Séasúr an Dóchais

Séasúr an Dóchais

le | 2023/04/19 | Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht, Stair

Séasúr an Dóchais!

Tá athmhúscailt ag tarlú chuile áit a gcaitheann muid súil. Tá na plandaí ag teacht chucu féin tar éis chodladh fada an Gheimhridh. Tá duilleoga úr ag péacadh go beoga ar na crainn agus na toir. Agus tá na héin a bhí imithe uainn le linn séasúr an fhuachta, chugainn arís anois agus iad lán croí agus dóchais. Tá na héin a d’fhan le linn na drochaimsire ag canadh go lán glórach agus iad ag fógairt theacht an tséasúir nua dúinn. Gan dabht, is séasúr an dóchais agus na hathbheochana é an t-earrach.  D’éirigh leis an bhfile dall Antoine Ó Raifteirí spiorad an Earraigh a léiriú sa dán ‘Cill Aodán’…

“Anois teacht an Earraigh beidh an lá dul chun síneadh,

Is tar éis na Féil’ Bríde ardóidh mé mo sheol,

Ó chuir mé i mo cheann é ní stopfaidh mé choíche

Go seasa mé thíos i lár Chontae Mhaigh Eo.”

Chuir teacht an Earraigh fuinneamh agus spreacadh i gcroí an fhile agus é ar deoraíocht i gContae na Gaillimhe. Músclaíodh fonn taistil agus cumha i ndiaidh an bhaile i gcroí an fhile bhoicht daill, bíodh nach raibh ann ach fís gan fíoradh.

Níl le déanamh againne ach féachaint ar stair ár dtíre le go dtuigfimid gur músclaíodh spiorad agus fonn na saoirse inár muintir féin le teacht na Cásca, níos mó ná céad bliain ó shin anois.

Éirí amach na Cásca 1916

Ní de thimpiste a roghnaigh ceannaire na reibiliúnach Patrick Pearse an Cháisc mar an t-am is fearr chun Poblacht na hÉireann a fhógairt. Tar éis na gcéadta bliain de dhaorsmacht Gall, theastaigh ón bPiarsach go bhfaigheadh an náisiún athnuachan na Cásca ar bhealach cosúil leis an aiséirí féin.  Ar dtús rinne muintir na tíre magadh ar bharúil an Phiarsaigh, ach roimh i bhfad thuig siad cad a bhí i gceist aige agus sheas siad go cróga ar son a fhís.

Thosaigh an t-éirí amach ar 24 Aibreán, 1916 agus chríochnaigh sé ar 29 Aibreán, 1916.  Baill de Bhráithreachas Phoblacht na hÉireann, baill d’Arm Saoránach na hÉireann agus baill Cumann na mBan a d’éirigh amach I gcoinne riail na Breataine in Éirinn. Ba é an chéad éirí amach in Éirinn ó éirí amach 1798 é.

Ar dtús, bhí sé beartaithe ag na hÉireannaigh na mílte reibiliúnach a bheith acu. Ach gabhadh fear darbh ainm Sir Roger Casement ar an mbealach ar ais ón nGearmáin le gunnaí agus dá bhrí sin níor ghlac ach thart ar 1,250 páirt san éirí amach. Astu seo chuaigh thart ar 300 isteach in Ard-Oifig an Phoist (GPO) i mBaile Átha Cliath faoi cheannas Phádraig Mac Piarais agus James Connolly. Ghlac grúpaí eile seilbh ar chodanna éagsúla den chathair, Faiche Stiabhna, Óstán an Shelbourne, Boland’s Mills agus Jacobs Factory san áireamh.

Tharla an troid ba mheasa i Muilte Bolands nuair a thosaigh Éamon de Valera agus a chuid reibiliúnach ag lámhach ar shaighdiúirí na Breataine ar a dtugtar Sherwood Foresters agus iad ag tuirlingt sa chathair. Mharaigh an lámhach sin thart ar 200 duine agus gortaíodh go leor eile. Tharla troid mhór freisin i bhFaiche Stiabhna agus cailleadh méid mór Éireannach ann. Tar éis sé lá bhí na hÉireannaigh traochta agus bhí siad á lámhach ag píosaí ollmhóra airtléire a bhí suite ar long Bhriotanach ar a dtugtar HMS Helga. Buaileadh Ard-Oifig an Phoist go dona agus ba ghearr gur ghéill na hÉireannaigh. Lámhachadh seisear déag de cheannairí na hÉireann ag scuad lámhaigh tar éis an Éirí Amach.  Chuir sé sin isteach go mór ar mhuintir na tíre, mar ba shárú iontaoibhe ag rialtas na Breataine é sin, dar leo.  As sin amach, ní raibh muintir na hÉireann sásta a bheith faoi smacht ag Impireacht na Breataine níos mó, agus ní haon ionadh gur bhris Cogadh na Saoirse amach i 1919. Lean an cogadh ar aghaidh go dtí 1922, nuair a rinne ceannairí Shinn Féin agus Feisirí na Breataine conradh síochána. Seachas na Sé Chontae i gCúige Uladh (ina raibh tromlach Aontachtach), rinneadh Éire ina tír féin.

