Daonáireamh 2022!

Daonáireamh 2022!

le | 2023/06/14 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht

Daonáireamh 2022!

Foilsíodh na figiúirí maidir le húsáid na teanga le déanaí, bunaithe ar Dhaonáireamh 2022.  Tháinig titim 2.55% ar líon na ndaoine ag labhairt na teanga gach lá taobh amuigh den chóras oideachais, ó 73,803 i 2016 go 71,968 i 2022. Tháinig titim 2.18% ar líon na daoine ag labhairt na teanga gach seachtain, ó 111,473 i 2016 go 109,099 i 2022. Ní fheicim féin ón rialtas ach béalghrá in ionad plean chuimsithigh chun méadú in ionad laghdú Gaeilgeoirí a bhaint amach. Oscailt súl dúinn atá sna staitisticí seo, gan dabht.

Tá cúpla focal agam!

Tháinig ardú ar líon na ndaoine a bhfuil Gaeilge acu de 0.6% den daonra ó 39.8% (1,761,420) i 2016 go 40.4% (1,873,997) i 2022. Ach as na daoine sin, ní dúirt ach 10% go bhfuil Gaeilge an-mhaith acu, agus trian eile ag rá go bhfuil Gaeilge mhaith acu. Dúirt an chuid eile (55%) a bhfuil Gaeilge acu nach bhfuil siad in ann í a labhairt go maith.  

Sa Ghaeltacht?

Mhéadaigh líon na ndaoine sa Ghaeltacht a bhfuil Gaeilge acu, ó 63,664 i 2016 go 65,156 i 2022 (ardú 2.3%). Ach laghdaigh líon na ndaoine sa Ghaeltacht a labhraíonn Gaeilge gach lá ó 20,586 i 2016 go 20,261 i 2022 (titim 1.6%).

Anailís

Cad atá ar siúl ar chor ar bith? Ar thaobh amháin, tá an chosúlacht ar an scéal go bhfuil rudaí ag feabhsú. Ach ar an taobh eile, deir na figiúirí go bhfuil cúrsaí ag dul in olcas. Cé acu atá ceart?

I mo thuairimse, ní gá ceann amháin a bheith i gceart agus an ceann eile a bheith mícheart. Is gá anailís a dhéanamh chun brí a bhaint as na figiúirí sin.

Ceapaim go bhfuil líon na ndaoine a bhfuil Gaeilge acu ag méadú mar tá athbheochan na teanga ar siúl sa tír agus ba mhaith le daoine a gcuid Gaeilge a fheabhsú agus a chleachtadh más féidir. Ach den chuid is mó ní féidir le daoine Gaeilge a labhairt i mbun gnáthimeachtaí an tsaoil, mar níl a dhóthain infreastruchtúir a oibríonn as Gaeilge ar fáil dóibh. Agus sin an fáth bunúsach go bhfuil laghdú i líon labhartha na Gaeilge.  Mar sin, tá sé soiléir nach bhfuil polasaithe an rialtais maidir leis an nGaeilge ag obair go maith, in ainneoin toil an phobail. Nach mór an trua é sin!

Moltaí

Bhí mé i ngalar na gcás faoi cad is féidir a dhéanamh, nuair a fuair mé teachtaireacht ‘WhatsApp’ ó mo chara dílis, Micheál Ó Máirtín. Giotán cainte as an gclár ‘An Saol Ó Dheas’ a bhí ann, agus Helen Ní Shé ag cur agallaimh ar Irial Mac Murchú. Cé gur laghdaigh líon an luchta labhartha sna Gaeltachtaí ar an iomlán, mhéadaigh an lucht labhartha sna Gaeltachtaí i gContae Chiarraí agus i gContae Phort Lairge.  Príomhfheidhmeannach agus stiúrthóir an chomhlachta léirithe teilifíse, Nemoton, is ea Irial, agus tá léargas ar leith aige ar cheist na Gaeilge labhartha i nGaeltacht na nDéise i bPort Lairge. Seo achoimre cúpla pointe a bhí á phlé aige.  Bhí Gaeltacht na nDéise beagnach ar leaba an bháis sna seachtóidí, a dúirt Irial, nuair a tháinig saghas athbheochana. Ba é bunchloch na hathbheochana sin ná meánscoil San Nioclás, dar le hIrial. Bunaíodh an scoil sna caogaidí agus sna seachtóidí d’fhás méid na ndaltaí go suntasach. Bheartaigh glúin áirithe, bíodh gur tógadh le Béarla iad féin, a bpáistí a thógáil le Gaeilge, agus bhí a ndóthain Gaeilge sa timpeallacht fós gur oibrigh sé amach go maith. Tar éis tamaill, ní raibh smál an bhochtanais ar an teanga a thuilleadh, agus de réir a chéile bhí glúin nua le feiscint, idir mhúinteoirí, dhlíodóirí, altraí agus a leithéid, ar tógadh iad le Gaeilge.  Chuidigh tacaíocht na n-eagraíochtaí áitiúla leis na hiarrachtaí sin agus go háirithe an Cumann Lúthchleas Gael (CLG), mar chuir siad ranganna Gaeilge ar fáil do dhaoine agus rinne siad a ngnó as Gaeilge sa Ghaeltacht. Mar sin, chothaigh an CLG timpeallacht nádúrtha do dhaoine a bheith ag caint as Gaeilge. De réir a chéile bhí timpeallacht chompordach do dhaoine a bheith in ann gach rud a dhéanamh trí Ghaeilge.

