Rudaí sa spéir!

Rudaí sa spéir!

le | 2023/02/22 | Cúrsaí Reatha, Eolaíocht agus Teicneolaíocht, Nuacht Idirnáisiúnta

Rudaí sa Spéir!

Cad atá ar bun ag an tSín?  Sin an cheist atá ar intinn gach duine tar éis na heachtra móire idirnáisiúnta a tharla le déanaí idir an tSín agus na Stáit Aontaithe.  Dúirt oifigeach míleata sinsearach go bhfacthas balún ar 28 Eanáir, ar an taobh thuaidh den Oileáin Ailiúit in Alasca. Bhí an balún timpeall 18 ciliméadar in airde.  Thug sé conair eitilte os cionn Cheanada agus ansin os cionn Idaho sna Stáit Aontaithe. Shroich sé Montana ar 1 Feabhra agus nuair a cuireadh cosc ar eitiltí ag aerfort Billings, d’fhéach daoine suas sa spéir agus fuaireadar radharc ar an mbalún.

 

Chuala an tUachtarán Biden faoin mbalún den chéad uair ar 31 Eanáir agus d’iarr sé ar ard-Ghinearáil athbhreithniú a dhéanamh ar roghanna míleata.

 

Tháinig drochthoradh taidhleoireachta náisiúnta agus idirnáisiúnta go tapa. Sna Stáit Aontaithe, bhí malairt tuairime faoi cad ba cheart a dhéanamh. Thapaigh na Poblachtaigh an deis chun Biden a cháineadh as a easpa gnímh, ag rá gur ba cheart dó an balún a scriosadh chomh luath is a d’fhoghlaim sé faoi. Ach dúirt Biden go ndearna sé é sin díreach – le coinníoll amháin – ná tóg riosca go bhfaigheadh aon duine bás dá bharr sin. Mar sin, níor scriosadh é go dtí go raibh sé os cionn na farraige – rud a tharla ar 4 Feabhra, os cionn an aigéin Atlantaigh.

 

D’fhógair Aireacht Gnóthaí Eachtracha na Síne a míshástacht agus a ghearán láidir maidir le cinneadh Washington an balún a lámhach, ag maíomh gur aerárthach sibhialtach na Síne a bhí ann a chuaigh isteach sna Stáit Aontaithe trí thimpiste. “Cosnóidh an tSín cearta dlisteanacha an fhiontair atá i gceist go daingean, agus coimeádfaidh sí an ceart aici féin freagra a thabhairt níos déanaí,” a dúirt an Aireacht Eachtrach i ráiteas.  Níor chreid na Stáit Aontaithe gur aerárthach sibhialtach a bhí i gceist, ach chinn an Pentagon gur gaireas faireachais Síneach a bhí ann, agus chuir an Rúnaí Stáit Antony J. Blinken a thuras go dtí an tSín siar dá bharr sin.  Is rud ait é gur tharla a leithéid roimh turas an Rúnaí, nuair a bhí sé mar aidhm aige dea-chaidreamh a athbhunú leis an tSín.  Ní hé sin an saghas ruda a chothódh dea-chaidreamh eatarthu, agus caithfidh muid a fhiafraí an raibh a fhios ag Uachtarán na Síne, Xi Jinpeng, go mbeadh an balún sin ag sárú aerspás na Stáit Aontaithe ag an am céanna le cuairt an Rúnaí Blinken.  

 

Beidh sé deacair anois athmhuintearas a dhéanamh, nuair atá an tSín ag maíomh rud amháin agus na Stáit Aontaithe rud eile ar fad, maidir leis an mbalún.   Tá sé ríthábhachtach don dhá sárchumhachtaí guaim a choinneáil orthu féin ar feadh tamaill, roimh dóibh iarracht eile a dhéanamh chun dea-chaidreamh a athbhunú.

 

Ufónna?

