Agóidí Síochánta sna hOllscoileanna!

Agóidí Síochánta sna hOllscoileanna!

le | 2024/05/15 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht

Agóidí Síochánta sna hOllscoileanna!

Cé go bhfuil roinnt dóibh briste suas ag na póilíní, tá go leor suíomhanna campála lonnaithe ar thailte ollscoileanna ar fud an domhain go fóill, mar bheart dlúthpháirtíochta le muintir Gaza, agus chun agóid shíochánta a dhéanamh in aghaidh an tsléachta gan trua gan taise atá á dhéanamh ag Fórsaí Cosanta Iosrael (IDF) ar mhuintir Gaza. Meastar go bhfuil, ar a laghad, 35,000 duine básaithe agus 78,000 gortaithe de bharr na troda uafásaí seo. Thosaigh an cogadh le hionsaithe sceimhlitheoireachta gan choinne ón ngrúpa sceimhlitheoireachta Hamas ar an 7 Deireadh Fómhair, 2023. Maraíodh timpeall 1,200 duine agus fuadaíodh 250 duine san ionsaí sin. Gheall rialtas Iosrael deireadh a chur le Hamas dá bhrí sin. Thosaigh Iosrael ionsaí talún sa Stráice Gaza ar an 27 Deireadh Fómhair, 2023, agus níl siad críochnaithe fós. Ar an drochuair, is iad sibhialtaigh Gaza is mó atá buailte leis an gcogadh. Níl mórán foirgneamh fágtha ina seasamh sa stráice, agus tá ganntanas bia ann anois. Níl a dóthain bia nó uisce glan ag níos mó ná milliún duine, nó leath an daonra sa Stráice. Is tubaiste mhór é sin mar atá sé, agus tá tubaiste níos nó ag bagairt ar mhuintir Gaza – go háirithe má dhéanann an IDF tréanionsaí ar chathair Rafah, ina bhfuil níos mó ná 1.5 milliún duine ann anois, an chuid is mó dóibh teifigh ó áiteanna eile i nGaza.

Tacaíocht gan choinníoll

Chuir ionsaí Hamas uafás ar thíortha ar fud an domhain, agus thuig gach tír go mbeadh freagra láidir ó Iosrael. Sheas na Stáit Aontaithe agus an tAontas Eorpach go daingean le hIosrael agus thuigeadar go raibh ceart ag Iosrael a thír a chosaint agus frithionsaí a dhéanamh ar Hamas agus iad a chloí. Thuig siad freisin gur cheart go mbeadh an pionós ag teacht leis an gcoir, agus go raibh dualgas idirnáisiúnta ar Iosrael marú sibhialtach neamhchiontach a sheachaint. Ach rinne an IDF ionsaí i ndiaidh ionsaithe gan idirdhealú, agus ar an meán, faigheann leanbh bás in Gaza gach deich nóiméad. Níl sé seo inghlactha agus gach seans go bhfuil Iosrael ag briseadh an dlí idirnáisiúnta. Ach in ainneoin gach rud, tá na Stáit Aontaithe agus an tAontas Eorpach rómhall a seasamh a bhogadh agus a dtacaíocht a tharraingt siar go dtí go gcomhlíonann Iosrael a dualgais idirnáisiúnta. Tá na Stáit Aontaithe ag soláthar arm ionsaitheach d’Iosrael fós, nuair is rímhaith atá a fhios acu cad a dhéanfar leo. Ní thagann an cur chuige sin go maith le dearcadh formhór an phobail san iarthar.

Agóid Phoiblí

Nuair a tharlaíonn difríocht shuntasach idir polasaithe an rialtais agus dearcadh a phobail, léiríonn an pobal a mhíshásamh agus go minic téann siad ar na sráideanna ag agóidíocht agus eagraíonn siad mórshiúlta agóide. Tá sé fíor anois maidir le Gaza, agus bíonn mórshiúlta agóide ar siúl in Éirinn, sna Stáit Aontaithe agus i go leor tíortha eile, ag éileamh stad don ár uafásach atá ar siúl ann.