Conclúid

Ní gá dúinn braith ar an rialtas lenár dteanga a athbheochan. Is féidir linn é a dhéanamh dúinn féin! Tá rath mór againn cheana féin maidir le bunscoileanna Gaeilge, agus anois tá sé in am dúinn meánscoileanna a bhunú i ngach áit is féidir linn é a dhéanamh. Ansin, caithfimid brú an phobail a chur ar na comhlachtaí áitiúla chun iad a spreagadh a bheith in ann Gaeilge a úsáid chomh maith le Béarla. Beimid in ann rath Ghaeltacht na nDéise a athchruthú in áiteanna eile mar sin, muid féin ag obair as lámha a chéile!

.

.

.

.

.

.

.

.

Tuairisc ó Mheiriceá – Teorainn Fiachais!

Tuairisc ó Mheiriceá – Teorainn Fiachais!

le | 2023/05/31 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Polaitíocht, Tuairim

Tuairisc ó Mheiriceá – Teorainn Fiachais!

Nuair a chuir Comhdháil na Stát Aontaithe polasaí in áit maidir leis an teorainn fiachais náisiúnta fadó, ní raibh sé riamh ar intinn acu go n-úsáidfí é mar chnámh spairne pholaitiúil.  Ach is é sin díreach an rud a tharla! Agus dá bhrí sin, tá éiginnteacht mhór ann faoi chúrsaí eacnamaíochta sna Stáit Aontaithe agus ar fud an domhain.

An fiachas náisiúnta

Gach bliain, bíonn ar rialtas na Stát Aontaithe iasachtaí a fháil chun a ghealltanais a chomhlíonadh. Tá trí shruth caiteachais i gceist i mbuiséad na tíre:

Caiteachas éigeantach:  Tá dualgas ar an rialtas íoc as slándáil shóisialach, cúram sláinte agus pinsin scoir do dhaoine atá i dteideal dóibh faoin dlí, daoine os cionn 65 bliana d’aois agus iarshaighdiúirí san áireamh.  Bheadh ar an rialtas dlíthe a athrú chun an caiteachas seo a laghdú.  Taitníonn na cláir seo go mór le formhór an phobail, agus mar sin bheadh sé conspóideach agus deacair ó thaobh na polaitíochta de, athruithe mar sin a dhéanamh.  Is é an caiteachas éigeantach an chuid is mó (63%) den bhuiséad náisiúnta.

Caiteachas lánroghnach:  Gach bliain, bíonn ar an rialtas (an Coiste Leithreasuithe) athbhreithniú a dhéanamh ar an gcaiteachas seo agus ansin é a cheadú. Téann leath an caiteachas seo ar lucht míleata Mheiriceá, agus an leath eile ar chláir éagsúla cosúil le: slándáil dúiche, oideachas, iompar, taighde, sábháilteacht bia, eolaíocht agus cláir spáis, fóirithint anachaine, cosaint an chomhshaoil, tithíocht phoiblí, agus forghníomhú an dlí feidearálach.  Úsáideann caiteachas lánroghnach timpeall 30% den bhuiséad náisiúnta.

Caiteachas forlíontach:  Úsáidtear an caiteachas seo (7% den bhuiséad) ag íoc úis ar an bhfiachas náisiúnta gach bliain. Sa bhliain 2023, cosnóidh sé 460 billiún dollar chun freastal ar an bhfiachas.

Teorainn Fiachais (Béarla: debt ceiling)

Cosúil le go leor tíortha, bíonn ar na Stáit Aontaithe airgead a fháil ar iasacht, mar caitheann an rialtas feidearálach níos mó airgid ná mar a bhfaigheann siad. Éagsúil le beagnach gach tír eile, cuireann an rialtas teorainn ar an méid airgid ceadaithe dóibh a fháil ar iasacht.  Mar go bhfuil an t-easnamh bliantúil sa bhuiséad ag méadú beagnach gach bliain, bíonn ar an gcomhdháil an t-uasteorainn a ardú go minic.  Cheapfá nach mbeadh an rialtas in ann níos mó airgid a chaitheamh sa chéad bhuiséad eile, sin an méid – nach ea? Ar an drochuair, níl sé chomh héasca sin.