 

B’fhéidir gur comhtharlú atá i gceist ach is cúis imní é gur tháinig trí aerárthach eile isteach san aerspás os cionn Mheiriceá Thuaidh ó shin i leith! Tar éis céard a bhí tarlaithe leis an mbalún, tugadh go talamh iad gan mhoill. Ní dúirt na húdaráis faic fúthu ach amháin nach raibh siad chomh sofaisticiúil leis an mbalún. Ait go leor, i gcás cúpla ceann dóibh, de réir dealramh, ní balúin a bhí i gceist ach ní raibh siad cinnte faoin gcóras tiomána ar úsáideadh. Dá bharr sin, bhí cogar mogar gur Úfónna a bhí i gceist.  Nuair a fiafraíodh de ag comhdháil nuachta an raibh bunús eachtardhomhanda as an gceist, dúirt Glen D. VanHerck, ceannasaí Cheannasaíocht Thuaidh an Aerfhórsa, “Ní mé in ann aon rud a fhágáil as an áireamh ag an bpointe seo.” Ach in agallaimh eile, dúirt oifigigh slándála náisiúnta na Stáit Aontaithe nach aeráthaigh eactardhomhanda a bhí i gceist.  Ní cheapann aon duine, a dúirt oifigeach sinsearach amháin, nach bhfuil sna rudaí seo ach táirgí a rinneadh anseo ar an Domhan.

 

Focail Scoir

 

Suas go dtí 4 Feabhra 2023, níor tugadh aon aerárthach go talamh os cionn Mheiriceá Thuaidh. Ó shin amach, tugadh ceithre aerárthach go talamh! Tarraingíonn sé seo go leor ceisteanna faoi céard atá ar siúl, agus cé atá taobh thiar den ionsaí seo?

 

Gan dabht, is leis an tSín an chéad aerárthach – an balún. Beidh níos mó eolais againn faoin mbalún roimh i bhfad, tar éis scrúdú a dhéanamh ag na Stáit Aontaithe ar na píosaí a fuair siad ón bhfarraige. Is dócha go raibh an tSín ag déanamh faireachais ar na Stáit Aontaithe leis an mbalún sin. Más ea, ní bheidh aon deifir ar ais orthu!

 

Maidir leis na aerárthaigh eile, tá rialtas na Stáit Aontaithe ag fanacht ina tost agus é seo á scríobh. Beidh brú ar an rialtas ráiteas a eisiúint luath go leor, agus beidh sé an-suimiúil é sin a fheiceáil. Tá súil agam nach spásárthaigh eachtráin atá i gceist!

 

.

 

Caife, an ea?

Caife, an ea?

le | 2023/02/15 | Gearrscéalta

Caife, an ea??

“Caife? An bhfuil tú cinnte, a Mhichíl?”  

“Tá mé éirithe as an ól, a Shéimí!” arsa mise, agus mé ag lúbarnaíl i mo chathaoir.  D’fhéach Séimí orm agus ionadh an domhain air. “Tinn, an ea? An bhfuil tú tinn?”  

“D’fhéadfá é sin a rá, a chara,” arsa mise. Cheapfá gur coir dhanartha a bhí ann. Bhí mé buartha go raibh orm mé féin a chosaint gach uair ar dhiúltaigh mé deoch alcóil.

“Tá cuma mhaith ort, a Mhichíl, tá sé deacair a chreidiúint go bhfuil fadhb shláinte i gceist.” D’ardaigh sé a mhala go ceisteach, agus stán sé orm.  

“Ná bac leis sin anois, a Shéimí, nach bhfuil rudaí eile níos tábhachtaí againn a phlé agus fadhbanna móra an domhain le réiteach againn! Chuir mé mo lámh in airde, agus ghlaoigh mé ar Thóin Mhór: “Táimid réidh, a Thomáis!” Thosaigh Tóin Mhór ag rith inár dtreo.