Tá gluaiseacht agóide ag teacht chun cinn in ollscoileanna ar fud an domhain freisin, agus campaí bunaithe ag mic léinn ar thailte a n-ollscoileanna. Bhí na mic léinn in Ollscoil Columbia i measc na gcéad daoine a bhunaigh campaí, agus scaip an ghluaiseacht sin go campais ar fud na tíre, ó California go Ohio go Georgia. Ansin, scaip sé ar fud an domhain, go hollscoileanna in Éirinn san áireamh agus i gColáiste na Trinóide go háirithe. Tá liosta éileamh eisithe ag na mic léinn, ag iarraidh go n-eiseodh a n-ollscoileanna ráiteas ag cáineadh Iosrael agus go stopfaidís ag déileáil le comhlachtaí Iosraelach, agus go háirithe na comhlachtaí a bhfuil baint acu le sárú ar chearta an duine in aghaidh na bPalaistíneach. Ar champas Columbia, ghlac na mic léinn seilbh ar fhoirgneamh na hollscoile (Halla Hamilton). Dá bhrí sin chuir uachtarán na hollscoile glaoch ar na póilíní. Tháinig siad isteach ar an gcampas agus dhún siad síos an campa agus ghabh siad níos mó ná 300 duine. Gabhadh 2200 duine in iomlán ar fud na tíre ar champais ollscoileanna. Tá cúpla ollscoil sna Stáit Aontaithe – Ollscoil Brown, Ollscoil Northwestern, Ollscoil Rutgers, Ollscoil Minnesota, UCLA agus Ollscoil California i Riverside san áireamh, ag rá go dtógfaidís céimeanna maidir le dífheistiú a dhéanamh.

Léaró Dóchais

Cuireadh suas os cionn 40 puball ar champas Choláiste na Trinóide ar an 3 Bealtaine, agus dá bhrí sin, eagraíodh cruinniú idir an ollscoil agus an lucht agóide ar an 6 Bealtaine. Ghéill an ollscoil do roinnt éileamh á rá go gcuirfear stad le hinfheistíocht i dtrí chomhlachtaí Iosraelacha atá ar an liosta atá ag Comhairle na Náisiún Aontaithe um Chearta an Duine de chomhlachtaí a bhfuil baint acu le lonnaíochtaí mídhleathacha Iosrael. Gheall an ollscoil freisin tascfhórsa a bhunú chun iniúchadh a dhéanamh maidir le hinstitiúidí Iosraelacha, agus chun ocht scoláireacht a chur ar fáil do scoláirí i nGaza. Cé nár ghéill an ollscoil le gach éileamh an lucht agóide, agus cé nár stad an lucht agóide lena feachtas, is dea-chomhartha é go bhfuil an dá pháirtí ag caint agus ag déanamh dul chun cinn le chéile. Agus an t-alt seo ag dul chun preasa, tá Uachtarán Biden díreach tar éis lasta mór buamaí a choinneáil siar ó Iosrael – 1,800 buama a bhfuil 2,000 punt meáchain iontu agus 1,700 buama a bhfuil 500 punt meáchain iontu. Sin céim sa treo ceart, agus seans maith go raibh tionchar nach beag ag na hagóidí síochánta, sna hollscoileanna san áireamh, ar chinneadh an Uachtaráin Biden. Más ea, léiríonn sé cé chomh cumhachtach is atá agóidí síochánta in aghaidh foréigin neamhshrianta!

.

.

Léirmheas Leabhair- Madame Lazare!

Léirmheas Leabhair- Madame Lazare!

le | 2024/05/08 | Léirmheasanna, Litríocht

Léirmheas Leabhair- Madame Lazare!

Tamall ó shin, nuair a léigh mé gur bhuaigh an leabhar ‘Madame Lazare’ duais litríochta an Aontais Eorpaigh sa bhliain 2022, chomh maith le gradam do ‘Leabhar Gaeilge na Bliana’ ag ‘An Post Irish Book Awards’ sa bhliain 2021, chuir sé ionadh orm agus músclaíodh mo spéis é a léamh. Ina dhiaidh sin, léigh mé cúpla léirmheas. Dá mhéad a léigh mé is ea is mó suim a d’fhás ionam faoin leabhar seo agus faoina údar Tadhg Ó Dhonnagáin. Ach an mbeadh an leabhar chomh maith agus a dúradh a bheadh?