Conclúid

Tá go leor athraithe in Éirinn ó bhí an fhís náisiúnta ag an Piarsach agus gan dabht bheadh ionadh air an tír s’againne a fheiceáil sa lá atá inniu ann, go háirithe maidir le saibhreas na tíre sa lá atá inniu ann, i gcodarsnacht shuntasach leis an mbochtaineacht a bhí ann i rith a shaoil féin. Is dócha nach mbeadh an Piarsach róshásta le staid na Gaeilge, ach an oiread! Ach bíodh sin mar atá, caithfimid a bheith buíoch den Piarsach agus go leor Éireannaigh eile freisin, maidir leis a bhfís go mbeadh ár dtír féin againn. Agus nach é um Cháisc an t-am is fearr dúinn na laochra sin agus ár neamhspleáchas a cheiliúradh!

.

.

.

.

.

.

.

.

Creat Windsor!

Creat Windsor!

le | 2023/03/29 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht

Creat Windsor!

Tá go leor contúirte ag baint le cur chuige an DUP maidir leis an mBreatimeacht. Gan dabht, tá an crú ag teacht ar an tairne agus é seo á scríobh agam. Tá sé fógartha ag lucht an DUP le fada nach bhfillfidh siad ar Thionól Stormont, beag beann ar an bhFeidhmeannas, mura n-athrófar an prótacal iarBhreatimeachta chun a gcuid éileamh a shásamh. Is í a bpríomhfhadhb ná nach mbeadh na rialacha céanna i bhfeidhm sa Tuaisceart agus a bheadh sa Bhreatain Mhór féin, dá bharr na teorann boige idir an Tuaisceart agus Éire. Tá teorainn bhog cumhdaithe i gComhaontú Aoine an Chéasta agus ní féidir seicphointí custaim a lonnú ar an teorainn. Mar sin, tagann an Breatimeacht salach ar an gComhaontú, gan socrú speisialta a bheith ann.

Prótacal Thuaisceart Éireann

D’aontaigh an t-iar-Phríomh-Aire Boris Johnson Prótacal Thuaisceart Éireann leis an Aontas Eorpach agus chuaigh sé i bhfeidhm ar Eanáir 1, 2021. De réir an tsocraithe sin, tá seicphointí custaim lonnaithe ag calafoirt Thuaisceart Éireann agus aerfort idirnáisiúnta Béal Feirste, agus seiceáil déanta ar na hearraí go léir ag teacht isteach sa Tuaisceart – earraí ón mBreatain Mhór san áireamh, fiú má tá siad chun fanacht i dTuaisceart Éireann. Roimh ré, gheall Johnson don DUP nach ligfeadh sé teorainn i Muir Éireann – agus ansin bhris sé a ghealltanas dóibh. Ní haon ionadh é gur bhraith an DUP gur imríodh feall orthu agus ansin gur dhiúltaigh siad ról a ghlacadh sa Tionól ó shin i leith.

Creat Windsor

Chuir baghcat DUP ar Stormont brú ar rialtas na Ríochta Aontaithe (RA) i gcúpla slí. Ar an gcéad dul síos, tá sé i bhfad níos deacra an Tuaisceart a rialú, gan rialtas cineachta an Tuaiscirt i bhfeidhm. Ar an dara dul síos, tá ar aon bhall den DUP atá ina f(h)eisire i bParlaimint na RA éirí as an ról sin dá nglacfadh sé/sí ról sa Tionól. Mar fheisirí sa Pharlaimint, tá siad in ann níos mó brú a chur ar rialtas na RA maidir leis an bprótacal iarBhreatimeachta.

Ar an taobh eile den scéal sin, áfach, tá cúpla míbhuntáiste ag baint leis an gcur chuige sin. Sa chéad áit, ardaíonn an baghcat neamhsheasmhacht pholaitiúil agus an riosca foréigin. Sa dara háit, tá baghcat Stormont in éadan thoil na ndaoine agus ní rud maith é sin. Fiú i measc a lucht leanúna féin, níl ach leath i bhfabhar an bhaghcait, agus is riosca polaitiúil é sin dá bpáirtí féin! Gan dabht, tá geallta arda á n-imirt ag baill an DUP, ní hamháin dóibh féin, ach don Tuaisceart freisin.