“Pionta pórtair agus cupán caife, le do thoil,” arsa mise, ag iarraidh teacht roimh aon fhadhb eile.

“An gceapann tú gur amadán mé? Bhí tú ag seiceáil an raibh mé i mo dhúiseacht, an ea?” Chaoch sé a shúil orainn, agus sheas sé ansin ag fanacht le mo fhreagra.

“A Thomáis, tá caife ag teastáil uaim. An dtuigeann tú – caife?” Bhí fearg orm anois.

“Ná bí buartha a Mhichíl, ní raibh mé ach ag magadh!” arsa Tóin Mhór agus ionadh an domhain air faoin gcaoi ar chorraigh sé mé. “Caife agus pionta ag teacht!”  

“A Mhichíl, ná téigh thar fóir ansin – ní raibh mise ach ag magadh freisin! Brón orm faoi sin!” Baineadh siar as Séimí freisin.

Tráthnóna Dé Sathairn a bhí ann i mí Feabhra, agus cé go raibh sé fuar go leor taobh amuigh, bhí an ghrian ag taitneamh agus daoine ag spaisteoireacht thart ar an gcathair. Bhíomar inár suí taobh istigh ag an bhfuinneog sa Smugairle Róin i lár na cathrach, ag ‘duinebhreathnú’ agus muid ar forbhás ar ár suíocháin. Nuair a bhí mé ag féachaint amach ar an domhan mór mar seo, thug sé léargas nua dom, agus thuig mé gur bhraith mé go raibh mé faoi shaghas ionsaí agus dá bhrí sin, ag dul thar fóir. Cé nach raibh mé díreach faoi ionsaí, ag an am céanna, bhí oiriúnú cultúir i gceist agus bhí mé ag snámh in aghaidh na noirm sóisialta sheanbhunaithe. Níl sé éasca rud mar seo a dhéanamh, ach ní fiú a bheith ag insint bréag nó ag éirí feargach. B’fhearr dom a bheith ionraic, agus b’fhearr guaim a choinneáil orm féin.

Tharraing mé anáil dhomhain, agus chuir mé mo chuid smaointe i gceann a chéile. “A Shéimí, leithscéal a bhí i gceist níos luaithe, nuair a dúirt mé gurb í fadhb shláinte an chúis nach raibh mé ag ól alcóil. Cheap mé go mbeadh sé níos éasca deoch a shéanadh sa tslí sin.” Stad mé agus tharraing mé anáil dhomhain eile.

“Caife agus pionta, a fheara!” a d’fhógair Tóin Mhór agus é ar ais arís! Bain sult astu!” D’imigh sé leis ar luas lasrach agus daoine eile ag sméideadh anall air.

“Tá rud beag náire orm an chúis cheart a roinnt leat, a Shéimí. Ach tá mé róthrom agus ba mhaith liom roinnt meáchain a chailleadh – cé gur riosca sláinte é seo, níl mé tinn, ann féin! Stad mé go hiomlán den ól ag tús na bliana, agus braithim níos fearr agus tá mé ag éadromú freisin le tamall. Cén fáth nach leanfainn ar aghaidh leis an straitéis seo atá ag obair go maith dom, a Shéimí?” Bhí mé neirbhíseach go dtabharfadh Séimí cúl láimhe liom.

“A Mhichíl – gabh dom a ndúirt mé leat, a chara. Ní raibh sé ar intinn agam brú a chur ort. Ar dtús, bhí mé ag magadh, ach nuair a dúirt tú go raibh fadhb shláinte agat, tháinig imní orm fút. Cheistigh mé díot faoi do shláinte, ní chun brú a chur ort ach toisc go raibh mé buartha fút, a Mhichíl. Is mór an faoiseamh dom go bhfuil tú ceart go leor, a mhac! Is é mo mholadh duit craiceann tiubh a bheith agat agus ná bac leis an magadh! Anois – sláinte!” arsa Séimí agus é ag diurnú a ghloine.