An t-údar

Bheadh sé oiriúnach cúpla focal a scríobh faoin údar féin, Tadhg Ó Dhonnagáin. Cé gurb é seo a chead úrscéal, ní hé seo a chéad ‘róidió’ mar a deirtear sna Stáit Aontaithe. Múinteoir ba ea é ó 1982 -1987 ag Gaelscoil Uí Dhálaigh i Léim an Bhrádáin. Fuair sé post páirtaimseartha le RTÉ ó 1984-1987 mar láithreoir ar an seó do pháistí darb ainm ‘Dilín Ó Deamhas’. D’éirigh sé as an múinteoireacht i 1987 agus fuair sé post lánaimseartha le RTÉ mar láithreoir ar an seó ‘Cúrsaí’ agus ansin sa bhliain 1995 ar an seó ‘Cúrsaí Ealaíne’. Chomh maith leis sin, bhí sé ag obair faoi choim mar réalta rac-cheoil Cheiltigh, agus d’eisigh sé dhá albam: ‘Solas Gorm’ i 1983, agus ‘Raifteirí San Underground’ i 1993.

Bhog Tadhg agus a theaghlach go dtí an Spidéal i 2000, agus thosaigh sé ag obair ar thionscadail éagsúla – láithreoir do TG4 san áireamh. D’eisigh sé leabhar agus dlúthdhiosca darb ainm ‘Gugalaí Gug: Traditional Rhymes in Irish’ sa bhliain 2006. Nuair a bhí sé ag obair ar Gugalaí Gug, rith sé le Tadhg go mbeadh sé in ann a chomhlacht féin a thosú (Futa Fata) chun leabhair Ghaeilge do pháistí a fhoilsiú. D’freastail sé ar an ‘Bologna Book Fair’ sa bhliain 2006, agus fuair sé spreagadh leabhair a aistriú go Gaeilge, agus rinne a chomhlacht é sin, ag foilsiú leabhar cosúil le ‘Frog sa Spéir’, ‘Eileanór an Eilifint Éagsúil’,’Mac Tíre na Draíochta’, ‘Neilín agus an Cat’, ‘Béiríní ag Troid’ agus an tsraith ‘Cathal’. Tá Futa Fata thar a bheith láidir maidir le pictiúrleabhair freisin. Bhain cúpla dóibh áiteanna amach ar ghearrliosta don Ghradam KPMG Leabhair Pháistí Éireann: ‘Míp’, pictiúrleabhar a scríobh Máire Zepf agus a mhaisigh Paddy Donnelly, agus ‘Scúnc agus Smúirín’, pictiúrleabhar faoi scúincín agus a bhréagán a scríobh Muireann Ní Chíobháin agus a mhaisigh Paddy Donnelly. Sa bhliain 2021, thosaigh Tadhg branda nua – Barzaz, chun úrscéalta do dhaoine fásta a fhoilsiú. Ba iad na chéad leabhair ar fhoilsigh sé iad faoin mbranda ná ‘Khalil’ scríofa ag Yasminda Khadra agus aistrithe go Gaeilge ag Máirín Nic Con Iomaire, agus ‘Madame Lazare’. Gan dabht, is ileolaí é Tadhg Mac Dhonnagáin, agus sár–CV mór fada aige. I mo thuairim, bhain sé barr feabhais amach le ‘Madame Lazare’. Tá leabhair eile scríofa ag Tadhg freisin, agus bhuaigh cúpla ceann – ‘Bliain na nAmhrán’ agus ‘Mise Raiftearaí an Fiodóir Focal’ gradaim. Díreoimid ár n-aird ar ‘Madame Lazare’ anois, áfach.

Madame Lazare – plota

De réir an údair féin, bhí comharsa ag máthair a athar sna 1920aidí nár labhraíodh ach Béarla riamh le gach duine. Agus é ag dul in aois, thosaigh sé ag labhairt Gaeilge. Ní raibh a fhios ag aon duine go raibh focal Ghaeilge aige, ach bhí Gaeilge thar barr aige, mar tógadh le Gaeilge é. Ba é sin síol an leabhair, agus chum Tadhg a scéal bunaithe ar sin.