I bhfad ó shin, bhíodh ar an rialtas an caiteachas ag baint le gach bille a cheadú, ceann ar cheann. Mar sin, bunaíodh an teorainn fiachais ar dtús i 1917 agus le cúpla athrú sa bhliain 1939, ionas go mbainfeadh an teorainn leis an mbuiséad in iomlán. Rinneadh é sin chun an próiseas a dhéanamh níos simplí agus bhí go maith agus ní raibh go holc go dtí 1995 nuair a tharla iarmhairtí neamhbheartaithe nach raibh ar intinn ag aon duine roimhe sin. Tiocfaidh mé ar ais don phointe sin ach caithfidh mé rud amháin a mhíniú ar dtús. Baineann an teorainn fiachais leis an bhliain atá imithe agus an t-airgead atá caite cheana féin! Sin an botún bunúsach leis an gcur chuige sin, mar is féidir mí-úsáid a bhaint as an gcóras seo, agus páirtí amháin ag éileamh athruithe áirithe don bhuiséad mar chúiteamh ar an uasteorainn a ardú. Seachas uasteorainn nua, ní bheadh an rialtas in ann an t-ús a íocadh ar an iasacht náisiúnta, agus bheadh an tír ar mainneachtain agus in anchaoi.

Ní raibh cúrsaí mar sin go dtí gur thosaigh an Ceann Comhairle Poblachtánach Newt Gingrich ag úsáid an teorainn fiachais mar arm sa bhliain 1995. Dúirt sé nach gceadófaí uasteorainn nua go dtí go ndéanfadh an tUachtarán Clinton athruithe áirithe sa bhuiséad. Cé gur sheas Gingrich siar faoi dheireadh, bhí an damáiste déanta aige agus an fásach bunaithe aige.

Gabh ar aghaidh go dtí an lá atá inniu ann, agus feicfidh tú oidhreacht Gingrich go soiléir! Tá an Ceann Comhairle Kevin McCarthy ag úsáid an teorainn fiachais mar mhír mhargántaíochta ag éileamh laghdú mór sa bhuiséad nua.

Rúiléid Rúiseach!

Tá Rúiléid Rúiseach á himirt ag an bPáirtí Poblachtánach, agus is cluiche dainséarach é sin. Gan teorainn fiachais nua, cruthófaí géarchéim airgeadais ar fud an domhain. Is riosca do-ghlactha é sin, gan ceist ar bith. Mar sin, tá sé thar am do chomhdháil na Stát Aontaithe straitéis nua agus córas nua a chur in áit chun an buiséad a chomhardú. Bímis ag súil go ndéanfaidh siad an rud ceart. Seachas sin, tiocfaidh an teorainn fiachais sin eadrainn is codladh na hoíche!

.

Óráid Mitchell!

Óráid Mitchell!

le | 2023/05/03 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht, Stair

Óráid Mitchelll!

Níos mó ná 27 bliain ó shin, thosaigh go leor daoine ag comhoibriú go dian le chéile le cúpla bhliain anuas lá i ndiaidh lae ag iarraidh teacht ar réiteach inoibrithe na dTrioblóidí i dTuaisceart na hÉireann.  Bhí gach cosúlacht ar an scéal gur tasc dodhéanta a bhí i gceist, ach leanadar ar aghaidh in ainneoin liosta fada deacrachtaí a bhí acu. In ainneoin na ndearcthaí éagsúla a bhí ag rannpháirtithe na gcainteanna, d’fhógair George Mitchell ar Aoine an Chéasta, 10 Aibreán 1998, gur thángadar ar chomhaontú.  Cé nach comhaontú foirfe é, is comhaontú praiticiúil é, atá i bhfeidhm fós, atá beo fós, agus atá mar ardeiseamláir ar fud an domhain ag léiriú cad is féidir leat a dhéanamh nuair a chomhoibríonn tú le do naimhde chun stop a chur leis an bhforéigean eadraibh.