“Sláinte, a chara!” a d’fhreagair mé, agus bhí mé i bhfad níos compordaí anois. Bhí áthas orm go raibh an comhrá deacair sin againn, agus d’fhoghlaim mé a lán rudaí dá bhrí sin.  Ba é an rud ba thábhachtaí a d’fhoghlaim mé ná: Déan an rud ab fhearr duit féin, d’ainneoin aon rud atá le rá ag éinne ina éadan!

Roimh dó imeacht, bhí rud amháin eile le rá ag Séimí.  “Tá tú ag tabhairt dea-shampla dom, a Mhichíl! B’fhéidir go mbeidh cupán caife agam féin an chéad uair eile!”  Ní raibh sé ag magadh an t-am seo!

.

.

.

.

Léirmheas: Poker Face – Macalla ó Ré Eile!

Léirmheas: Poker Face – Macalla ó Ré Eile!

le | 2023/02/08 | Léirmheasanna

Léirmheas: Poker Face – Macalla ó Ré Eile!

Tháinig clár bleachtaireachta amach le déanaí ar an tseirbhís srutha Peacock sna Stáit Aontaithe. Léigh mé léirmheas a mhúscail mo spéis agus d’fhéach mé ar an gcéad clár den tsraith. Chuir sé i gcuimhne dom ar an toirt cláir bleachtaireachta eile a bhíodh ar siúl ar an teilifís sna seanlaethanta – uair nach raibh ach teilifís bheo ar fáil dúinn. Bhíodh an sceideal clár de ghlanmheabhair againn, agus gan dabht bhíodh sé ar eolas againn cén lá agus cén t-am a mbeadh ‘Columbo’ nó ‘The Rockford Files’ ar an teilifís. Bhímis go léir ag tnúth leis na heipeasóidí nua gach seachtain, agus na comhráite sa bhaile agus san oifig ina ndiaidh.  Cad a bhí chomh speisialta i gcás na gclár sin? I mo thuairimse, carachtair tharraingteacha ba iad na príomhcharachtair i mbealaí éagsúla. Chomh maith leis sin, bhí leagan amach ag an dá chlár nach raibh cosúil le cláir bhleachtaireachta eile a bhíodh ar siúl.

Rockford agus Columbo!

I gcás ‘The Rockford Files’, bíonn tú mar fhinné ar shaol príobháideach an bhleachtaire. Feiceann tú Rockford ina theachín soghluaiste míshlachtmhar ar an trá i Malibu i gCalifornia, agus cuireann tú aithne ar Rockford féin, a chlann (a athair) agus a chairde (póilín Denis Becker agus iarphríosúnach Angel) . Bíonn tús áite ag an duine féin sa chlár seo, agus tar éis sin tagann a chuid bleachtaireachta, atá suimiúil go leor freisin.    

I gcás Columbo, ar an taobh eile den scéal, ní fheiceann tú é sa bhaile ar chor ar bith. Ach tá gnéithe eisceachtúla ag baint leis mar bhleachtaire. Feiceann tú dúnmharú ag tarlú ag tús gach eipeasóid, agus tar éis sin Columbo ag díriú isteach ar an dúnmharfóir. Tá cuma dhearmadach ar Cholumbo, agus measann an coirpeach faoina chumas é. Ach nuair a bhíonn Columbo ar tí imeacht tar éis a chuid ceisteanna a chur ar an gcoirpeach, agus an coirpeach céanna ag tarraingt anáil faoisimh faoi dheireadh, casann Columbo ar ais ina t(h)reo agus cuireann sé an cheist cháinteach air nó uirthi a thosaíonn mar seo: “Ó agus rud amháin eile…”   

Ach cad faoin gclár nua ‘Poker Face’?

