Níos mó ná 27 bliain ó shin, thosaigh go leor daoine ag comhoibriú go dian le chéile le cúpla bhliain anuas lá i ndiaidh lae ag iarraidh teacht ar réiteach inoibrithe na dTrioblóidí i dTuaisceart na hÉireann.  Bhí gach cosúlacht ar an scéal gur tasc dodhéanta a bhí i gceist, ach leanadar ar aghaidh in ainneoin liosta fada deacrachtaí a bhí acu. In ainneoin na ndearcthaí éagsúla a bhí ag rannpháirtithe na gcainteanna, d’fhógair George Mitchell ar Aoine an Chéasta, 10 Aibreán 1998, gur thángadar ar chomhaontú.  Cé nach comhaontú foirfe é, is comhaontú praiticiúil é, atá i bhfeidhm fós, atá beo fós, agus atá mar ardeiseamláir ar fud an domhain ag léiriú cad is féidir leat a dhéanamh nuair a chomhoibríonn tú le do naimhde chun stop a chur leis an bhforéigean eadraibh.

Chuaigh gach duine a bhí páirteach sna cainteanna sin sa seans, agus gan dabht bhí drochthionchar ar chuid acu ar feadh i bhfad. Rud an-dearfach ba ea an Comhaontú, a thug caibidil fhuilteach i stair an Tuaiscirt chun críche. Fuair John Hume agus David Trimble gradam síochána Nobel dá saothar níos déanaí sa bhliain. Cé gur ainmníodh George Mitchell do dhuais Nobel freisin, ní bhfuair sé é. Dá gcaithfinnse féin a roghnú an duine ba lárnaí i bpróiseas na síochána sa Tuaisceart, roghnóinn George Mitchell. Dá uireasa, ní móide go mbeadh an Comhaontú againn agus táimid go léir faoi chomaoin mhór aige.  Ba mhíorúilt é an Comhaontú.

Comóradh an Chomhaontaithe

Is míorúilt é freisin go raibh an t-iarSheanadóir Mitchell (atá 89) in ann freastal ar chomóradh an chomhaontaithe a tharla le déanaí in Ollscoil na Ríona i mBéal Feirste.  Buaileadh le leoicéime é trí bliana ó shin agus is é seo a chéad imeacht mór i ndiaidh a fháthmheasa.  Comóradh mór a bhí ann, agus bhí daoine cáiliúla eile ag freastal air freisin: iarUachtarán Mheiriceá Bill Clinton, an t-iar-Rúnaí Stáit Meiriceánach, Hilary Rodham Clinton, iarPhríomh-aire na Breataine Tony Blair agus an t-iarThaoiseach Bertie Ahern san áireamh. Bhí Uachtarán na Stáit Aontaithe Joe Biden sa Tuaisceart freisin don chomóradh, agus thug sé óráid spreagúil ann. Thug beagnach gach duine thuasluaite óráid freisin, ach ba í óráid Mitchell an ceann ab fhearr liom.  

Óráid Mitchell

Ag an gcomhdháil, tugadh aitheantas do na páirtithe a léirigh misneach agus iad ag déileáil le naimhde. Bhí brú indíreach freisin ar an DUP filleadh ar Stormont agus Tuaisceart Éireann a chur ag obair.  Thar na trí lá ba iad na téamaí ná, ‘Machnaimh, Athnuaigh, Athshamhlú’.  Chuir Mitchell tús leis an gcomhdháil agus leis a hóráid spreagúil, leag sé síos an chaoi a mbeadh cúrsaí an chuid eile den chomóradh.

“Deirim anois, le ceannairí Thuaisceart Éireann faoi láthair agus amach anseo: Is iomaí na difríochtaí eadraibh i do stair agus i do pholaitíocht. Ach tá go leor ann freisin chun sibh a thabhairt le chéile, chun leanúint ar aghaidh leis an rud a thosaigh do réamhtheachtaithe ceathrú céid ó shin!” arsa Mitchell.

Lean sé ar aghaidh: “Ní comhartha laige é do chuid difríochtaí a réiteach ar bhealaí daonlathacha agus síochánta. A mhalairt ar fad, is comhartha é a léiríonn neart agus gaois. Agus léiríonn sé go soiléir toil fhormhór mór mhuintir Thuaisceart Éireann.”

Ag meabhrú dó an lá ar aontaigh na páirtithe leis an mbeart, dúirt sé: “Ar an lá sin d’oscail an stair í féin chun dóchais. Dhiúltaigh muintir Thuaisceart Éireann foréigean polaitiúil mar an bealach chun a gcuid difríochtaí a réiteach. Tá sé soiléir nach bhfuil siad ag iarraidh filleadh ar an bhforéigean. Ní anois. Ní riamh,” a d’áitigh sé.

“Táthar ann nach bhfuil sásta aon chomhghéilleadh a dhéanamh choíche. Dóibhsean, is comhartha laige é aon chomhréiteach a dhéanamh.  Ach deirim libh gur gá comhréiteach prionsabálta i sochaithe deighilte, agus go léiríonn sé creideamh i luachanna daonlathacha.  Más olc maith libh é, táimid go léir anseo le chéile. Ní mór neart, misneach agus fís chun aghaidh a thabhairt ar fhírinne na todhchaí, seachas a bheith ag cloí le miotais an ama atá caite.  Ó thús na dTrioblóidí go dtí 1998, maraíodh breis is 3,500 duine, agus gortaíodh 50,000 i bhforéigean seicteach. Sna 25 bliain ó thángthas ar an gcomhaontú bhí thart ar 164 bás ag baint le slándáil,” a dúirt an Seanadóir sular iarr sé ar a lucht éisteachta seasamh ina dtost chun cuimhneamh ar na híospartaigh ar fad.

Conclúid

Bhí teachtaireacht shoiléir ag an Seanadóir Mitchell agus ag an gcomhdháil féin gur sos cogaidh stairiúil a bhí i gComhaontú Aoine an Chéasta, ach cuireadh in iúl go soiléir freisin an méid oibre atá le déanamh go polaitiúil lena chinntiú nach bhfillfear ar na laethanta dorcha. Beidh sé níos deacra anois d’uireasa George Mitchell!

.

.

.

.