Chuaigh gach duine a bhí páirteach sna cainteanna sin sa seans, agus gan dabht bhí drochthionchar ar chuid acu ar feadh i bhfad. Rud an-dearfach ba ea an Comhaontú, a thug caibidil fhuilteach i stair an Tuaiscirt chun críche. Fuair John Hume agus David Trimble gradam síochána Nobel dá saothar níos déanaí sa bhliain. Cé gur ainmníodh George Mitchell do dhuais Nobel freisin, ní bhfuair sé é. Dá gcaithfinnse féin a roghnú an duine ba lárnaí i bpróiseas na síochána sa Tuaisceart, roghnóinn George Mitchell. Dá uireasa, ní móide go mbeadh an Comhaontú againn agus táimid go léir faoi chomaoin mhór aige.  Ba mhíorúilt é an Comhaontú.

Comóradh an Chomhaontaithe

Is míorúilt é freisin go raibh an t-iarSheanadóir Mitchell (atá 89) in ann freastal ar chomóradh an chomhaontaithe a tharla le déanaí in Ollscoil na Ríona i mBéal Feirste.  Buaileadh le leoicéime é trí bliana ó shin agus is é seo a chéad imeacht mór i ndiaidh a fháthmheasa.  Comóradh mór a bhí ann, agus bhí daoine cáiliúla eile ag freastal air freisin: iarUachtarán Mheiriceá Bill Clinton, an t-iar-Rúnaí Stáit Meiriceánach, Hilary Rodham Clinton, iarPhríomh-aire na Breataine Tony Blair agus an t-iarThaoiseach Bertie Ahern san áireamh. Bhí Uachtarán na Stáit Aontaithe Joe Biden sa Tuaisceart freisin don chomóradh, agus thug sé óráid spreagúil ann. Thug beagnach gach duine thuasluaite óráid freisin, ach ba í óráid Mitchell an ceann ab fhearr liom.  

Óráid Mitchell

Ag an gcomhdháil, tugadh aitheantas do na páirtithe a léirigh misneach agus iad ag déileáil le naimhde. Bhí brú indíreach freisin ar an DUP filleadh ar Stormont agus Tuaisceart Éireann a chur ag obair.  Thar na trí lá ba iad na téamaí ná, ‘Machnaimh, Athnuaigh, Athshamhlú’.  Chuir Mitchell tús leis an gcomhdháil agus leis a hóráid spreagúil, leag sé síos an chaoi a mbeadh cúrsaí an chuid eile den chomóradh.

“Deirim anois, le ceannairí Thuaisceart Éireann faoi láthair agus amach anseo: Is iomaí na difríochtaí eadraibh i do stair agus i do pholaitíocht. Ach tá go leor ann freisin chun sibh a thabhairt le chéile, chun leanúint ar aghaidh leis an rud a thosaigh do réamhtheachtaithe ceathrú céid ó shin!” arsa Mitchell.

Lean sé ar aghaidh: “Ní comhartha laige é do chuid difríochtaí a réiteach ar bhealaí daonlathacha agus síochánta. A mhalairt ar fad, is comhartha é a léiríonn neart agus gaois. Agus léiríonn sé go soiléir toil fhormhór mór mhuintir Thuaisceart Éireann.”

Ag meabhrú dó an lá ar aontaigh na páirtithe leis an mbeart, dúirt sé: “Ar an lá sin d’oscail an stair í féin chun dóchais. Dhiúltaigh muintir Thuaisceart Éireann foréigean polaitiúil mar an bealach chun a gcuid difríochtaí a réiteach. Tá sé soiléir nach bhfuil siad ag iarraidh filleadh ar an bhforéigean. Ní anois. Ní riamh,” a d’áitigh sé.

“Táthar ann nach bhfuil sásta aon chomhghéilleadh a dhéanamh choíche. Dóibhsean, is comhartha laige é aon chomhréiteach a dhéanamh.  Ach deirim libh gur gá comhréiteach prionsabálta i sochaithe deighilte, agus go léiríonn sé creideamh i luachanna daonlathacha.  Más olc maith libh é, táimid go léir anseo le chéile. Ní mór neart, misneach agus fís chun aghaidh a thabhairt ar fhírinne na todhchaí, seachas a bheith ag cloí le miotais an ama atá caite.  Ó thús na dTrioblóidí go dtí 1998, maraíodh breis is 3,500 duine, agus gortaíodh 50,000 i bhforéigean seicteach. Sna 25 bliain ó thángthas ar an gcomhaontú bhí thart ar 164 bás ag baint le slándáil,” a dúirt an Seanadóir sular iarr sé ar a lucht éisteachta seasamh ina dtost chun cuimhneamh ar na híospartaigh ar fad.

Conclúid

Bhí teachtaireacht shoiléir ag an Seanadóir Mitchell agus ag an gcomhdháil féin gur sos cogaidh stairiúil a bhí i gComhaontú Aoine an Chéasta, ach cuireadh in iúl go soiléir freisin an méid oibre atá le déanamh go polaitiúil lena chinntiú nach bhfillfear ar na laethanta dorcha. Beidh sé níos deacra anois d’uireasa George Mitchell!