Sa scéal, leanaimid Hana Lazare trí laethanta deiridh a saoil – Madame Lazare an teidil. Theith sí ón Eastóin nuair a bhí géarleanúint á déanamh ag na Naitsithe ar na Giúdaigh. Chríochnaigh sí suas i bPáras, agus thosaigh sí saol nua di féin agus dá hiníon ann. Cosúil le go leor Giúdach, níor labhair sí riamh faoina saol ina máthairthír, roimh ionsaí na Naitsithe. Ach ní mar a shíltear a bhítear, agus de réir a chéile, sceitheann rudaí beaga a osclaíonn ceisteanna a chaitheann amhras ar scéal a saoil roimh dí Páras a bhaint amach.

De réir mar a éiríonn Hana níos sine, is léir go bhfuil teanga ar a cumas aici nach Fraincis ná Eastóinis í. Cuireann sé sin mearbhall ar a gariníon, Levana. Téann an bhean óg ar thuras teanga, ag iarraidh a fháil amach cad í an teanga atá i gceist, cad atá á rá ag a máthair, agus cad í an fhírinne faoi shaol a seanmáthar. Obair bhleachtaireachta atá i gceist, agus leanaimid an obair sin ó Pháras go dtí an Bhruiséil agus fiú go hiarthar na hÉireann, chun an fhírinne a bhaint amach, agus chun rún na seanmhná a nochtadh. Is iomaí cor agus casadh a tharlaíonn sa scéinséir seo a choinneodh ar tinneall thú, agus ní bheifeá sásta go dtí go mbeadh an focal deireanach léite agat.

Moltaí

Níl ach moladh amháin agam duit – léigh an leabhar seo. Tagann na gnéithe uilig den úrscéal seo le chéile go hálainn, agus coinníonn sé muid san amhras i gcónaí. Níl sé deacair an Ghaeilge sa leabhar a thuiscint, agus ag an am céanna is iontach an stíl scríbhneoireachta ann. Tá an leabhar seo chomh maith le haon leabhar Béarla a léigh mé riamh, gan dabht ar bith. Tá lámh ar leith ag Tadhg ar mheafair freisin, agus is léir na cosúlachtaí idir scéal Hana Lazare agus scéal na hÉireann, agus go háirithe scéal ár gcultúr agus ár dteanga féin. Tá go leor brúite faoi chois le fada an lá, ach feiceann tú comharthaí téarnaimh ó am go ham freisin. Tá sé tábhachtach dúinn ár ndóchas a chosaint i gcónaí, maidir lenár gcultúr agus ár dteanga. Mar sin, tá doimhneacht sa leabhar seo, agus ábhar machnaimh dúinn go léir. Is saothar dáiríre ealaíne é ‘Madame Lazare’ a mholfainn duit gan aon agó.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Frampton!

Frampton!

le | 2024/05/01 | Léirmheasanna

Frampton!

Fadó, fadó sa Chlochaois, i ré órga rac-cheoil, nuair a bhí na sárghiotáraíthe i mbarr a réime, is iomaí laoch fordhaonna a bhí ann. Ní féidir iad go léir a lua, ach ina measc bhí: Jimi Hendrix, Stevie Ray Vaughan, Eddie Van Halen, Eric Clapton, Jimi Page, Rory Gallagher, Eric Bell, Gary Moore agus Johnny Fean. Bhí giotáraí eile darb ainm Peter Frampton, arb as Sasana é, ag déanamh go maith freisin suas go dtí lár na seachtóidí, ach ní raibh an cháil idirnáisiúnta bainte amach aige fós. D’athraigh gach rud dó sa bhliain 1975. Ach tá mé rud beag chun tosaigh orm féin.

Laethanta Luatha

D’fhreastail Peter Frampton ar an meánscoil chéanna le David Bowie, agus Bowie trí bliana níos sine ná é. Bhí bannaí ceoil ag an mbeirt acu, agus go minic sheinnidís le chéile idir na ranganna. Sa bhliain 1966 ag aois 16, thosaigh Frampton mar ghiotáraí agus amhránaí don bhanna ‘The Herd’, agus bhain trí dá gcuid amhrán na cairteacha amach sa Ríocht Aontaithe. Sa bhliain 1969, d’fhág sé ‘The Herd’ agus chuaigh sé isteach i mbanna eile darb ainm ‘Humble Pie’. Tar éis cúpla bliain agus ceithre albam, d’fhág sé an banna sin chun dul amach as féin.