Ghéill rialtas na RA don bhrú a cuireadh orthu, agus chuir Príomh-Aire Rishi Sunak agus Uachtarán an Choimisiúin Eorpaigh Ursula von der Leyen socruithe trádála nua le chéile – ‘Creat Windsor’ – a laghdóidh seiceanna custaim ar earraí ag teacht isteach sa Tuaisceart ón mBreatain Mhór. Comhréiteach atá i gceist idir an dá pháirtí agus gan dabht ghéill an tAontas Eorpach don RA maidir le roinnt pointí.  Ach is maith an margadh don Tuaisceart é, gach rud san áireamh.  

Dul chun cinn suntasach ach…

Dúirt ceannaire an DUP Jeffrey Donaldson gur dul chun cinn suntasach é Creat Windsor, ach go bhfuil príomhábhair imní acu fós faoin gCreat, go háirithe maidir le cur i bhfeidhm dlíthe an AE ar bhonn leanúnach. Tá go leor obair le déanamh fós, dar le Donaldson. Ach dúirt Rishi Sunak nach bhfuil aon phlean ag rialtas na RA ath-idirbheartaíocht a dhéanamh faoin gCreat.  

Sa chéad vóta sa pharlaimint ar an ‘gCoscán Stormont’, píosa lárnach den Chreat, bhí 515 feisire ar son agus 29 (8 mball an DUP san áireamh) in aghaidh an Choscáin, agus mar sin glacadh leis.

Is dócha go mbeidh coimhlint idir an DUP agus Sunak dosheachanta, ach tá an lámh in uachtar ag Sunak faoi láthair maidir leis an gCreat. Ach cad a dhéanfaidh Jeffrey Donaldson anois?

Roghanna?

Tá Jeffrey Donaldson agus an DUP idir dhá thine Bealtaine anois faoi cad ba cheart dóibh a dhéanamh. Braitheann sé gur beag seans ar fad anois go n-éireoidh leis an DUP a dtoil a bhrú ar rialtas na RA níos mó maidir leis an gCreat. Ag an am céanna, tá muintir an Tuaiscirt ag éirí mífhoighneach toisc nach bhfuil a rialtas féin i bhfeidhm fós, agus seans maith go laghdóidh tacaíocht don DUP má leanann a bhaghcat ar Stormont ar aghaidh. Gan dabht, tá an DUP i sáinn maith anois.   

I mo thuairim, tá sé in am don DUP anois dul ar an umhlaíocht agus an rud ceart a dhéanamh agus glacadh lena suíocháin i Stormont. I ndeireadh na dála, fuair siad socrú nua maidir leis an bPrótacal, agus is mór an trua é nach bhfuil siad sásta leis sin. Ní bheadh a fhios ag aon duine cad é an deireadh a bheadh ar an scéal seo, ach caithfidh mé a admháil nach bhfuil mé ródhósasach faoi.

.

.

.

.

.

.

.

Athrú ollmhór i nDearcadh Phobal na Ríochta Aontaithe

Athrú ollmhór i nDearcadh Phobal na Ríochta Aontaithe

le | 2023/03/15 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Polaitíocht

Athrú Ollmhór...

Le déanaí, rinne triúr taighdeoirí ag an Institiúid Ollscoile Eorpach anailís shuimiúil ar threochtaí sna sonraí phobalbhreitheanna Breatimeachta a bhí déanta thar thréimhse sé bliana. Thugadar treocht láidir faoi deara – le himeacht ama ceapann níos mó daoine gur bhotún tubaisteach ba ea an Breatimeacht.  Thángthas ar threochtaí suimiúla eile freisin nuair a bhris siad síos na torthaí de réir aoisghrúpa.

Torthaí Reifreann an Bhreatimeachta sa Ríocht Aontaithe

Sa reifreann féin i 2016, bhí 52% i bhfabhar an tAontas Eorpach (AE) a fhágáil agus 48% i gcoinne.  Ach roghnaigh 64% de na vótálaithe os cionn 65 ‘Fág’, i gcomparáid le 29% de na vótálaithe is óige – iad idir 18 agus 24 bliana d’aois. Níl aon argóint ach go raibh, go bhfuil agus go mbeidh difríocht mhór idir óg agus aosta ó thaobh an Bhreatimeachta de.     

Torthaí pobalbhreitheanna

Rinne ‘YouGov’ pobalbhreitheanna an Bhreatimeachta i 2016, 2018, 2020 agus 2022. Bhí an cheist seo i ngach pobalbhreith: “An dóigh leat go raibh sé ceart nó mícheart don Ríocht Aontaithe an tAE a fhágáil?”  

