le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Loch na Díchuimhne
Peadar Bairéad
(This week we locate some forgotten memories)
Cuimhní i dtaisce
Samhlaítear domsa uaireanta, go bhfuil ár gcuimhní curtha i dtaisce againn i loch ollmhór amháin, agus nuair a theastaíonn uainn teacht ar cheann acu, téann muid ag iascaireacht ar an loch ollmhór sin, agus éiríonn linn teacht ar an gcuimhne sin, faoi mar a d’éireodh leat teacht ar ábhar eicínt ar do ríomhaire, trí phróiseas faoi leith a chur i ngnímh. Bhuel, bíodh sin amhlaidh, nó ná bíodh, tá mé ag ceapadh, go bhfuil loch ollmhór eile ann ina gcaitheann muid cuimhne na n-eachtraí úd a dteastaíonn uainn dearmad glan a dhéanamh díobh agus fanann siad ansin, gan aird ag éinne orthu, ach corruair, éiríonn le ceann de na cuimhní sin éaló go dromchla an locha, agus tagann siad chugainn ansin, le sinn a chrá, nó a shuaimhniú, go dtí go ndéanann muid iad a chur faoi mhiocrascóp na céille, agus ansin, uaireanta, caitheann muid an chuimhne sin arais arís i loch na dichuimhne, ach uaireanta eile, cuireann muid isteach i loch ollmhór sin na gcuimhní iad, mar a mbeidh sé éasca fáil orthu feasta.
Cupla maidin ó shoin, agus mé im luí, idir chodladh agus dúiseacht, d’ éirigh le mám de na cuimhní dearmadta sin éaló go barr uisce, len iad fhéin a léiriú ar scáileán an chomhfheasa. Chuir mé spéis iontu, agus in áit iad a ruaigeadh arais arís go doimhneas loch na díchuimhne, lig mé dóibh dul ar teaspaint ansin, idir dhá néall. Ligfidh mé dhuit spléachadh a fháil ar chupla ceann de na cuimhní sin, féachaint ar spéis leat iad.
Tarráil bóthair
Ba í an chéad chuimhne a tháinig go barr nó cuimhne ar tharráil an bhóthair mhóir idir Bhéal an Mhuirthead agus an Fód Dubh. I dtriochaidí an ocrais a tharla an eachtra sin. Anuas go dtí an tráth sin, ní raibh tarra nó tada dá leithéid ar an mbóthar céanna sin, nó ní raibh air ach gairbhéal, agus é sin an-gharbh le siúl air, go háirithe dá mbeadh duine cosnochtaithe, faoi mar a bhí roinnt mhaith dínn, ag an am. Bhuel! tharla ansin gur thosaigh siad ag cur deis eicínt ar an mbóthar sin. Tógadh isteach meaisíní iontacha, dár linne, agus bíodh go raibh Galrollóir ollmhór acu, agus tarrspréire draíochta freisin, le cur i mbun oibre ar an mbóthar sin, ní raibh aon ineall briste cloch, nó tada dá leithéid acu don ócáid. D’fhág sin go raibh ar fhir na dúiche an beart sin a dhéanamh dóibh. Feicim fós ar scáileán mo chuimhne, an bóthar fada, bán, sin, cairn chloch socraithe fan thaobh an bhóthair sin, fear briste cloch i mbun oibre ar chuile charn acu, spéaclaí speisialta air lena shúile a chosaint, agus é suite ar mhála tuí, cupla casúr taobh leis, agus é ag briseadh leis, faoi mar a bheadh Dia á rá leis. Is cuimhin liom m’athair a fheiceáil i mbun na hoibre sin, nó bhí sé deacair go maith aon saothrú a fháil in Iorras, ag an am, agus ba Nollaig ag muintir na háite é deis dá leithéid a fháil le pingneacha a chur i dtoll a chéile. Dhéantaí na clocha briste sin a thomhas, ar ball, trína líonadh isteach i mbosca mór gan tóin, agus d’íocfaí na fir ansin, oiread áirithe ar chuile bhosca acu sin.
Ar ball, dhéantaí na clocha briste sin a leathadh ar an mbóthar agus ansin thagadh an galrollóir len iad a shocrú sára leataí an tarra dubh leachtach orthu. Ina dhiaidh sin, chaití bruscar cloch ar an tarra sin, agus ansin, leis an gcloch phréachain a chur ar an ngnó, thagadh an galrollóir ollmhór agus é ag brúchtaíl gaile go siansánach, torannach, ar gach taobh de, agus bhriseadh agus bhrúdh sé na méaróga sin isteach sa tarra leachtach, agus b’in an gnó déanta.