Frampton Comes Alive!

Is beag rath a bhí ar a chéad iarrachtaí, leis na halbaim ‘Wind of Change’, ‘Frampton’s Camel’ agus Somethin’s Happening’. Chuaigh a chéad albam eile, ‘’Frampton’, eisithe i 1975, suas na cairteacha go dtí uimhir a 32. I mí an Mheithimh 1975, rinne Frampton ceolchoirm ag an ‘Winterland Arena’ i San Fransisco, agus rinneadh taifeadadh de. Ba é sin bonn ceart faoin albam dúbailte ‘Frampton Comes Alive’, eisithe i 1976. Bhí an t-albam sin sna cairteacha ‘Billboard 200’ ar feadh dhá bhliain, agus as sin chaith sé deich seachtaine ag barr na gcairteacha. Rinne trí amhrán ón albam go han-mhaith mar shingilí freisin – Show Me the Way’, ‘Baby, I Love Your Way’ and ‘Do You Feel Like We Do’.

D’eisigh Frampton a chéad albam eile ‘I’m in You’ sa bhliain 1977, agus cé go ndearna sé maith go leor, ní raibh sé ar chomhchéim le ‘Frampton Comes Alive’. Díreach dhá bhliain tar éis eisiúint a albaim ‘Frampton Comes Alive’, gortaíodh go dona é i dtimpiste ghluaisteáin. Ina dhiaidh sin, bhí sé ag streachailt le mí-úsáid drugaí. Cé gur lean Frampton ar aghaidh ag seinm ceoil suas go dtí an lá atá inniu ann, bhí a ré thart agus chuaigh sé i ndearmad de réir a chéile.

Aiséirí

Nuair a chuala mé le déanaí go mbeadh ceolchoirm ag Frampton i San Diego, cheannaigh mé cúpla ticéad ar an toirt. Cé gur chuimhin liom go maith ‘Frampton Comes Alive’, cosúil le beagnach gach duine eile ar chomhaois liom, ní raibh cliú ar bith agam cad a tharla dó san idirlinn. Ansin, léigh mo bhean chéile alt faoi Frampton sa nuachtán áitiúil. Diagnóisíodh go raibh galar meathlúcháin neamhchoitianta air i 2019, a lagódh na matáin ina lámha diaidh ar ndiaidh. Cé go samhlófá go mbeadh sé sin mar an gcéanna le breith bháis do Frampton, ní bheadh an ceart agat. Dhiúltaigh sé scun scan géilleadh don ghalar sin, agus beagnach mar ghníomh dúshlánach, d’fhógair sé roinnt dátaí úra dá chamchuairt dhomhanda. Bhí air athruithe a dhéanamh maidir leis an tslí ar úsáid sé a mhéara mar ní raibh siad chomh láidir agus a bhídís, agus bhí air cuid mhaith cleachtaidh a dhéanamh freisin. Tar éis dó an turas sin a chríochnú, d’eagair sé turas eile – ‘Never Ever Say Never Tour’, mar bhí a mhéara maith go leor fós.

Ceolchoirm

Bhí suíocháin iontacha ag mo bhean chéile agus mé féin ag an ‘Rady Shell’ i San Diego. Thosaigh an cheolchoirm ag 7:30 p.m. agus níos stad an ceol go dtí beagnach 10 p.m. Bhí gach ball den bhanna ceoil ina suí, mar bhí ar Frampton a bheith ina shuí de bharr an ghalair. Ach nuair a chuamar i dtaithí ar sin, rinneamar dearmad air gan mhoill – bhí an ceol chomh maith sin. Chasadar na hamhráin mhóra go léir, agus bhí siad thar barr. Tá glór iontach ag Frampton fós, mar ní dhearna an galar aon damáiste dá ghlór. Tháinig a mhac, Julian Frampton, ar an stáitse le ‘Rebel Rebel’, amhrán cáiliúil David Bowie, a chanadh, agus bhí sé thar barr mar amhránaí. Mhol sé a athair ag rá gur fear spreagúil agus trodaí misniúil is ea é, a bhfuil sé an-bhródúil as. Aontaím go huile agus go hiomlán leis an dearcadh sin, agus is spiorad dochleite é Peter Frampton, a thógann suas ár gcroíthe, ní hamháin mar shárcheoltóir, ach mar ardeiseamláir dúinn go léir!