Chuir cruthaitheoirí an chláir, Rian Johnson agus Natasha Lyonne, eilimintí de ‘Columbo’ agus ‘The Rockford Files’ le chéile chun an clár bleachtaire nua-aimseartha seo a chumadh. Is í Natasha Lyonne an bleachtaire Charlie Cane sa tsraith nua seo freisin. Is aisteoir den chéad scoth í Natasha, a raibh páirt aici sna sraitheanna cáiliúla ‘Orange is the New Black’ agus ‘Russian Doll’.  Sa tsraith seo, bhíodh Charlie ag obair mar chúigleálaí i gcomórtais pócair, ach tá sí éirithe as an obair sin anois. Is seachránaí í anois ag taisteal ó áit go háit ag déanamh oibre sealadaí. Feiceann tú Charlie ag streachailt ina saol príobháideach, agus sa tslí sin tá an clár cosúil le ‘The Rockford Files’. Ní bleachtaire oifigiúil í, ach tarlaíonn dúnmharuithe pé áit a dtéann sí, agus faigheann sí amach cé a rinne iad.  Tá cumas speisialta ag Charlie a bhíodh úsáideach di nuair a bhí sí ag imirt pócair, agus a bhíonn úsáideach freisin agus í mar bhleachtaire amaitéarach. Is ‘brathadóir bréige’ í Charlie, mar bíonn a fhios aici aon uair a insíonn duine bréag di. Tagann an cumas sin i bhfeidhm sa chlár, agus cuidíonn sé léi agus í sa tóir ar dhúnmharfóir.

Tá leagan amach iontach ag an gclár, i mo thuairim. Ar dtús, murab ionann is formhór na gclár bleachtaireachta eile agus cosúil le ‘Columbo’, feiceann tú an dúnmharú féin. Ansin, téann tú ar ais níos luaithe ná sin san áit chéanna go dtí an t-am a tháinig Charlie ar an láthair. Tugann Charlie gach mionsonra faoi deara, go háirithe aon rud ait a tharlaíonn i gcomhar leis an dúnmharú.  Ansin cuireann sí na leideanna go léir le chéile chun pictiúir cruinn a chumadh faoin dúnmharú.

Beireann Charlie amuigh ar an dúnmharfóir, nuair a chuireann sí go leor cruacheisteanna air/uirthi. Faoi dheireadh, níl an dúnmharfóir in ann an fhírinne a shéanadh níos mó, agus admhaíonn sé/sí go bhfuil sé/sí ciontach.

Is cur chuige iontach é sin, agus is aoibhinn liom an chuid dheireanach sin, nuair a bhíonn Charlie – an cat, in aghaidh an dúnmharfóra – an luch!  Faigheann Charlie an lámh in uachtar gach uair gan ceist ar bith!

Molaim duit an tsraith seo a fheiceáil chomh luath agus is féidir. Ceapaim nach bhfuil sé ar fáil in Éirinn fós, ach gan dabht beidh sé ar fáil roimh i bhfad.

.

.

Réalta Rac-cheoil na Seascaidí ar Shlí na Fírinne!

Réalta Rac-cheoil na Seascaidí ar Shlí na Fírinne!

le | 2023/02/01 | Tuairisc Bháis

Réalta Rac-cheoil na Seascaidí ar Shlí na Fírinne!