I measc na bhfreagróirí go léir, tá méadú tagtha le himeacht ama ar an meánchéatadán a dúirt go raibh sé mícheart an tAE a fhágáil, rud a thugann le tuiscint go bhfuil athrú croí tagtha ag muintir na Ríochta Aontaithe.

Ríomh na taighdeoirí Joris Frese, Juho Härkönen agus Simon Hix do gach aoisghrúpa cén céatadán a d’fhreagair “mícheart”, agus iad ag iarraidh léargais níos doimhne a fháil.

Anailís na dtaighdeoirí

Níor athraigh ach dream beag den ghrúpa vótálaithe is sine (65+) a thuairim ón reifreann i leith. Sa phobalbhreith is déanaí, síleann 28% dóibh go raibh sé mícheart an tAE a fhágáil.  Más dada é tá siad, mar ghrúpa, níos compordaí anois ná riamh go raibh an ceart ag an Ríocht Aontaithe an tAE a fhágáil.

Mar an gcéanna, níor athraigh formhór na daoine a rugadh idir 1945 agus 1954 – na “baby boomers” mar a thugtar orthu– a dtuairim, ach an oiread. Sa phobalbhreith is déanaí, síleann 32% dóibh go raibh sé mícheart an tAE a fhágáil.

Murab ionann is na grúpaí eile, d’athraigh go leor daoine a dtuairimí sa ghrúpa a rugadh idir 1985 agus 1994 – na ‘millenials’.  Dúirt 57% dóibh i 2016 go raibh sé mícheart an tAE a fhágáil, ach sa phobalbhreith is déanaí, deir 70% go raibh sé mícheart.

Sa ghrúpa a rugadh idir 1995 agus 2004 (‘Gen Z’), dúirt 61% dóibh i 2016 go raibh sé mícheart an tAE a fhágáil i gcomparáid le 64% sa phobalbhreith is déanaí. Ach – agus is pointe ríthábhachtach é seo –tá go leor sa ghrúpa seo (iad siúd a rugadh i ndiaidh 1998) a bhí ró-óg le vótáil in 2016.  

Conclúidí

Ach cad is brí le príomhthorthaí an taighde?  D’eascair dhá phríomh-chonclúid as staidéar na dtaighdeoirí.

1.Níor athraigh an chuid is mó a dtuairim faoin mBreatimeacht, le heisceacht amháin – na ‘millenials’.  Ceapann 70% anois gur bhotún é dóibh an tAE a fhágáil.  Ní haon chomhtharlú é gurb é seo an grúpa is mó atá ag íoc as droch-chinneadh an Bhreatimeachta anois.
2.Sa reifreann i 2016, bhí 69% daoine óga i bhfabhar fanacht san AE, i gcomparáid le 36% de dhaoine os cionn 65. Ach le himeacht ama bíonn daoine ag fáil bháis – seandaoine go príomha, agus bíonn vótálaithe nua ag teacht isteach tar éis dóibh 18 mbliana a bhaint amach.  Tá timpeall trian den athrú thuairim faoin mBreatimeacht sna pobalbhreitheanna ag baint leis an athrú déimeagrafach seo.

Ní féidir linn a thuar go beacht cén tuairim a bheidh ag daoine sa Ríocht Aontaithe sa todhchaí ach táimid in ann tuairim mheáite a nochtadh, ar aon nós. Dúirt duine de na taighdeoirí – Juho Härkönen – gurb é “an príomhscéal” ó staidéar a fhoirne ná go bhfuil “tionchar mór ag an athsholáthar vótálaithe ar na torthaí suas go dtí seo, agus is amhlaidh amach anseo freisin.”  Toisc go bhfuil an ghlúin óg i bhfad níos dearfaí faoin AE ná an grúpa vótálaithe is sine, is léir go leanfaidh an treo i bhfabhar an AE ag méadú sa Ríocht Aontaithe. Mar sin, tar éis tamaill beidh an Ríocht Aontaithe idir dhá thine Bhealtaine, maidir lena ballraíocht san AE. Ag breathnú siar anois, tá sé soiléir d’ fhormhór na dtoghthóirí gur chuir na Tóraithe agus an preas dallamullóg orthu, maidir leis an mBreatimeacht. Agus cé nach mbeadh sé éasca don Ríocht Aontaithe, b’fhearr di athiarratas a dhéanamh ar bhallraíocht san AE dá luaithe is ea is fearr!  Chun é sin a dhéanamh, beidh orthu smaoineamh ar dhóigh lena n-oineach féin a chosaint – rud deacair do thír a bhí chomh láidir uair amháin!  