.

.

.

O.J. Simpson imithe ar shlí na fírinne

O.J. Simpson imithe ar shlí na fírinne

le | 2024/04/24 | Tuairisc Bháis

O.J. Simpson imithe ar shlí na fírinne

Beagnach 30 bliain ó shin, bhí daoine ar fud an domhain greamaithe dá dteilifís, ag breathnú ar an ‘slow speed chase’ ar shaorbhealaí California Theas, agus O.J. Simpson ag iarraidh éalú ó na póilíní. B’in tús scéal mór a chuirfeadh muintir Stáit Aontaithe Mheiriceá faoi dhraíocht le bliain go leith ar a laghad. Fuair an fear cáiliúil agus mícháiliúil seo bás le hailse ar an 10 Aibreán. Cérbh é an fear sin, agus cén fáth ar tharraing sé an méid sin airde?

O.J.

Rugadh Orenthal James Simpson ar 9 Iúil, 1947 i San Francisco. Thug a aintín an t-ainm Orenthal dó, arbh ainm aisteoir Francach é a thaitin léi. Ag dhá bhliain d’aois, tháinig raicíteas air, rud a d’fhág sé bórach, agus lena chosa dírithe isteach. Níorbh acmhainn dá mháthair teanntáin choise a cheannach dó. Cheangail sí péire bróg le chéile le barra iarainn, agus bhí ar O.J. iad a chaitheamh ar feadh cúpla uair an chloig beagnach gach lá, go dtí go raibh sé cúig bliana d’aois. Thóg a mháthair é agus triúr páistí eile aisti féin, a raibh cónaí orthu i gceantar garbh (Potrero Hill) i San Francisco. Páiste achrannach ba ea é, agus chuaigh sé isteach i ndrong shráide nuair a bhí sé ach trí bliana déag d’aois.

.

“Níor sháraigh mé daoine riamh,” a dúirt sé in agallamh le Playboy i 1976. “Níor bhuail mé ach na boic a raibh sé tuillte acu -ar a laghad uair sa tseachtain, go hiondúil oíche Dé hAoine nó Dé Sathairn. Mura raibh troid ann, ní deireadh seachtaine a bhíodh ann.”

D’imir O.J. peil Mheiriceánach sa mheánscoil, agus nuair a sháraigh sé cúpla curiarracht, tharraing sé aird na spotálaithe tallainne. As sin amach, chuaigh O.J. ó neart go neart. Bhí sé ar cheann de na cúlaithe reatha ab fhearr riamh sa Sraith Náisiúnta Peile (NFL) sna Stáit Aontaithe, agus bhuaigh sé laoch na himeartha (LNI) sa bhliain 1973. D’imir sé do na ‘Buffalo Bills’ agus na ‘San Francisco 49ers’.

Bhí O.J. ina réalta scannáin freisin, fiú nuair a bhí sé ag imirt don NFL. Bhí ról mór aige sa tríológ ‘The Naked Gun’(1988,1991,1994), mar bhleachtaire.

Dúnmharfóir?

In ainneoin a bheith chomh cáiliúil mar pheileadóir agus mar aisteoir, is mar an duine ba mhó a bhí faoin amhras i gcás cúirte a bhfuil cuimhne air sa lá atá inniu ann. Má tá tú os cionn aoise áirithe, is dócha ná a mhalairt go bhfaca tú na póilíní sa tóir ar O.J. ar an teilifís, agus é i gcarr á thiomáint ag a chara, Al Cowlings. Bhí gunna ag O.J., dírithe air féin. Ghabh na póilíní é nuair a shroicheadar a theach. Cúisíodh O.J. as dúnmharú a iarbhean chéile Nicole Brown agus a cara Ron Goldman.