Cheapfá nach rud sásúil é colún na marbh a léamh, agus caithfidh mé a admháil go raibh mé den tuairim chéanna uair amháin. Ach tar éis dom cúpla ceann a léamh, chonaic mé luach speisialta iontu, agus ansin bhí mé gafa leo.  Is achoimre de shaol duine atá i gceist, agus cé nach bhfuil siad go léir speisialta, is fiú iad a léamh toisc go bhfuil an corrsheoid le fáil. Tá sé an-spreagúil tuairisc bháis speisialta mar sin a léamh, mar faigheann tú léargas ní hamháin ar shaol an duine nach maireann, ach ar do shaol féin freisin.  Is eispéireas an-tairbheach é sin, gan dabht. Fuair an t-amhránaí is scríbhneoir David Crosby bás le déanaí, fear a bhí an-cháil air sna seascaidí i Meiriceá agus ar fud an domhain. Léigh mé go leor tuairiscí bháis faoi, agus den chuid is mó ní raibh iontu ach liosta fada fíricí. Ach ansin léigh mé an tuairisc a scríobh Steve Chawkins sa ‘Los Angeles Times’ agus chuaigh sé go smior ionam. Bhíos ag gáire, bhíos ag gol, ag sméideadh mo chloiginn is ag croitheadh mo chloiginn, agus an tuairisc á léamh agam. Ba bheag nár mhothaigh mé uaireanta go raibh mé i láthair an ‘Croz’ féin. Agus is cumhachtaí ar fad, chonaic mé gur bhain ‘Croz’ cion céadach as a shaol, saol nach raibh faoi chomaoin ag duine ar bith ar domhan!  Ach gan dabht bhí praghas le híoc, agus dhíol ‘Croz’ go daor as! Feiceann tú láidreachtaí agus laigí ‘Croz’ leagtha amach ar an mbord go soiléir, agus tríd sin, faigheann tú spléachadh beag ar an staid dhaonna féin. Molaim duit an colún sin a léamh más féidir! Ach idir an dá linn, seo ach cúpla buaicphointe.

Cúpla Buaicphointe

Dhíol Crosby agus a chomhghleacaithe 35 milliún taifead. Insealbhaíodh é faoi dhó sa ‘Rock & Roll Hall of Fame” — uair amháin mar bhall den ghrúpa ‘’The Byrds’ agus uair eile mar bhall den ghrúpa ‘Crosby, Stills & Nash’.

Sheol Crosby timpeall an domhan i scúnar ar a dtugtar an Mayan. Bhí sé ina phíolata dá eitleán féin. Bhí rainse ollmhór aige gar do Santa Barbara i gCalifornia. Agus é ag dul anonn in aois, bhuail racht cruthaitheachta é agus d’eisigh sé ceithre albam agus rinne sraith choirmeacha rathúla lena mhac sa bhanna CPR.

Níos iontaí ná sin, bhí sé fós beo ag an am! D’fhulaing sé ó diaibéiteas agus galar artaireach, agus bhí ocht steintíní cairdiach aige. Nuair a scrios heipitíteas C a ae i 1994, shábháil dochtúirí a shaol le trasphlandú. Bhí sé tugtha d’alcól, hearóin agus cócaon. Stop sé tar éis dó 11 mhí a chaitheamh taobh thiar de bharraí i Texas le haghaidh cionta drugaí agus airm.

Nuair a fiafraíodh de sa chlár faisnéise 2019 “David Crosby: Remember My Name” conas ar éirigh leis leanúint ar aghaidh, d’fhreagair sé go gonta: “Níl tuairim dá laghad agam, a mhac!”

Thug a chéad bhanna ‘’The Byrds’ bata agus bóthar do Crosby, tar éis dó iad a mhaslú go dona! Banna iontach a bhí ann, agus bhain a n-amhráin na cairteacha amach. Chuaigh ‘Mr. Tambourine Man’ go barr na gcairteacha, agus díoladh milliún cóip den amhrán ag an am.

Chuaigh cúrsaí chun searbhais tapa go leor idir Crosby, Stills, Nash agus Young (CSNY), agus bhí siad ag troid le chéile ar feadh níos mó ná caoga bliain. Scríobh sé ina dhírbheathaisnéis: “Tá a fhios agam go bhfuil ego agam! Níl gach duine ar aon intinn maidir leis a shláinte, a mhéid agus a luach!”

“Bhí dinimic soiléir ann idir an ceathrar againn, agus tá rudaí uafásacha déanta againn go léir,” a dúirt Crosby faoi CSNY leis an iris Vanity Fair in 2019. “Ach lig mé síos níos measa iad ná aon rud a rinne siad dom riamh. Ba juncaí mé! Níl aon chéim níos ísle i bhforbairt an duine ná a bheith ina juncaí, rud a rinne mé díreach os a gcomhair.”