.

.

.

.

Tá mise sa bhaile

Tá mise sa bhaile

le | 2023/04/26 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht

Tá mise sa bhaile!

 

Is é scéal Uachtarán na Stáit Aontaithe, Joe Biden, scéal na mílte Gael-Mheiriceánach, agus chuir sé in iúl dúinn an scéal sin le paisin agus grá dá mháthairthír ar a chuairt go hÉirinn. Nuair a deir Gael-Mheiriceánaigh gur Éireannaigh iad, déanaimid beag dóibh mar is léir dúinn nach Éireannaigh iad ar chor ar bith. Níl siad ag tagairt do na fíricí loma mar is soiléir nach Éireannaigh an formhór dóibh de réir na gcritéar sin. Ach tá siad ag tagairt d’instinn phríomhúil a mhothaíonn siad go láidir de bharr an naisc ghéinitigh agus cultúrtha atá acu leis a máthairthír.  Seachadadh a bhfíorghrá d’Éireann ar aghaidh ó ghlúin go glúin. Tá siad mórtasach i gcónaí as a dúchas Éireannach. Is sárshampla de Ghael-Mheiriceánach é Joe Biden, gan ceist ar bith. Chuir sé a dhlúthpháirtíocht le muintir na hÉireann in iúl agus rinne sé lomchlár na fírinne le muintir na hÉireann agus muintir an domhan ar an ábhar sin go bródúil. “Tá mise sa bhaile”, a dúirt sé, agus ní raibh dabht ar bith ag éinne faoina bharántúlacht. Níl dabht ar bith ach gurb é Joe Biden an tUachtarán Mheiriceá ab Éireannaí dá bhfacamar riamh!

Biden mar Uachtarán

Tá go leor déanta ag Biden chun a fhís dhaonlathach a thabhairt chun críche, agus sa phróiseas sin tá a lán déanta aige freisin chun na botúin uafásacha an Trumpaigh a cheartú. Níl Biden ar an Uachtarán is carasmataí riamh i Meiriceá, ná ar an óráidí is fearr ach an oiread. Bhí Uachtaráin cosúil le Reagan agus Obama i bhfad ní ba chumasaí sna réimsí sin faoi seach, mar shampla. Is gnáthdhuine é Biden cosúil linn féin, ag streachailt a slí trí chora an tsaoil. Is polaiteoir ionraic agus díograiseach é, tréithe neamhchoitianta a bheith ag polaiteoirí. Ach ná cuireadh a stíl neamhghairéadach an dubh ina bhán ort, mar is iomaí éacht ollmhór atá déanta aige. Níl spás iad go léir a phlé anseo, ach luafaidh mé cúpla ceann. Sa bhliain 2021, shínigh Biden bille bonneagair $1 trilliún chun infreastruchtúr Mheiriceá a atógáil – bóithre, droichid agus iarnróid san áireamh. Tá sé ar cheann de na pacáistí is mó a shínigh uachtarán riamh agus bhí sé thar am infheistíocht mar sin a dhéanamh in infreastruchtúr na tíre. Gheall an Trumpach bille mar seo na céadta uair, ach ní raibh aige ach mórtas thóin gan taca! An bhliain seo caite, chuir Biden a lámh leis an Acht Laghdaithe Boilsciú (Inflation Reduction Act). Cuirfidh sé $739 billiún ar fáil in iomlán, timpeall leath don chúram sláinte agus an leath eile ($369 billiún) mar mhaoiniú in acmhainní fuinnimh in-athnuaite agus chun truailliú de gach saghas a laghdú. Is é seo an dlí is costasaí ar son na haeráide dár reachtaíodh riamh i stair an domhain!  Ní raibh sé éasca do Biden na hachtanna sin a rith, mar bhí easaontóirí fiú ina pháirtí féin (go háirithe an Seanadóir Joe Manchin i West Virginia). Ach rinne sé an jab, agus sin an rud is tábhachtaí!

Go seasfaidh mé síos i lár Chontae Mhaigh Eo!