Trinsí á dtochailt sna dumhcha
Cuimhne amháin eile a léiríodh ar scáileán mo chuimhne ba ea an chuimhne úd faoi thochailt trinsí i ndumhcha na Druime, le cosc a chur ar eitleáin Hitler tuirlingt ar na sraitheanna breátha, leibhéalta, leathana, a bhí chomh flúirseach sin sna dumhcha sin, ag an am. Cheap mé fhéin ag an am go mba mhór an trua é na sraitheanna áille sin a mhilleadh, trí na trinsí sin a thochailt iontu.
Beidh tuilleadh de na cuimhní sin agam daoibh, amach anseo……..
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
Ceiliúradh Na gCeithre Scór !
.
.
“Bí ag caint ar an bhfuaimbhac, mar theorainn
‘dir luas fuaime is luas tá níos mó,
Ach ar thrasnaigh tú aoisbhac na mblianta Nuair a sháraítear bac na gceithre scór?”
.
.
“Níl i gceist a’d ach breithlá ’mháin eile,
Is tá cleachtadh maith faighte agat ar sin.
Ní fheictear fís aoise nó ama,
Nuair a chuirtear bliain eile ar an gclog.”
.
.
“Nach breá réidh a thagann an chaint chugat,
Is nach fial thú le comhairle na ndall,
Ach má sháraíonn tú fhéin na gceithre fichid,
Athróidh tú do phort agus d’fhonn.
.
.
Thrasnaigh mé an díog sin, le déanaí,
Is dár m’fhocal ! ’sí ’tá doimhin, lán brí,
Níl mé tagtha chugam fhéin fós ’na dhiaidh,
Nó ní fearrde mé an aoisbhac a chlaoi.
.
Ach cá bhfuil an ghaois a níos blianta?
Nó cá bhfuil an meas ar an aois?
Nuair a thrasnaíonn tú díog na gceithre scór
Níl meas feasta ag éinne ar do ghaois.
.
.
Do-fheicthe, do-chloiste, do-thuigthe,
Tabharfar an chluas bhodhar ar do chiall,
Ní fheicfear an áilleacht tá ceilte
Faoi roic is faoi shlad úd na mblian.
.
.
Ach tuig seo, a dhuine id’ bhlianta,
A bhfuil ionatsa tairbhe is toirt,
Ná caitear do ghaois uait go fánach,
Mar dhéanfaí í a shatailt sa mhoirt.”
.
.
*******************************
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
S c é a l t a ó C h i a n a g u s ó C h ó n g a r .
*******************************
.
Tomás Mac Gabhann ar lár.
***************************
.
In eagrán Mheán Fómhair de “An tUltach” a léigh mé an droch-scéal a chéaduair, nó fógraíodh ansin, go raibh Tomás Mac Gabhann ar lár. Caithfidh mé admháil dhuit anois, gur bhain an scéal céanna sin stangadh asam, nó ní raibh mé ag súil lena leithéid. Déanta na fírinne, níor dhuine é Tomás s’againne, a shamhlófá an bás riamh leis, mar ba dhuine é a bhí chomh bríomhar, beoga sin, chuile lá riamh, nach gceapfá go bhfaigheadh a leithéid bás riamh. Ach, nach deacair do dhuine ar bith éaló ó chladhaire úd na speile caime, nó luath nó mall, tagann sé aniar aduaidh orainn uilig. Uaireanta, tagann sé mar a thiocfadh gadaí faoi choim na hoíche, agus uaireanta eile, ní bhíonn deifir ar bith air, ach fiú sa chás sin fhéin, ní bhíonn i gceist ach, mar a deir an seanfhocal,…galar fada ní abrann síoraí bréag….agus nach smaoineofá freisin ar an seanfhocal eile adeir….nach bhfuil luibh nó leigheas in aghaidh an bháis….. I gcás Thomáis áfach, tháinig an bás aniar aduaidh air, air fhéin is ar a bhean, ba chóir dom a rá, nó ní bris amháin a tharla sa chás seo, ach dhá bhris san aon bhris amháin, briseanna a d’fhág muid, mar náisiún, buartha, brónach, cráite, ina dhiaidh. Ach b’fhéidir gur chóir dom tosú ag tús an scéil, leis an bpictiúr iomlán a líonadh isteach dhaoibh.