.

Tuairisc ó Mheiriceá: An Rabharta Dearg ar iarraidh i gcomhrac!

Tuairisc ó Mheiriceá: An Rabharta Dearg ar iarraidh i gcomhrac!

le | 2022/11/23 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Polaitíocht

An Rabharta Dearg ar iarraidh i gcomhrac!

Stothall Gruaige!

Stothall gruaige a bhí ar an uachtarán Trump tar éis an toghcháin lár-téarma ar an 8 Samhain, 2022 sna Stáit Aontaithe.  Cheap na hanailísithe gur ‘tréanphlanc’ (‘slam dunk’ as Béarla) a bheadh sa toghchán i bhfabhar leis na Poblachtánaigh, agus mar sin bhí an téarma ‘rabharta dearg’ in úsáid ar na meáin.  Is é dearg an dath ag baint leis na Poblachtánaigh, agus ceapadh go mbeadh ollbhua acu i dteach na nIonadaithe agus sa Seanad.  Ach ní mar a shíltear a bhítear, agus ní fhacthas dé ná deatach ar an rabharta dearg céanna.  Is cúis iontais é sin mar de ghnáth cailleann páirtí Uachtaráin nua roinnt mhaith suíochán ina chéad toghchán lár-téarma.  Níor tharla a leithéid an t-am seo, agus é seo á scríobh agam, beagnach seachtain níos déanaí, coimeádfaidh na Daonlathaithe a thromlach sa Seanad, agus beidh tromlach beag ag na Poblachtánaigh i dTeach na nIonadaithe.  Ó thaobh na staire de, is toradh uafásach é seo do na Poblachtánaigh. 

Cad a tharla?

Seo cúpla fáth nár tharla an ‘rabharta dearg’ a bhí tuartha:

  • Roghnaigh ceannfeadhnóir Trump iarrthóirí a bhí tar éis an ‘Kool Aid’ a shlogadh, maidir leis an toghchán uachtaránachta 2020. Mhaígh siad go raibh an bua ag Trump, agus gurb í calaois toghcháin a ghoid an bua uaidh.  B’fhéidir go bhfuil pobal Mheiriceá tinn tuirseach dá gcuid bréaga.
  • Roghnaigh Trump triúr breithiúna coimeádacha sa Chúirt Uachtarach: Neil Gorsuch, Brett Kavanaugh and Amy Coney Barrett. Aisiompaigh an Chúirt sin reachtaíocht an ghinmhillte, a thug ceart feidearálach don mháthair ginmhilleadh a éileamh is a fháil in aon áit sna Stáit Aontaithe.  Mar sin, chuir an chúirt cinneadh Roe vs. Wade ar neamhní mar iarmhairt dhíreach na gceapachán sin.  Ach dar leis an ‘Pew Research Center’, deir 61% an daonra (80% Daonlathaithe agus 38% Poblachtánaigh) go n-aontaíonn siad le cearta na máthar ginmhilleadh a fháil den chuid is mó. 
  • Bhí na Poblachtánaigh ag argóint go láidir go raibh an locht ar Biden mar gheall ar an mboilsciú gan srian atá sna Stáit Aontaithe faoi láthair. Ach tá an fhadhb idir lámha ag an rialtas agus ag an mBanc Cúlchiste Feidearálach, agus an ráta boilscithe ag laghdú le déanaí ó 8.1% go dtí 7.7%.  Ach, níos tábhachtaí ná sin, tá an ráta boilscithe níos airde i go leor tíortha eile – beagnach 10% san EU agus sa Bhreatain Mhór, mar shampla.  Mar sin, ní cás áititheach atá á scaipeadh ag na Poblachtánaigh.
  • Chuir coiste Jan 6 fianaise doshéanta i láthair a chur an locht ar iaruachtarán Trump as an éirí amach a tharla ar an 6 Eanáir 2021. Bhí ról mór ag Trump san éirí amach ó gach taobh de, ón mbréag mhór gur goideadh an uachtaránacht uaidh (thosaigh sé ag caitheamh amhras ar an bpróiseas toghchánaíochta chomh fada siar leis an toghchán uachtaránachta a bhuaigh sé i 2016), tríd an bpróiseas pleanála, suas go dtí an t-ionsaí ar an gCaipeatól féin.  Bhí na Poblachtánaigh iomráiteacha Liz Cheney agus Adam Kinzinger ar chuid de na baill ar an gcoiste, agus níos tábhachtaí ná sin, Poblachtánaigh ba iad an chuid is mó de na finnéithe a tháinig os comhair an choiste.  B’fhéidir go ndeachaigh an fhianaise láidir sin go mór i gcion ar roinnt mhaith Poblachtánach, ionas gur thráigh a muinín i dTrump agus na polaiteoirí a sheasann go láidir leis.