Cé nach n-aontaím le gach tuairim an Uachtaráin, ar an mórgóir aontaím leis a fhís dhaonlathach a bhfuil codarsnacht iomlán idir é agus an fhís – agus is áibhéil an téarma fís a úsáid sa chás seo – phoblachtach! Go háirithe, aontaím leis an gcúpla acht ar luaigh mé leo cheana.  Mar an gcéanna le Biden, tá áit speisialta i mo chroí ag Maigh Eo! Rugadh mé i mBéal an Átha, agus is as Maigh Eo ó dhúchas mo mhuintir ag dul ar ais na céadta bliain.  Tá gaolta chéid chéime agam in Iorras ar an Muirthead i gContae Mhaigh Eo, arb as m’athair.  Is as Béal an Átha I gContae Mhaigh Eo ó dhúchas é Edward Blewitt, sin-sin-sin-seanathair Biden. D’fhág Patrick Blewitt Béal an Átha ar imirce as Éirinn in 1850 agus chuaigh sé go dtí Scranton, Pennsylvania, an áit chéanna ar saolaíodh Biden 90 bliain ina dhiaidh sin. Dhíol Blewitt 27 míle bríce le hArdeaglais Naomh Muireadhach in 1827 agus úsáideadh iad chun an ardeaglais a thógáil. Dá bhrí sin, bhí Blewitt in ann ticéid a cheannach dá theaghlach le seoladh go Meiriceá.

Bhí mo thuismitheoirí pósta san ardeaglais chéanna sa bhliain 1955, agus cúpla bliain ina dhiaidh sin baisteadh mé féin ann! Nuair a bhí mo thuismitheoirí fós beo, chuaigh ár dteaghlach go léir ar thuras bóthair go Béal an Átha cúpla uair, agus bhíomar in ann Ardeaglais Naomh Muireadhach a fheiceáil ónár n-óstán. Agus le déanaí, bhí Biden os comhar na hardeaglaise céanna, ag tabhairt an-óráid uaidh.  Bhí na ceangail láidre idir Meiriceá agus Éire an-soiléir dom díreach ansin ar leibhéal pearsanta.

Nach ait an mac an saol!

.

.

.

.

.

.

.

Séasúr an Dóchais

Séasúr an Dóchais

le | 2023/04/19 | Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht, Stair

Séasúr an Dóchais!

Tá athmhúscailt ag tarlú chuile áit a gcaitheann muid súil. Tá na plandaí ag teacht chucu féin tar éis chodladh fada an Gheimhridh. Tá duilleoga úr ag péacadh go beoga ar na crainn agus na toir. Agus tá na héin a bhí imithe uainn le linn séasúr an fhuachta, chugainn arís anois agus iad lán croí agus dóchais. Tá na héin a d’fhan le linn na drochaimsire ag canadh go lán glórach agus iad ag fógairt theacht an tséasúir nua dúinn. Gan dabht, is séasúr an dóchais agus na hathbheochana é an t-earrach.  D’éirigh leis an bhfile dall Antoine Ó Raifteirí spiorad an Earraigh a léiriú sa dán ‘Cill Aodán’…

“Anois teacht an Earraigh beidh an lá dul chun síneadh,

Is tar éis na Féil’ Bríde ardóidh mé mo sheol,

Ó chuir mé i mo cheann é ní stopfaidh mé choíche

Go seasa mé thíos i lár Chontae Mhaigh Eo.”

Chuir teacht an Earraigh fuinneamh agus spreacadh i gcroí an fhile agus é ar deoraíocht i gContae na Gaillimhe. Músclaíodh fonn taistil agus cumha i ndiaidh an bhaile i gcroí an fhile bhoicht daill, bíodh nach raibh ann ach fís gan fíoradh.

Níl le déanamh againne ach féachaint ar stair ár dtíre le go dtuigfimid gur músclaíodh spiorad agus fonn na saoirse inár muintir féin le teacht na Cásca, níos mó ná céad bliain ó shin anois.

Éirí amach na Cásca 1916

Ní de thimpiste a roghnaigh ceannaire na reibiliúnach Patrick Pearse an Cháisc mar an t-am is fearr chun Poblacht na hÉireann a fhógairt. Tar éis na gcéadta bliain de dhaorsmacht Gall, theastaigh ón bPiarsach go bhfaigheadh an náisiún athnuachan na Cásca ar bhealach cosúil leis an aiséirí féin.  Ar dtús rinne muintir na tíre magadh ar bharúil an Phiarsaigh, ach roimh i bhfad thuig siad cad a bhí i gceist aige agus sheas siad go cróga ar son a fhís.

Thosaigh an t-éirí amach ar 24 Aibreán, 1916 agus chríochnaigh sé ar 29 Aibreán, 1916.  Baill de Bhráithreachas Phoblacht na hÉireann, baill d’Arm Saoránach na hÉireann agus baill Cumann na mBan a d’éirigh amach I gcoinne riail na Breataine in Éirinn. Ba é an chéad éirí amach in Éirinn ó éirí amach 1798 é.