I gColáiste Mhuireadhaigh, i mBéal an Átha, i gContae Mhaigh Eo, a fuair mé fhéin mo chéad phost, mar mhúinteoir, i Meán Fómhair na bliana, 1951. Bhí mé ag smaoineamh ar phost a ghlacadh i gceann de Choláistí galánta cónaithe Shasana, ag an am. I ndáiríre, bhí chuile shórt reidh agam, an litir scríofa, mo theastais ullamh, agus m’aigne beagnach socair agam an bád bán a thabhairt orm fhéin, nuair a fuair mé scéala ón nDochtúir Ó Lachtnáin, Uachtarán Choláiste Mhuireadhaigh, ag an am, ag chur in iúl dom, go raibh post le fáil agam sa Choláiste sin, dá mbeinn sásta dul i mbun na Gaeilge a mhúineadh ann, teacht tús Mheán Fómhair na bliana sin. Ní gá a rá, gur ghlac mé le cuireadh caoin an Dochtúra chóir, agus go ndeachaigh mé i mbun oibre ar bhruacha méithe na Muaidhe, ar an lá spriocáilte, áit ar chaith mé seacht mbliana órga, óigeanta, i mbun mo cheirde. Ach ní chuige sin atá mé, ach chuige seo……
Ní raibh mé i bhfad i mbun oibre ansin, nuair a bhuail fear óg isteaah chugainn, lá amháin, agus ó tharla gur leabhair Ghaeilge a bhí idir chamáin aige, cuireadh fios ormsa, agus dúradh liom deighleáil leis. Chuireamar sinn fhéin in aithne dá chéile, mé fhéin agus Tomás, agus caithfidh mé a admháil gur snadhmadh caradas eadrainn ag an noimead sin, caradas a mhair thar na blianta. Ba é an gnó a bhí idir lámha aige ag an am áirithe sin, i dtús na gcaogaidí, nó ag taisteal ar fud na tíre seo, thar ceann Chomhdháil Náisiúnta na Gaeilge, ag díol leabhar Gaeilge. Bhí veain aige, agus é lomlán le leabhair Ghaeilge de chuile chineál, agus bhí na leabhair sin á ndíol aige ar shladmhargadh, d’fhéadfá a rá. Sílim go bhfuil leabhar nó dhó den stór sin, áit éigin sa teach s’againne fós! nó cheannaigh mé roinnt áirithe uaidh, an lá sin, sin nó b’fhéidir gur thug sé saor in aisce dhom iad! Níos déanaí fós, chuaigh sé i mbun oibre leis an seachtanán, “Inniu”, agus arís bhíodh muid i dteangmháil le chéile faoi na cúrsaí sin. De réir a chéile, d’éirigh Tomás níos tábhachtaí, agus nios tábhachtaí fós, i nGluaiseacht na Teanga, mar a thugtaí uirthi, fadó. Spreag sé daoine, anseo is ansiúd, chun pinn, nó chun gnímh, ar son na cúise, agus ba é an difir a bhí idir Thomás agus Gaeilgeoirí eile, nó go mba charraig ar chiall é, chuile lá riamh. Bhí an-tuiscint aige ar chúrsaí, agus ba bheag rud a chuaigh thairis i saol na Gaeilge.
Ní gá dhom a rá, mar sin, gur bhain an píosa úd a léigh mé in “An tUltach” stangadh nár bheag asam. Féach mar a cuireadh é, i dtús an ailt chuimnithigh, le Pádraig Ó Baoighill, ar leathanach 27, d’eagrán Mheán Fómhair seo chuaigh tharainn…
Ba go tubaisteach a maraíodh Tomás Mac Gabhann agus a chéile ionmhuin, Treasa Ní Bhraonáin as Dumhthamhlachta, Contae Mhuineacháin, i bpléasc gáis ina theach cónaí i nDún Droma, i mBaile Átha Cliath, ar an 25 Meán Fómhair, 2003, agus ba mhian linn fíorchomhbhrón a dhéanamh lena theaglach, Siobhán, Máire, Ultan, Dara, agus a ngaolta go léir”
Ní gá a rá, go seolaimid ár gcomhbhrón fhéin chuig na daoine céanna sin, nó is mór go deo a mbris siúd. Tá laoch cróga eile de chuid na tíre s’againne caillte againn. Ní dhéanfar dearmad go luath ar a chomhrá caoin, gaoismhear, ar a racht croíúil gáire, nó ar a dhaonnacht lách, comharsanúil. Mar sin, níl le déanamh againn anois, ach síocháin na bhFlaitheas, agus leaba i measc na Naomh, a ghuí air fhéin is ar a bhean chóir, inniu agus i dtólamh.