Iompú na Taoide?

Le déanaí, cháin comhghuaillithe Trump go géar.  Seo cúpla sampla:

“Chaill beagnach gach duine de na hiarrthóirí ar thacaigh Trump leo,” a dúirt Chris Christie, iar-ghobharnóir Poblachtánach New Jersey, ar “Good Morning America” le ABC.  “Is mór an chailliúint é do Trump. Agus, arís, léiríonn sé nach bhfuil a instinní polaitiúla ar son a pháirtí nó ar son na tíre agus ar son Trump féin.”

“Tá Poblachtánaigh tar éis Donald Trump a leanúint ó bharr na haille,” a dúirt David Urban, comhairleoir fadtéarmach Trump a bhfuil ceangail aige le Pennsylvania.

Dúirt an t-iarionadaí Peter King, Poblachtánach ó Long Island a thug tacaíocht do Trump le fada an lá, “Creidim go láidir nár cheart dó a bheith mar cheannaire an Pháirtí Phoblachtánaigh a thuilleadh,” ag cur leis nach féidir leis an bpáirtí “éirí ina chultas pearsanta!”

Focal Scoir!

Tá súil agam go bhfuil am na cinniúna sroichte againn anois, agus is comhartha dóchais é go bhfuil formhór mhuintir na tíre ag roghnú daonlathas thar uathlathas agus ag roghnú an fhírinne thar an bhréag.  Mar gheall ar an daonlathas, ní breac é go mbíonn sé ar an bport! 

 

 

 

.

 

 

 

Filleann an feall ar an bhfeallaire!

Filleann an feall ar an bhfeallaire!

le | 2022/10/26 | Nuacht Idirnáisiúnta, Polaitíocht

Filleann an feall ar an bhfeallaire!

Thosaigh tromluí na Ríochta Aontaithe (RA) i bhfad siar sa bhliain 2016 nuair a d’fhógair David Cameron, Príomh-Aire na tíre ag an am, toghchán ar cheist an Bhreatimeachta. Rinne sé míléamh uafásach, mar níor cheap sé go raibh seans ar bith go roghnódh tromlach an phobail an tAontas Eorpach a fhágáil.  Scríobh sé é seo ina dhírbheathaisnéis: “Glacaim leis gur theip ar mo chur chuige. Chuir na cinntí a rinne mé leis an teip sin. Theip orm.”  Ceapaim nach raibh a fhios aige ag an am cé chomh dona agus a bhí an teip sin, agus conas a thitfeadh rudaí amach ina dhiaidh sin.

Faoin am a d’aithin na Tóraithe cé chomh tromchúiseach agus a bhí na botúin, ní raibh siad in ann a bport a athrú, agus lean siad ar aghaidh leis an gceapadóireacht, mar leimíní ag tarraingt ar an aill.

Sa bhliain 2019 bhí Jacob Rees-Mogg, atá mar rúnaí gnó anois, ag labhairt faoin ‘ardtalamh fairsing grianmhar ag fanacht linn a bhuíochas don Bhreatimeacht.’  Ach insíonn na fíricí a scéal féin – scéal eile ar fad, agus ní féidir a shéanadh gur thit an punt go seasta i gcoinne an dollair le sé bliana anuas, ag sleamhnú os cionn 23% le linn na tréimhse sin.  Ní féidir a shéanadh an easpa seasmhachta polaitiúla ach an oiread.  Ba í Liz Truss an cheathrú Phríomh–Aire i ré an Bhreatimeachta go dtí seo, agus ceann eile ag teacht ar ball beag. Níos measa ná sin, is é Jeremy Hunt an cheathrú Seansailéir an Státchiste le ceithre mhí anuas. Léigh mé alt suimiúil le déanaí sa ‘Telegraph’ ina dúradh go bhfuil an RA níos cosúla leis an Iodáil ná leis an Fhrainc nó an Ghearmáin, ó thaobh a geilleagar agus seasmhacht pholaitiúil de. Mar shampla, níl ach fás 10% tagtha ar olltáirgeacht intíre (OTI) in aghaidh an duine sa RA sa tréimhse 2015-2022, i gcomparáid le 24% sa Ghearmáin agus 18% sa Fhrainc.