Ar dtús, bhí sé beartaithe ag na hÉireannaigh na mílte reibiliúnach a bheith acu. Ach gabhadh fear darbh ainm Sir Roger Casement ar an mbealach ar ais ón nGearmáin le gunnaí agus dá bhrí sin níor ghlac ach thart ar 1,250 páirt san éirí amach. Astu seo chuaigh thart ar 300 isteach in Ard-Oifig an Phoist (GPO) i mBaile Átha Cliath faoi cheannas Phádraig Mac Piarais agus James Connolly. Ghlac grúpaí eile seilbh ar chodanna éagsúla den chathair, Faiche Stiabhna, Óstán an Shelbourne, Boland’s Mills agus Jacobs Factory san áireamh.

Tharla an troid ba mheasa i Muilte Bolands nuair a thosaigh Éamon de Valera agus a chuid reibiliúnach ag lámhach ar shaighdiúirí na Breataine ar a dtugtar Sherwood Foresters agus iad ag tuirlingt sa chathair. Mharaigh an lámhach sin thart ar 200 duine agus gortaíodh go leor eile. Tharla troid mhór freisin i bhFaiche Stiabhna agus cailleadh méid mór Éireannach ann. Tar éis sé lá bhí na hÉireannaigh traochta agus bhí siad á lámhach ag píosaí ollmhóra airtléire a bhí suite ar long Bhriotanach ar a dtugtar HMS Helga. Buaileadh Ard-Oifig an Phoist go dona agus ba ghearr gur ghéill na hÉireannaigh. Lámhachadh seisear déag de cheannairí na hÉireann ag scuad lámhaigh tar éis an Éirí Amach.  Chuir sé sin isteach go mór ar mhuintir na tíre, mar ba shárú iontaoibhe ag rialtas na Breataine é sin, dar leo.  As sin amach, ní raibh muintir na hÉireann sásta a bheith faoi smacht ag Impireacht na Breataine níos mó, agus ní haon ionadh gur bhris Cogadh na Saoirse amach i 1919. Lean an cogadh ar aghaidh go dtí 1922, nuair a rinne ceannairí Shinn Féin agus Feisirí na Breataine conradh síochána. Seachas na Sé Chontae i gCúige Uladh (ina raibh tromlach Aontachtach), rinneadh Éire ina tír féin.

Conclúid

Tá go leor athraithe in Éirinn ó bhí an fhís náisiúnta ag an Piarsach agus gan dabht bheadh ionadh air an tír s’againne a fheiceáil sa lá atá inniu ann, go háirithe maidir le saibhreas na tíre sa lá atá inniu ann, i gcodarsnacht shuntasach leis an mbochtaineacht a bhí ann i rith a shaoil féin. Is dócha nach mbeadh an Piarsach róshásta le staid na Gaeilge, ach an oiread! Ach bíodh sin mar atá, caithfimid a bheith buíoch den Piarsach agus go leor Éireannaigh eile freisin, maidir leis a bhfís go mbeadh ár dtír féin againn. Agus nach é um Cháisc an t-am is fearr dúinn na laochra sin agus ár neamhspleáchas a cheiliúradh!

.

.

.

.

.

.

.

.

Creat Windsor!

Creat Windsor!

le | 2023/03/29 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht

Creat Windsor!

Tá go leor contúirte ag baint le cur chuige an DUP maidir leis an mBreatimeacht. Gan dabht, tá an crú ag teacht ar an tairne agus é seo á scríobh agam. Tá sé fógartha ag lucht an DUP le fada nach bhfillfidh siad ar Thionól Stormont, beag beann ar an bhFeidhmeannas, mura n-athrófar an prótacal iarBhreatimeachta chun a gcuid éileamh a shásamh. Is í a bpríomhfhadhb ná nach mbeadh na rialacha céanna i bhfeidhm sa Tuaisceart agus a bheadh sa Bhreatain Mhór féin, dá bharr na teorann boige idir an Tuaisceart agus Éire. Tá teorainn bhog cumhdaithe i gComhaontú Aoine an Chéasta agus ní féidir seicphointí custaim a lonnú ar an teorainn. Mar sin, tagann an Breatimeacht salach ar an gComhaontú, gan socrú speisialta a bheith ann.

Prótacal Thuaisceart Éireann

D’aontaigh an t-iar-Phríomh-Aire Boris Johnson Prótacal Thuaisceart Éireann leis an Aontas Eorpach agus chuaigh sé i bhfeidhm ar Eanáir 1, 2021. De réir an tsocraithe sin, tá seicphointí custaim lonnaithe ag calafoirt Thuaisceart Éireann agus aerfort idirnáisiúnta Béal Feirste, agus seiceáil déanta ar na hearraí go léir ag teacht isteach sa Tuaisceart – earraí ón mBreatain Mhór san áireamh, fiú má tá siad chun fanacht i dTuaisceart Éireann. Roimh ré, gheall Johnson don DUP nach ligfeadh sé teorainn i Muir Éireann – agus ansin bhris sé a ghealltanas dóibh. Ní haon ionadh é gur bhraith an DUP gur imríodh feall orthu agus ansin gur dhiúltaigh siad ról a ghlacadh sa Tionól ó shin i leith.