.
Ceardlann Scríbhneoireachta.
*************************
Scéal agam freisin ó Scríbhneoirí Gaeilge Chiarraí, ag cur in iúl dúinn, go bhfuil Ceardlann Scríbhneoireachta eagraithe acu, ag Culb Chonradh na Gaeilge, 6 Sráid Fhearchair, Baile Átha Cliath 2. agus cuirtear in iúl dúinn go dtionólfar an Cheardlann chéanna sin, ar an Satharn, 29 Samhain, 2003, óna 10.30 a.m. go dtí 1.00 p.m. agus arís óna 2.00 p.m. go dtí a 5 p.m. san ionad thuasluaite. Gearrfar táille cláraithe 15 Euro don Cheardlann sin, (5 Euro do Mhic Léinn), agus Lón Beag + béile tráthnóna san áireamh sa táille sin.
Seol cóipeanna den saothar is mian leat a phlé; dán, gearrscéal, nó eile, go dtí 43 na Cluainte, Trá Lí, Co. Chiarraí, nó chuig Pádraig Ó Snodaigh, Tigh Bhríde, 91 Bóthar Bhinn Éadair, Binn Éadair, Áth Cliath 13.
Seoladh leabhair .
***************
Fuair mé scéala, ar na mallaibh freisin, ó Sheán Ó Riain, Ambasáid na hÉireann, Berlin, ag cur in iúl dúinn uilig anseo, go rabhthas chun Bheathaisnéis Julius Pokorny, leis an Dr Pól Ó Dochartaigh, Ollscoil Uladh, a sheoladh in Ambasáid na hÉireann, Berlin, ar an Aoine, an 21 Samhain 2003, ag a 19.30. Ní gá a rá, go gcuirfí fáilte roimh chách, ar an ócáid stairiúil sin. Ní gá dhom a rá anseo, go bhfuil an beart sin déanta acu faoi seo, agus i ndáiríre, ní dóigh liom go rabhthas ag súil go raghainnse fhéin chucu, go Berlin, don ócáid ghradamach sin, ach ba é a bhí i gceist acu, nó a chur in iúl dúinn uilig, sa saol Gaelach anseo, go raibh an leabhar sin seolta acu, agus go mbeadh sé ar fáil feasta, ach a thuairisc a chur.
Rugadh an scoláire céanna sin, Pokarny, sa bhliain 1887, agus fuair sé bás sa bhliain 1970. Ní gá dhom a rá, go mba scoláire mór le rá é Julius Pokorny, i ngort an Léinn Cheiltigh, ó lár fhichidí na haoise seo caite, go dtí an bhliain 1935. Ach níor scoláire amháin é an Pokorny céanna sin. Scríobh, agus labhair sé, ar son Phoblacht na hÉireann freisin, agus chítear é i litríocht a chum James Joyce, Myles na gCopaleen agus Osborn Bergin.
Mionscrúdaíonn an t-údar, Pól Ó Dochartaigh, beatha agus saothar Pokorny, i gcomhthéacs polaitiúil agus acadúil na ré inar mhair sé.
Caithfidh mé a admháil, nár ró-mhór é m’eolas fhéin, ar an té úd, a bhí ina Ollamh le Focleolaíocht Cheilteach, in Ollscoil Bherlin, go dtí gur briseadh as an bpost sin é, sa bhliain 1935, i ngeall ar Dhlíthe Cine Nuremberg, ach dá ainneoin sin, lean sé air, ag obair mar eagarthóir ar an Zeitschrift fur Celtische Phililogie, agus go dtí an bhliain 1943, mar thaighdeoir príobháideach i mBerlin, ach sa bhliain sin, d’éalaigh sé leis ón nGearmáin chun na hEilbhéise, áit ar ligeadh isteach é, toisc go raibh víosa Éireannach ar a Phas aige, víosa a eisíodh i mBerlin, ar ordú de Valera.
Agus le críoch a chur leis an bpíosa beag seo, tagann cupla líne filíochta chugam aniar ó na seanlaethe, línte as dán Gaeilge, agus arís, caithfidh mé a admháil dhuit, go bhfuil an chuid eile den dán sin dearmadta agam! B’fhéidir go bhfuil léitheoir eicínt, amuigh ansin, a d’fhéadfadh mé a chur ar an eolas faoi. Seo an dá líne….