Neamhinniúlacht Shuntasach

Chuir Truss agus Kwasi Kwarteng (Seansailéir an Státchiste ag an am) a mionbhuiséad le chéile gan aon chéim chomhairliúcháin lena bpáirtí. Sin bratach dhearg i mo thuairim.    

Bhí 45 billiún punt steirling sa mhionbhuiséad sin i gciorruithe cánach neamh-chistithe, rud a chur na margaí airgeadais trína chéile, ag lagú luach an phuint agus ag méadú costais iasachtaí do rialtas na RA. B’éigean do Bhanc Ceannais Shasana idirghabháil a dhéanamh chun géarchéim airgeadais níos leithne a sheachaint.  Ach bhí níos mó a éileamh ag an margadh, ag pobal na Breataine, agus fiú ag Páirtí Truss féin.  Bhí ar Truss Kwarteng a íobairt chun í féin a tharrtháil, agus cheap sí Jeremy Hunt ina áit.

Chuir Jeremy Hunt na forálacha is costasaí sa mhionbhuiséad ar ceal gan mhoill agus go háirithe na ciorruithe cánach do dhaoine atá ina suí go te.  Bhí an margadh sásta go leor leis na gníomhartha sin, agus shocraigh an ráta malairte eachtrach agus praghsanna urrús síos arís.

Truss vs an leitís

Ach bhí Príomh-Aire Truss i dtrioblóid mhór fós mar bhí go leor polaiteoirí ag éileamh go n-éireodh sí láithreach as a post. Rinne meáin na RA paidir chapaill den scéal, agus chuir an ‘Economist’ agus an ‘Daily Star’ Truss agus leitís taobh le chéile, ag fiafraí cé acu a mhairfidh níos faide.  Nuair a sheol Suella Braverman, Rúnaí Gnóthaí Baile, r-phost oifigiúil óna cuntas pearsanta, bhí uirthi éirí as a post.  Bhí sé soiléir go raibh rudaí ag titim as a chéile go tapa, agus cúpla lá ina dhiaidh sin, d’éirigh Truss féin as a post. Bhuaigh an leitís!

Ceacht le foghlaim?

Sna míonna amach romhainn, feicfidh muintir na RA ciorruithe brúidiúla ar chaiteachas, stailceanna i roinnt earnálacha, bristeacha cumhachta, agus ospidéil gan a ndóthain acmhainní ag iarraidh cúram a sholáthar.

Lá amháin, beidh ar rialtas na Breataine a insint dá saoránaigh go gcaithfidh an tír teacht le chéile arís leis an Eoraip nó leanúint le finscéal an Bhreatimeachta, agus féinmharú eacnamaíoch a ghlacadh dá bharr sin.

Ní raibh sé ceart reifrinn a reáchtáil ar an mBreatimeacht sa chéad áit. Sin dualgas an rialtais, agus is cinneadh uafásach é an dualgas tábhachtach sin a leagan ar mhuintir na tíre, daoine nach bhfuil a ndóthain eolais acu chun an rogha fheasach sin a dhéanamh i gceart.  

Is máistir-rang é seo, a léiríonn ‘éifeacht na ndúradán’ a d’fhéadfadh tarlú tar éis droch-chinnidh amháin a bheith déanta ag Rialtas na tíre. Mar gheall ar an RA, cé nach bhfuil a fhios againn cad é an chéad ‘dúradán’ eile a thitfeas, níl aon dabht ach go mbeidh ceann eile ag titim roimh i bhfad!

.

.

.

.

.

Ceist na nDíolúintí!

Ceist na nDíolúintí!

le | 2022/10/19 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht

Ceist na nDíolúintí!

Istigh i ngarraí an Chaisleáin a bhí mé an lá cheana; sínte siar ó chluas go ruball, agus mé ag ól na gréine buí ar mo shástacht agus ar mo sháimhín só, nuair a chuala mé an fhead ghéar, chluasphléascach, fead a dhúisigh as mo mharana mé i dtobainne! Ach, thuig mé ar an toirt cé a bhí chugam, nó cé eile ach mo sheanchara, Séimí an Droichid, a ligfeadh fead dá leithéid, istigh i ngarraí neamhaí an Chaisleáin. D’fháiltigh mé roimhe, agus rinne áit dó taobh liom ar an mbinse garraí.

“Buail fút ansin taobh liom ar an mbinse seo” arsa mé féin leis, go béasach.

“Gura maith agat” ar seisean, “agus nach deas an áit a roghnaigh tú le do mharana a dhéanamh?”

“Abair é! a chara, ach an bhfuil scéal ar bith nua agat an lá beannaithe seo?”

“Níl agam ach an scéal atá i mbéal gach Gaeilgeoir, na laethanta seo.”