Triail na hAoise

Bhí foireann dlíodóirí ag O.J. a bhí chomh láidir sin gur tugadh ‘The Dream Team’ orthu. Ba iad Robert Kardasian, Robert Shapiro agus Johnnie Cochran baill na foirne sin. Cé go raibh fianaise fhóiréinseach dobhréagnaithe a chuir O.J. ag láthair na coireachta, rinne ionchúisitheoir darb ainm Christopher Darden earráid thubaisteach sa chás cúirte. Tharla na dúnmharaithe ag árasán Nicole Brown, agus tháinig na póilíní ar loirg coise fuilsmeartha ag an láthair sin a bhí ar aon mhéid le loirg coise O.J. féin. Léirigh fianaise DNA ar chúpla braon fola ó láthair na coire go raibh O.J. ag an láthair freisin. Agus fuarthas lámhainn amháin ag an láthair agus an lámhainn eile den péire ag teach O.J., iad smeartha lena chuid fola agus le fuil na beirte íospartach.

In ainneoin na fianaise dosheachanta sin, thit an cás as a chéile nuair a d’iarr Darden ar O.J. na lámhainní a chur air. Ní raibh ach trí fhocal le rá ag O.J. le linn na trialach, agus dúirt sé iad ansin – “tá siad róbheag!” Nuair a bhí Johnnie Cochrane ag déanamh a ráiteas ag deireadh na trialach, is é a dúirt sé ná: “If it doesn’t fit, you must acquit!” Fuarthas neamhchiontach O.J. i ngach cúis.

Karma?

Ach trí bliana ina dhiaidh sin i 1998, sa chúirt shibhialta, rinneadh cinneadh go raibh Simpson freagrach as bás Brown agus Goodman. Gearradh fíneáil $33.5 milliún air. Dúirt O.J. nach raibh an t-airgead aige agus níor íoc sé ach timpeall $300,000 den fhíneáil in iomlán.

Bhí caibidil eile fágtha i scéal O.J., áfach, nuair a cúisíodh é as robáil armtha agus fuadach i Las Vegas in 2007. Cuireadh pianbhreith 33 bliain sa phríosún air. Ach scaoileadh saor é in 2017 ar parúl, tar éis dó naoi mbliana a chaitheamh sa phríosún.

Fuair O.J. Simpson bás mar laoch tite nach raibh gean an phobail air a thuilleadh, agus is deireadh brónach é sin – suaimhneas síoraí dá anam!

.

.

Léirmheas Scannáin: American Fiction

Léirmheas Scannáin: American Fiction

le | 2024/04/17 | Léirmheasanna

Fuair an scannán ‘American Fiction’ duais Oscar sa chatagóir ‘An Script Scannáin is Fearr Cóiriú.’ Tá sé rud beag íorónta, mar is scannán faoi scríbhneoir é an scannán féin. Tá script an scannáin bunaithe ar úrscéal foilsithe i 2001, dar teideal ‘Erasure’, scríofa ag Percival Everett. Is aoir nimhneach atá ann, ag déanamh cur síos ar an mbrú a chuireann an domhan litríochta ar dhaoine nach den chine geal iad cloí le steiréitíopaí cine a léiríonn iad ar bhealach mífhabhrach.

Tá Erroll McDonald, leas-uachtarán agus eagarthóir feidhmiúcháin, ar cheann den líon beag eagarthóirí dubha mór le rá i dtionscal na foilsitheoireachta. Dúirt sé go bhfuil go leor de na téamaí i leabhar Everett díreach chomh húr inniu agus a bhí siad i 2001. Dúirt sé freisin go raibh sé ró-eolach faoin mbealach a roghnaíonn eagarthóirí agus foilsitheoirí geala scéalta a threisíonn steiréitíopaí faoi dhaoine dubha, seachas scéalta a léireodh iad mar ghnáthdhaoine, cosúil le gach uile dhuine eile.