Muise caithimis i dtráth uainn Pokorny agus Brugmann
Is a leahair throma ghránna nárbh fhearrde an té a scrúd iad……..
Beidh mé chugaibh arís, an tseachtain seo chugainn, le tuilleadh faoi mo chuairt ar Mhisin Spáinneacha Chalafóirnia. Go dtí sin……………
Slán…
.
**************
Peadar Bairéad.
**************
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
I m B é a l a n P h o b a i l .
***********************
.
“Parking for Mass,” adeir tú? Bhuel, is é atá ag titim amach anseo sa Chathair Álainn, ar na mallaibh, nó go bhfuiltear ag gearradh táille ar dhaoine a dhéanann a ngluaisteáin a pháirceáil sna hIonaid Pháirceála, fad is a bhíonn siad fhéin ag freastal ar an Aifreann, i Séipéal in aice láimhe. Anois, táid ann adéarfadh, go bhfuil lomlán an chirt ag an mBárdas an táille sin a ghearradh, díreach mar a ghearrtar táille ar shaoránach ar bith eile, a dhéanfadh carr a pháirceáil san Ionad Páirceála sin, Domhnach nó Dálach. Cheapfadh duine go luíonn sin le réasún, go dtí go ndéanann sé an scéal a scrúdú i gceart.
Anois, ar an gcéad dul síos, bhíodh cead páirceála, saor agus in aisce, ag daoine, sna hionaid sin, le sinsearacht, agus ar an dara dul síos, bhí de nós ag na hÚdaráis, chuile lá riamh, cabhrú le saoránaigh dualgaisí a gCreidimh a choimhlíonadh agus gan dris chasáin a fheistiú sa mbealach rompu. Ach, ar an dtaobh eile den scéal, táid ann adéarfadh, nár cheart buntáiste dá leithéid a chur ar fáil do Chaitlicigh Romhánacha, agus cúl na láimhe a thabhairt do chuile dhream eile, agus é de dhualgas orthusan a dtáille pháirceála a íoc, fad is atá siadsan ag freastal ar a ndualgaisí creidimh. Ní dóigh liom, go ndéanfadh Críostaí ar bith a leithéid de bhuntáiste a éileamh dá dhream fhéin. Cinnte, má tá dhream ar bith eile, a bhfuil Ionad Páirceála i ngar dá dteach pobail, níor chóir táille ar bith a ghearradh orthusan, le linn dóibh bheith ag freastal ar a dteach pobail, lena ndualgaisí fhéin a choimhlíonadh, ag an deireadh seachtaine. Tá go breá, adéarfadh duine b’fhéidir, ach conas a thuigfí gur ag coimhlíonadh dualgaisí creidimh a bhí duine agus nach amuigh ag siopadóireachta a bhí sé?
Ní fál go haer é sin ach oiread, adéarfainn, dá mbeadh fonn ar na hÚdarais deachú Dé a íoc, chuile Dhomhnach, nó d’fhéadfaidís saorpháirceáil a chur ar fáil do chuile dhuine, chuile mhaidin Domhnaigh, suas go dtí a dó san iarnóin, agus tréimhse eile a chur le sin sa tráthnóna, b’fhéidir.
B’fhéidir go ndéarfaí go gcosnódh sin an iomarca, agus cinnte, chosnódh sé mám pingneacha, gan aon dabht, ach nach bhfuil neart ama ag na hÚdaráis lena ngluaisteánaithe a fheannadh, nó a lomadh, an chuid eile den tseachtain! Ach, tá bealach eile ann freisin, leis an bhfadhb chéanna sin a réiteach.
Tá, agus seo an bealach is fearr, is simplí, agus is córa, freisin. D’fhéadfadh an Bardas, nó cibé dream atá i mbun an Ionaid Pháirceála, mám cártaí speisialta a thabhairt do na heaglaisí, do na séipéil, agus do na teampaill, agus d’fhéadfaí ceann acu sin a bhronnadh ar chuile dhuine a mbeadh diosca reatha páirceála aige, agus sa tsli sin, ní dhéanfaí leithcheal ar lucht eaglaise ar bith ag na hÚdaráis Áitiúla.
Ní hé seo an chéad uair agam scríobh ar an ábhar seo, nó bhí píosa agam sa cholún seo, tamall maith ó shoin, anois. Féach mar a scríobh mé faoi, an tráth úd, agus mé ag comhrá le mo sheanchara Séimí an Droichid.