Creat Windsor

Chuir baghcat DUP ar Stormont brú ar rialtas na Ríochta Aontaithe (RA) i gcúpla slí. Ar an gcéad dul síos, tá sé i bhfad níos deacra an Tuaisceart a rialú, gan rialtas cineachta an Tuaiscirt i bhfeidhm. Ar an dara dul síos, tá ar aon bhall den DUP atá ina f(h)eisire i bParlaimint na RA éirí as an ról sin dá nglacfadh sé/sí ról sa Tionól. Mar fheisirí sa Pharlaimint, tá siad in ann níos mó brú a chur ar rialtas na RA maidir leis an bprótacal iarBhreatimeachta.

Ar an taobh eile den scéal sin, áfach, tá cúpla míbhuntáiste ag baint leis an gcur chuige sin. Sa chéad áit, ardaíonn an baghcat neamhsheasmhacht pholaitiúil agus an riosca foréigin. Sa dara háit, tá baghcat Stormont in éadan thoil na ndaoine agus ní rud maith é sin. Fiú i measc a lucht leanúna féin, níl ach leath i bhfabhar an bhaghcait, agus is riosca polaitiúil é sin dá bpáirtí féin! Gan dabht, tá geallta arda á n-imirt ag baill an DUP, ní hamháin dóibh féin, ach don Tuaisceart freisin.

Ghéill rialtas na RA don bhrú a cuireadh orthu, agus chuir Príomh-Aire Rishi Sunak agus Uachtarán an Choimisiúin Eorpaigh Ursula von der Leyen socruithe trádála nua le chéile – ‘Creat Windsor’ – a laghdóidh seiceanna custaim ar earraí ag teacht isteach sa Tuaisceart ón mBreatain Mhór. Comhréiteach atá i gceist idir an dá pháirtí agus gan dabht ghéill an tAontas Eorpach don RA maidir le roinnt pointí.  Ach is maith an margadh don Tuaisceart é, gach rud san áireamh.  

Dul chun cinn suntasach ach…

Dúirt ceannaire an DUP Jeffrey Donaldson gur dul chun cinn suntasach é Creat Windsor, ach go bhfuil príomhábhair imní acu fós faoin gCreat, go háirithe maidir le cur i bhfeidhm dlíthe an AE ar bhonn leanúnach. Tá go leor obair le déanamh fós, dar le Donaldson. Ach dúirt Rishi Sunak nach bhfuil aon phlean ag rialtas na RA ath-idirbheartaíocht a dhéanamh faoin gCreat.  

Sa chéad vóta sa pharlaimint ar an ‘gCoscán Stormont’, píosa lárnach den Chreat, bhí 515 feisire ar son agus 29 (8 mball an DUP san áireamh) in aghaidh an Choscáin, agus mar sin glacadh leis.

Is dócha go mbeidh coimhlint idir an DUP agus Sunak dosheachanta, ach tá an lámh in uachtar ag Sunak faoi láthair maidir leis an gCreat. Ach cad a dhéanfaidh Jeffrey Donaldson anois?

Roghanna?

Tá Jeffrey Donaldson agus an DUP idir dhá thine Bealtaine anois faoi cad ba cheart dóibh a dhéanamh. Braitheann sé gur beag seans ar fad anois go n-éireoidh leis an DUP a dtoil a bhrú ar rialtas na RA níos mó maidir leis an gCreat. Ag an am céanna, tá muintir an Tuaiscirt ag éirí mífhoighneach toisc nach bhfuil a rialtas féin i bhfeidhm fós, agus seans maith go laghdóidh tacaíocht don DUP má leanann a bhaghcat ar Stormont ar aghaidh. Gan dabht, tá an DUP i sáinn maith anois.   

I mo thuairim, tá sé in am don DUP anois dul ar an umhlaíocht agus an rud ceart a dhéanamh agus glacadh lena suíocháin i Stormont. I ndeireadh na dála, fuair siad socrú nua maidir leis an bPrótacal, agus is mór an trua é nach bhfuil siad sásta leis sin. Ní bheadh a fhios ag aon duine cad é an deireadh a bheadh ar an scéal seo, ach caithfidh mé a admháil nach bhfuil mé ródhósasach faoi.

.

.

.

.

.

.

.

gaGaeilge
gaGaeilge en_USEnglish