“Agus cén scéal é féin?” arsa mise, agus mé ag iarraidh deis scéalaíochta a chur ar fáil do Shéimí na buile, nó b ’fhacthas dom, go raibh scéal éigin ag dó na geirbe aige.”

Ceist na Teanga

“Is dócha gur thug tú faoi deara go bhfuil sraith chruinnithe Chomhchoiste na Gaeilge ar chóras na ndíolúintí ar siúl faoi láthair?” arsa Séimí.

“Níor thug, muise! An bhfuil fadhb mhór leis ár gcóras atá againn anois maidir le díolúintí, a Shéimí?” Bhí mé ag iarraidh tuiscint a fháil maidir leis an ábhar seo.

“Fadhb an-mhór, agus má leanann cúrsaí ar aghaidh mar seo, ní bheidh teanga bheo againn roimh i bhfad. Táthar ann le fada nach dtacaíonn le stádas ár dteanga. Bhí gluaiseacht in aghaidh na Gaeilge darb ainm “Language Freedom Movement” sna seascaidí den chéad seo caite, mar shampla. Ba é toradh a feachtais ná deireadh a chur leis an riachtanas Gaeilge a bheith ag státseirbhísigh ó 1974. Dá bharr sin, ní raibh ach 16 duine á n-earcú chun déileáil le pobal na Gaeilge sa bhliain 2018– rud náireach!”

“Ach,” arsa mise, “Is é príomhsprioc Achta na dTeangacha 2021 ná 20% d’earcaithe nua don tseirbhís phoiblí a bheith inniúil sa Ghaeilge roimh dheireadh 2030. Nach rud maith é sin?” Chuir mé an cheist seo ar Shéimí agus mé ag lorg leighis ar a dhearcadh duairc ar an teanga.

Trí chéim ar chúl…

“Trí chéim ar chúl, agus ansin ach céim amháin ar aghaidh!” a d’fhreagair Séimí. “Agus níl sna díolúintí seo ná céim eile ar chúl. Ar dtús, bhí na díolúintí seo ag baint le cásanna eisceachtúla – le daltaí a raibh sainriachtanais acu. Ach diaidh ar ndiaidh, scaoileadh na rialacha sin, agus anois tá roinnt mhaith tuismitheoirí ag teacht i dtír ar sholúbthacht na rialacha, chun díolúine a fháil dá bpáistí – páistí nach mbeadh fadhb acu an Ghaeilge a fhoghlaim, mar tá níos mó ná leath dóibh ag foghlaim teangacha iasachta eile gan aon cheist faoi dhíolúine.”

“Ach b’fhéidir leis an mbainistíocht cheart go n-oibreodh scéim mar seo, nach ea?” arsa mise, ag cur na ceiste géire ar Shéimí.

“Cibé atá á dhéanamh ag an Roinn Oideachais, níl an scéim ag obair go maith ar chor ar bith. Agus níl mise amháin sa smaoineamh sin. Dúirt Declan Glynn, ardrúnaí cúnta, Aontas Múinteoirí Éireann (TUI), go bhfuil an córas atá i bhfeidhm faoi láthair “lochtach agus míshásúil”, agus go bhfuil sé chomh héasca sin díolúine a fháil anois go maithfí don té a mheasfadh gur próiseas uathoibríoch é den chuid is mó.  

D’aontaigh ionadaithe eile atá ag freastal ar na cruinnithe leis an tuairim gur ceart go mbeadh curaclam ann do gach dalta ag cibé leibhéal cumais atá siad agus ceistíodh an ceart ‘strus’ nó ‘sain-mhíchumas foghlama teanga’ a úsáid mar leithscéal chun díolúine a éileamh. Tá an ceart acu, i mo thuairim, a Mhichíl, agus is gá an fhadhb seo a réitigh gan mhoill.”  

“Bhuel, a Shéimí, caithfidh mé aontú leat, mar tá sé soiléir go bhfuil d’obair bhaile déanta go maith agat ar an ábhar, agus ní raibh mo shúile féin ar an liathróid sin ar chor ar bith. Go raibh maith agat as a bheith foighneach liom, agus tá súil agam go ndéanfaidh ár rialtas an rud ceart agus rialacha i bhfad níos doichte a chur in áit!”

“Mise freisin! Deas bualadh leat san áit iontach seo, a Mhichíl, agus cúrsaí tábhachtacha á phlé againn le chéile as Gaeilge!   

Leis sin, d’imigh Séimí gan mhoill, agus fágadh ar mo chonlán féin mé le hábhar nua a chur faoi chaibidil!

.

.

.

.

.

.

.

gaGaeilge
gaGaeilge en_USEnglish