“Churches under siege.”
“Ach, in ainm an áidh, cén fáth a ndéarfá go bhfuil na seipéil faoi léigear anseo sa Chathair Álainn? As do mheabhair atá tú, an ea?” arsa mé fhéin.
“Ní hea muis. Ach mé lom dáiríre.” adeir mo sheanchara, Séimí.
“Conas a dhéanann tú amach, go bhfuil léigear ar bith á dhéanamh ar shéipéil anseo in ár measc, i gCathair Chainnigh?”
“Níl ann ach go bhfeictear domsa, go bhfuiltear ag déanamh chuile dhícheall le páirceáil taobh amuigh de shéipéil na cathrach seo a chosc.”
“Ag magadh fúm atá tú?”
“Diabhal magadh nó mugadh i gceist agam, muis!”
“Ach, ar tharla tada dá leithéid áit ar bith sa chathair s’againne, go nuige seo?”
“D’fhéadfá a rá gur tharla, nó deineadh roinnt iarrachtaí le críoch a chur le páirceáil taobh amuigh de Shéipéal Eoin, i Sráid Eoin, ach níor cuireadh an beartas sin i gcrích, go fóill ar aon nós.”
“Ach, ní fiú trácht ar sin, nó níor tharla tada ansin fós. An bhfuil aon léigear eile i gceist anseo, i láthair na huaire seo?”
“Níl le déanamh agat ach siúl síos Sráid na Mainistreach, lá ar bith, agus feicfidh tú fhéin céard tá ar siúl thíos ansin.”
“Ach níl ar siúl ansin ach go bhfuil siad ag tógail tithe agus árasáin, le tithíocht a chur ar fáil do chathróirí na Cathrach Áille seo. Ní fheicimse go bhfuil aon léigear i gceist sa mhéid sin.”
“Cá raibh tusa aimsir na súl? Nó an dall amach is amuigh atá tú? Nach bhfeicfeadh duine ar bith go bhfuil an tógáil sin á déanamh, san ionad páirceála, a bhí taobh le Mainistir na gCaipisíneach; san ionad páirceála, a ndéanadh pobal an tséipéil sin a ngluaisteáin a pháirceáil, tráth a mbídís ag freastal ar shearmanais eagsúla eaglasta sa ‘Friary’ céanna sin.”
“Dona go leor, a tháilliúir, mar adeireadh an fear fadó, ach an bhfuil aon séipéal eile faoi léigear, na laethe seo?”
“Níl ann ach tús tuile fós. Déarfainn fhéin go bhfuiltear ag tosú ar Shéipéal Phádraig s’againne a chur faoi léigear, na laethe seo. Feictear domsa, go bhfuil an gnó seo uilig, faoi mar a bheadh polasaí ag na húdaráis, chuile bhac is féidir leo a chur sa mbealach ar dhaoine a dteastaíonn uathu freasatal ar Aifreann Domhnaigh, agus ní mar sin a bhíodh, blianta ó shoin, nó an t-am sin, dhéanadh na húdaráis chuile dhícheall le deiseanna dá leithéid, a chur ar fáil dóibh siúd, ar theastaigh uathu, a ndualgaisí creidimh a choimhlíonadh. Ach coinnigh tusa súil ghéar ar na cúrsaí sin feasta, nó tá faitíos orm, nach bhfuil cloiste, nó feicthe, againn, faoin léigear seo atá á dhéanamh ar shéipeil na dúiche seo, ach an tús. Níor labhair mé in aon chor leat faoin Mhainistir Dhubh, nó faoi Ardeaglais Mhuire, agus a bhfuil ag tarlú sna hionaid pháirceála atá taobh leo siúd.”
.
Caithfidh tú a admháil, go ndeachaigh mé sách gar don chnámh leis an méid a bhí le rá agam sa phíosa céanna sin!
****************
Peadar Bairéad.
****************
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
le Peter Barrett | 2017/04/04 | Gan Chatagóir
rúin athbhliana, new year resolutions; Cailleach, a snug; “An Smugairle Róin”, “The Jellyfish” (the name of a pub); guíonna athbhliana, new year wishes; cora, a weir; nódú; transplant; ainriail, disorder; eachtrannaigh, foreigners; comhairle in aice lenár dtoil, wishful thinking.
.
Rúin Athbhliana !
Peadar Bairéad
Where to go from here ?