Tháinig an crú ar an tairne ina shaol i 1982 nuair a cúisíodh é as drugaí agus gunnaí a bheith aige.  Chaith sé naoi mí i bpríosún, agus d’éirigh sé as na drugaí ansin.

Scríobh sé ina leabhar ‘Long Time Gone’ faoi phríosún: “Gnó dáiríre a bhí i gceist: sreang dheilgneach, túir meaisínghunnaí, agus boc ollmhór gan muineál ag caitheamh hata buachaill bó agus ag rá liom: Hé, réalta rac-cheoil, gabh a leith, a mhic!”

Bhuail Crosby lena mac James Raymond den chéad uair i 1994.  Bhí siad an-mhór le chéile, bhí banna acu le chéile (CPR), agus ceapaim féin gurb é sin an nóiméad a fuair Crosby maithiúnas agus clabhsúr ina shaol casta faoi dheireadh.

 

.

 

  

 

.

 

An tarcaisne a chur i gceann na héagóra!

An tarcaisne a chur i gceann na héagóra!

le | 2023/01/25 | Cúrsaí Reatha, Cúrsaí Teanga, Nuacht Idirnáisiúnta, Tuairim

An tarcaisne a chur i gceann na héagóra!

Tá scéal dochreidte agam daoibh inniu, scéal a dhúisíonn cuimhní faoinár stair féin in Éirinn, maidir leis ár dteanga.

I mí Mheán Fómhair 2022, shéid drochstoirmeacha trasna iarthuaisceart Alasca.  Ba é tíofún Merbok mar chúis leo, agus rinne siad a lán damáiste in áiteanna ina bhfuil cónaí ar dhaoine de chuid Dhúchasaigh Mheiriceá. Chuir rialtas na Stáit Aontaithe (Gníomhaireacht Fheidearálach um Bainistíocht Éigeandála – tugtar FEMA air) airgead ar fáil chun an damáiste a dheisiú. Bhí ar go leor Dúchasaigh iarratas a chur isteach chun airgead a fháil. Toisc go bhfuil a dteangacha féin acu, bhí ar FEMA treoracha a chur ar fáil dóibh i Yup’ik agus Inupiaq.  

Bhronn FEMA an conradh aistriúcháin ar chomhlacht bheag i gCalifornia, darb ainm “Accent on Languages.” Tubaiste amach is amach a bhí ann!

Frásaí Aisteacha!

Nuair a thosaigh iarrthóirí obair ar a n-iarratais, bhí siad ag súil le treoracha a chabhródh leo an páipéarachas a líonadh. Ach in ionad sin, ní raibh le léamh acu ach gibiris agus frásaí aisteacha. Mar shampla, seo abairt amháin: “Amárach, rachaimid ag seilg, agus ní thógfaimid aon rud linn.” Seo ceann eile: “Is béar bán é d’fhear céile, tanaí!”

Bhí doiciméad eile sa teanga mhícheart. In ionad a bheith sa teanga Iñupiaq, scríobhadh é in Inuktitut, teanga a úsáideann a aibítir féin. Labhraítear Inuktitut 5,000 ciliméadar i bhfad ón gceantar i gceist, i Labradar agus Québec i gCeanada.

I bpreasráiteas amháin, aistríodh ‘Deasc Nuachta an Stáit” mar “Nuair a dúirt sí é sin, rith an madra níos faide amach ón gcuirtín”.

Freagairt bhorb

Dúirt Tara Sweeney, Iñupiaq a bhíodh post aici leis an Roinn Gnóthaí Baile sna Stáit Aontaithe roimhe seo, leis an AP go raibh “siombalachas” sna hearráidí a chuaigh siar go dtí an t-am nuair a bhí teangacha Dúchais Alasca á scriosadh i scoileanna cónaithe sna 1900í.