An Plota

Scríbhneoir acadúil agus Ollamh sna daonnachtaí is é Thelonious ‘Monk’ Ellison (Jeffrey Wright). Ach níl sé sásta sa ról agus cuireann sé a thuairimí conspóideacha in iúl dá mhic léinn go neamhbhalbh, beag beann ar na hiarmhairtí. Déantar gearáin le húdaráis na hOllscoile faoi na rudaí gránna a dúirt Monk sa rang, agus socraíonn a bhainisteoirí saoire gan pá a thabhairt dó. Téann Monk abhaile go Bostún, agus mar is scríbhneoir é, freastalaíonn sé ar fhéile leabhar atá ar siúl ann. Ritheann cúpla rud le Monk agus é ag freastal ar an bhféile. Ar an gcéad dul síos, níl a scríbhinní ag teacht leis atá á lorg ag an margadh leabhar ó scríbhneoirí dubha cosúil leis. Agus cad atá á lorg ag an margadh leabhar? Daoine dubha i róil steiréitipiciúla agus droch-chaint na sráide á labhairt acu ina dteanga choiteann. Is léir é seo ón úrscéal ‘We’s Lives in Da Ghetto,’ úrscéal scríofa ag an sár-réalta Sintara Golden (Issa Rae). Nuair a léann Sintara amach sliocht as a leabhar, feiceann Monk na mná bána meánaosta sa lucht féachana ag sméideadh mar chomhartha aontaithe.

Tuigeann Monk freisin, in ainneoin go bhfuil drogall air dul i dteagmháil lena theaghlach, go bhfuil siad ag streachailt ar go leor bealaí agus go bhfuil sé tábhachtach dó a bheith ann agus cabhair a thabhairt dóibh in am a ngátar – go háirithe ós rud é go bhfuil galar Alzheimer ar a mháthair, Agnes (Leslie Uggams).

Chun a mhíshástacht agus a fhrustrachas a léiriú, suíonn Monk síos oíche amháin agus tosaíonn sé ag scríobh leabhair. Is é teideal an leabhar ná ‘My Pafology’, scéal faoi dhronga agus gunnaí, agus drochdhaoine dubha. Scríobhann sé an leabhar faoin ainm cleite ‘Stagg R. Leigh.’ Mar nach bhfuil Monk in ann a aghaidh a thaispeáint mar Stagg agus é i dteagmháil le foilsitheoirí éagsúla, ligeann sé air féin gur coirpeach é atá ag éalú ón dlí, nach bhfuil in ann freastal ar chruinnithe go pearsanta. Ansin, tarlaíonn rud nach raibh sé ag súil leis ar chor ar bith. Nuair a sheoltar an lámhscríbhinn amach, tugann ceann de na foilsitheoirí móra tairiscint dó atá deacair a dhiúltú – $750,000! Cé nach dteastaíonn uaidh é a ghlacadh, níl an dara rogha aige, mar tá cúram leighis de dhíth ag a mháthair. Ansin ainmnítear a leabhar do mhórdhuais agus bíonn an-rath go deo air.

Conclúid

Oibríonn an scéal ar dhá leibhéal, ar dtús mar léirmheas ar na brúnna curtha ar dhaoine dubha ag obair sna healaíona. Ag an am céanna, feiceann tú saol Monk agus a theaghlach go soiléir. Is ollamh é féin, is cliniceoir í a dheirfiúr agus is máinlia plaisteach é a dheartháir – ag tabhairt droim láimhe leis na steiréitíopaí cine á scaipeadh ag na meáin. Cruthaíonn an dá leibhéal sin atá in éadan a chéile an t-uafás teannais sa scannán. Agus taispeánann sé go soiléir freisin nach bhfuil bunús dá laghad leis na steiréitíopaí a gcreideann roinnt mhaith daoine iontu.

Tá an aisteoireacht thar barr sa scannán, agus Jeffrey Wright dochreidte i ról Monk. Braitheann tú a fhrustrachas agus a phian an t-am go léir, fiú amháin agus go háirithe b’fhéidir, nuair a bhíonn an-rath aige mar údar.

Mholfainn an scannán seo gan cheist. Scalann sé solas uilíoch ar ábhar tromchúiseach, ach pléitear an t-ábhar ar bhealach spraíúil agus siamsúil.

.

.

.

gaGaeilge
gaGaeilge en_USEnglish