“An ndearna tú do rúin athbhliana fós?”
arsa Séimí séimh an Droichid liom, thíos i gCailleach sa “Smugairle Róin”, ar an oíche chinniúnach sin, Oíche Chinn Bliana, agus é tar éis smailc bhrea sásta a bhaint as an ngloine den stuif chrua a bhí leagtha go cúramach aige, ar bhoirdín beag, os a chomhair amach.
Thuig mé, ar an bpointe boise, gur theastaigh uaidh a chuid tuairimí ar an ábhar céanna sin a bhronnadh orm, agus ó tharla nach raibh tada níos fearr le déanamh agam ag an am, rinne mé chuile iarracht na tuairimí sin a mhealladh uaidh.
“Dheamhan rún nó cuid de rún déanta agam fós, a Shéimí, ach cogar, an bhfuil rún ar bith déanta fós agat fhéin don bhliain úr seo atá ina rás chugainn, i láthair na huaire seo?”
Wishes instead of Resolutions
“Bhail! caithfidh mé a admháil dhuit, go bhfuil mé fhéin éirithe, scun scan, as na rúin athbhliana chéanna sin, le tamall de bhlianta anuas anois, nó ba bheag aird a thug mé orthu tar éis a ndéanta, ach bhfuil fhios agat, tá nós nua fionnta agam leis an mbearna sin a líonadh dhom.”
“Agus céard é fhéin, a Shéimí?”
“Guíonna athbhliana a thugaimse orthu, nó in áit ualach na rún sin a cheangal aniar orm fhéin, is amhlaidh a phiocaim amach roinnt rudaí, ar mhaith liom go ndéanfaí iad, i rith na bliana úire.”
“Ar fheabhas ar fad, agus céard iad na guíonna atá pioctha agat don bhlain seo, 2006.”
“Tá ualach asail de guíonna roghnaithe agam cheana féin, ach níl fúm iad uilig a leagan os do chomhair, láithreach bonn, ach tabharfaidh mé roinnt bheag acu dhuit anois.”
“Lean ort, má sea, nó ba bhreá liom cuid acu a chlos.”
Right of Passage for our Salmon
“Do mo chéad ghuí, don bhliain seo 2006, fanfaidh mé gar go maith don chathair álainn s’againne, agus is í mo chéad ghuí nó go n-éireoidh le comhairleoirí Bhord na nOibreacha Poiblí, teacht ar fhuascailt na faidhbe sin, atá ag cur bhradáin na Feoire ar bhealach a mbasctha, le cupla bliain anuas anois. Fuascailt eicínt a chuirfeadh ar chumas na gcréatúr bocht sin, a mbealach chun a mbeirtrí a éascú dóibh, ar bhealach eicínt. Nó faoi mar atá cúrsaí anois, le cupla séasúr sceite anuas, ó rinne Bord na nOibreacha Poiblí an cora faoin gCaisleán a athchóiriú, tá ag teip glan ar bhunús mór na mbradán léim na cora athchóirithe sin a ghearradh, ach iad ag titim siar ina bpleist, arís is arís eile, go dtí go mbíonn siad sáraithe, tráite, traochta, i ndeireadh na dála. Níl dabht ar domhan ach gurb é guí an phobail s’againne anois, nó go n-éireodh le comhairleoirí an Bhoird sin, teacht ar fhuascailt na faidhbe céanna sin, nó bhainfeadh cás na mbradán bocht sin deoir as croí cloiche fhéin.”
“Bhail, is breá go deo an ghuí í sin don athbhliain, a Shéimí, ach an bhfuil aon ghuí eile agat, le leagan os ár gcomhair, don bhliain úr?”
“Bí cinnte go bhfuil, agus arís, fanfaidh mé gar go maith don bhaile, sa chás seo freisin. Caithfidh mé a admháil, go bhfuil suim, agus dhá shuim, curtha agam i gcás ár gcomharsa béal dorais, Noel Walsh, a bhfuil Cystic Fibrosis ag cur as dó, agus cónaí air thíos i bhFiodh Dhúin, ar bhrucha na Siúire, agus a bhfuil tamall fada caite aige ag fanacht ar bhaill bheatha oiriúnacha le nódú ann. Is fear é, an Noel céanna seo, a bhfuil a mhisneach agus a dhóchas léirithe aige dúinn uilig, sea agus a fhoighid freisin, ar raidió agus ar nuachtáin. Nár mhothaigh muid uilig é, nuair a theip air san iarracht deiridh sin, nuair a glaodh air dul go Sasana leis an nódú sin a dhéanamh dó, ach ar deireadh, fuarthas amach go raibh ceatai eicínt sa scéal, agus b’éigean do Noel bocht theacht ar ais abhaile arís. Bhail, anois, is é mo ghuí-se, don bhliain 2006, nó go bhfaighfí na baill bheatha oiriúnacha, leis an nódú sin a dhéanamh dó, agus go bhfillfidh sé ar Éirinn, agus é ar a sheanléim arís.”
