Bíonn na tíortha Nordacha ar bharr an dréimire i mbeagnach gach suirbhé a chuireann i gcomparáid tíortha an domhain. Mar shampla, i suirbhé bliantúil a thomhaiseann sonas tíortha an domhain, bhuaigh an Fhionlainn an chéad áit don dara huair i 2019. Bhí an Iorua, an tSualainn, an Danmhairg agus an Íoslainn ard sa liosta sin freisin. Bhí Éire sa 16ú háit sa liosta céanna, agus na Stáit Aontaithe sa 19ú háit. Cén phríomhchúis a bhfuil ag éirí leis na tíortha Nordacha chomh maith sin, go háirithe an Fhionlainn? Cad is féidir linn a fhoghlaim?
Ar an dea-uair, tá an freagra againn, agus seo é i bhfocal amháin – ‘bildung’ – sin é bunús an tsonais!
Sa 19ú haois, thuig éilít intleachtúil na Fionlainne go raibh sé tábhachtach do dhaoine a bheith ag foghlaim i rith a saolta. Bhí siad cleachtadh le hobair na fealsúna Gearmáinise, cosúil le Immanuel Kant agus Johann Gottfried von Herder. Nuair a bhí oideachas maith ag duine, bheadh sé/sí in ann maireachtáil go neamhspleách mar shaoránach rannpháirteach. Mar sin, bhí an comhthéacs sóisialta agus polaitiúil an-tábhachtach freisin san idé-eolaíochta seo. Stól tríchosach a bhí ann, oideachas an duine féin, oideachas faoin gcaidreamh idir an duine agus an domhan mór, agus oideachas faoin gcaidreamh idir an duine agus a shochaí. Chomh maith le hoideachas acadúil, d’fhoghlaimeodh na scoláirí faoina bhfreagrachtaí tábhachtacha, maidir leis a gcuid muintir agus cairde, leis an bpobal áitiúil, leis an náisiún, agus fiú leis an gcine daonna. San fhealsamh seo, bhí teanga na ndaoine an-tábhachtach, mar dúradar gur tríd lionsa a dteanga a bhaineann daoine brí as gach rud, agus a fhaigheann siad a ndearcadh náisiúnta agus a bhféiniúlacht freisin. Nár aithin na Sasanaigh go maith é sin, nuair a chuir siad coscanna orainn mar gheall ar úsáid ár dteanga féin!
Ar aon nós, chuir rialtas na Fionlainne córas oideachas in áit ag úsáid na bprionsabal sin ag deireadh an 19ú haois, agus choimeád siad in áit é ó shin i leith. D’éirigh leis an gcóras sin le himeacht aimsire, agus anois tá aitheantas idirnáisiúnta ar chóras oideachais na Fionlainne mar cheann de na cinn is fearr ar domhan.
An oibreodh córas mar sin in Éirinn? Níl fáth ar bith nach n-oibreodh! Tá olltáirgeacht intíre (OTI) an duine i bhfad níos mó (caoga faoin gcéad) in Éirinn ná san Fhionlainn. Caitear níos mó airgid in Éirinn (fiche cúig faoin gcéad) ar an gcóras oideachais freisin. Níl aon leithscéal againn, mar sin! Seo ach cúpla moladh don rialtas nua a bheidh againn lá amháin, chun ár gcóras oideachais a fheabhsú.
Sa chéad áit, tá sé thar a bheith uafásach go bhfaigheann na múinteoirí a thosaigh ag obair tar éis 2010 níos lú pá ná na múinteoirí a thosaigh roimhe sin. Rinne an cinneadh sin in aghaidh na géarchéime eacnamaíochta a tharla i 2008. Ach cén fáth go bhfuil sé i bhfeidhm fós? Tá an difríocht timpeall deich faoin gcéad idir phá an dá leibhéal, agus leanann sé mar sin gach bliain. Ag an am céanna tógann sé níos mó ama go minic na cáilíochtaí múinteoireachta a bhaint amach sa lá atá inniu ann. Cleachtais éagóracha fostaíochta é sin a dhéanamh, agus cuireann sé lagmhisneach ar fhormhór na mic léinn ollscoile dul leis an ngairm sin, go háirithe nuair a ardaíodh costas tithíochta méid mór le déanaí. Mar sin, is é mo chéad mholadh ná an éagothroime sin a chur i gceart gan a thuilleadh moille. Chabhródh sé sin go mór leis an easpa mhór múinteoirí atá sa tír.
Sa dara háit, tá sé an-tábhachtach go mbeadh spriocanna coiteanna ag saoránaigh na tíre, ó thaobh a ról sa tsochaí. Tá sé an-tábhachtach freisin go mbeadh coinsias sóisialta comhroinnte le chéile. Is iad teanga, cultúr agus stair na tíre a nascann an pobal le chéile. Dá luaithe a mhúinfear na luachanna sin, is ea is fearr é. Chun na haidhmeanna sin a chur i gcrích, mholfainn ardú ar líon na Gaelscoileanna, ag úsáid airgid a bheadh curtha ar an leataobh ag an rialtas chuige sin gach bliain. Tá éileamh ardghlórach ann cheana féin, mar éiríonn go hiontach leis na scoláirí a fhreastalaíonn ar Ghaelscoileanna.
Tá moltaí eile ar intinn agam freisin, ach dá ndéanfaí dul chun cinn ar na moltaí thuasluaite, is dócha go mbeimis go léir sásta leis na torthaí luath go leor!
Gaeilge 
English