“Cosúil leis na mílte eile in Alasca, buailtí mo mháthair toisc gur labhair sé a teanga féin ar scoil. Nuair a fheiceann tú an rialtas feidearálach anois, ag dáileadh cáipéisí inár dteangacha, ‘mar ea’, ní féidir liom cur síos a dhéanamh ar an mothúchán a spreagann an siombalachas sin ionam” arsa Sweeney, ag caint le ‘Associated Press’ (AP).

Dúirt Jaclyn Rothenberg, urlabhraí do FEMA, leis an AP gur tugadh an doras don chomhlacht “Accent on Languages” agus go ndearna FEMA an t-aistriúchán i gceart ansin. Níor cuireadh an cúnamh ar athlá mar thoradh ar an earráid, a dúirt Rothenberg leis an AP.

Dúirt Caroline Lee, Príomhfheidhmeannach “Accent on Languages”, nár tharla teip uafásach mar seo riamh i 30 bliain dóibh ag déanamh aistriúchán. Thug sí bata agus bóthar do na haistritheoirí a bhí freagrach as na mí-aistrithe. Tar éis na tubaiste seo, cuireadh bearta nua i bhfeidhm chun a chinntiú nach dtarlódh a leithéid arís. Aisíocfar FEMA in iomlán freisin, a dúirt sí.

Conclúid

Cuireann an scéal seo in iúl dúinn na fadhbanna a bhíonn ag mionteangacha ar fud an domhain. Ba bheag nár chuir Impireachtaí éagsúla deireadh le teangacha na ndúchasach i ngach áit ar chuir siad a bpobal faoi chois. Chuireadar an tarcaisne i gceann na héagóra nuair a rinne siad praiseach uafásach níos déanaí lena n-iarrachtaí na teangacha céanna a úsáid ar scrios siad iad sa chéad áit. Caithfidh mé a rá go n-aontaím go leor agus go hiomlán le cad atá le rá ag Tara Sweeney ar an ábhar. Tar éis dom an scéal seo a thuiscint, rith sé liom nár iarr FEMA ar na treibheanna i gceist na haistriúcháin a dhéanamh. Nach acu is fearr atá a fhios faoina dteangacha féin?  Ba cheart go mbeadh polasaí i bhfeidhm ag rialtas na Stáit Aontaithe conradh mar sin a thairiscint dóibh siúd a labhraíonn na mionteangacha.

Tarlaíonn rudaí ciotacha in Éirinn freisin, ar an drochuair, maidir leis ár dteanga féin!

Is cuimhin liom sampla uafásach amháin inar úsáid Comhairle Contae Chorcaí – contae ina bhfuil Gaeltacht Múscráí – ‘Google Translate’ chun bunábhar ar shuíomh gréasáin na Comhairle Contae a chur ar fáil i nGaeilge.

Nó b’fhéidir gur cuimhin leat na fadhbanna móra a bhí ag an bPríomh-Oifig Staidrimh cúpla bliain ó shin, mar nach n-áiríonn a gcóras chun eolas a chur ar fáil faoi na hainmneacha is coitianta a thugtar ar leanaí, ainmneacha a bhfuil síntí fada orthu. Deacrachtaí teicneolaíochta an míniú a bhí ag an CSO ar an gcóras acu a bheith lochtach.

Níorbh aon ionadh é mar sin, go ndúirt an HSE agus “Bank of Ireland” araon gur cúrsaí teicneolaíochta ba chúis le síntí fada go léir ar iarraidh ina gcórais féin.

Bun agus barr and scéil– caithfimid go léir brú a chur ar ár rialtais i gcónaí, is cuma in Éirinn nó Alasca, chun ár dteangacha dúchais a chosaint!

.

.

  

gaGaeilge
gaGaeilge en_USEnglish