“Tá mé cinnte go mbeidh chuile dhuine sa tír ar aon fhocal leat, sa ghuí sin, agus an bhfuil aon ghuí eile agat don bhliain atá romhainn amach?”
An End to Violence
“Tá, mh’anam, agus níos mó na ceann amháin. Ar an gcéad dul síos, ba mhaith liom go gcuirfí deireadh, i rith na bliana seo, le marú, le mugáil, le foréigean, le héigniú de chuile shaghas, le mí-úsáid, le hainriail, agus le brúidiúlacht de chuile chineál, agus go bhfillfeadh daoine arís ar shíocháin, ar charthannacht, agus ar chomharsunúlacht. Dá ndéanfaí a leithéid, nár mhór go deo an difir a dhéanfhadh sé i saol an ghnáthdhuine? Sea, agus i ndáiríre, nach féidir a rá, nach mbeadh sa mhéid sin fhéin, ach filleadh ar na dlíthe atá fite fuaite i smior na gcnámh istigh ionainn uilig go léir?”
“Bhail, ní beag nó suarach an méid sin, a Shéimí, agus dá bharr sin, is dócha nach bhfuil a thuilleadh guí agat don bhliain seo?”
Spare a Thought for the Marginalised
“Ní leagfaidh mé os do chomhair amach ach guí amháin eile, agus sin go dtabharfaí aire faoi leith, dóibh siúd atá ar an imeall, sa bhliain seo ár dTiarna 2006. Is é atá i gceist agam anseo, nó na daoine uilig sin, a tháinig chun na tíre seo, ar thóir oibre, nó tearmainn, go dtabharfaí spás agus éisteacht dóibh, i rith na bliana seo, sa tslí go mbeadh ar ár gcumas, a mbunús a ghlacadh isteach mar bhaill den phobal s’againne, in áit bheith ag breathnú orthu mar eachtrannaigh nach bhfuil ceart ar bith acu teacht inár measc. Is daoine daonna iad, is comharsanna iad, agus is cairde iad, nach bhfuil aithne cheart curtha againn orthu fós. Ba mhaith liom dream amháin eile a chur isteach anseo freisin, agus sin iad an lucht siúil, a bhfuil a mbunús imeallaithe againn, leis na blianta, sea, agus cá bhfágfá an dream úd a chodlaíonn amuigh, ar thaobh ár sráideanna, nó ar thaobh ár mbóithre?. Bhail, déarfainn go bhfuil mo dhóthain ráite agam, don bhabhta seo, ach bí cinnte, go mbeidh tuilleadh le rá agam ar an ábhar seo, sára leagfar na hordóga ar bhliain seo ár dTiarna, 2006.”
If Wishes Were Horses…….
Agus tar éis do mo Shéimí breá “Go mBeannaí Dia dhuit” a rá le tóin a ghloine, chuir sé uaidh í ar an mboirdín úd lena ais, d’fhág slán agus beannaacht agam, agus thug an doras amach air fhéin. Ach má dhein, caithfhidh mé a rá, gur fhág sé ábhar machtnaimh agam fhéin, nó caithfidh mé a admháil, gur bheag nach raibh mé ar aon tarraingt leis, sna tuairimí úd a nocht sé dhom, thíos i gCailleach úd an “Smugairle Roin”, Oíche Chinn Bliana seo chuaigh tharainn, ach má bhí fhéin, agus déanta na fírinne, tá súil agam go bhfíorófar roinnt mhaith de ghuíonna Shéimí i rith na bliana seo, 2006. Mar sin fhéin, is dócha go ndéarfaí fúinn nach raibh á nochtú againn ach comhairle in aice lenár dtoil.
Athbhliain faoi mhaise agus faoi bhláth dhaoibh go léir, agus ná cuireadh an braon anuas isteach oraibh fhéin, nó ar bhur gcúram i rith na bliana atá rómhainn amach.
.
.
.
Gaeilge 
English