Mionteangacha i mBaol a Scriosta!

Mionteangacha i mBaol a Scriosta!

le | 2021/11/17 | Cúrsaí Reatha, Cúrsaí Teanga, Polaitíocht

Tá roinnt mhaith scéalta foilsithe agam faoin athbheochan mionteangacha atá ar siúl ar fud an domhain. Is scéalta spreagúla iad, a thaispeánann dúinn go bhfuil rogha againn mar gheall ar cén chinniúint atá i ndán dár dteanga féin. Tá an t-ádh dearg orainn, mar braitheann todhchaí na Gaeilge orainn amháin, agus níl cumhacht eile nó rialtas eile in ann a ladar a shá isteach sa cheist lárnach seo.

Ach níl an t-ádh dearg ar go leor mionlaigh, go háirithe iad atá faoi leatrom ina dtír féin.  Mar is eol dúinn go léir, rinne impireacht na Breataine an-dochar do go leor teangacha. Cé go bhfuil seal na himpireachta brúidiúla sin beagnach tugtha, ar an drochuair tá cinn eile i mbarr a réime, go háirithe an tSín.

Tá timpeall is 300 teanga labhartha sa tSín! Ach as na teangacha sin, dar le UNESCO, tá 136 dóibh i mbaol a ndíothaithe agus 26 dóibh siúd i mbaol criticiúil.  Ar an drochuair, tá cúrsaí ag dul in olcas agus tá na bagairtí ag méadú, mar tá rialtas na Síne ag cur polasaithe i bhfeidhm sna scoileanna, san ionad oibre agus sna meáin chun cosc a chur ar úsáid na mionteangacha iontu, agus chun Mandairínis a úsáid ina n-ionad.

.

Uigiúris

Tá cás na nUigiúrach go huafásach. Tá feachtas ag Páirtí Cumannach na Síne (CCP) in aghaidh foréigin sa tír agus a chuireann béim ar sceimhlitheoireacht, scarúnachas agus antoisceachas creidimh.  Braitheann siad ar aon léiriú cultúrtha mar bhagairt, mionteangacha san áireamh. Tá níos mó ná milliún Uigiúrach faoi choinneáil i gcampaí géibhinn agus bíonn orthu freastal ar dhianchúrsaí Mandairínise. Níl sé ceadaithe Uigiúris a úsáid i go leor scoileanna i gcúige Xinjiang. Cuireadh 500,000 dalta chuig scoil chónaithe agus go minic rinneadh ionsaí fisiciúil ar aon dalta a labhair Uigiúris ann.  Ar an drochuair, tá a leithéid feicthe i bhfad rómhinic againn i dtíortha eile, Éire san áireamh agus ní dea-scéal é.

.

Tibéidis

An bhliain seo caite, chuir rialtas na Síne cosc ar mhúinteoirí bunscoile Tibéidis a labhairt ar scoil. Dúirt an eagraíocht mhór idirnáisiúnta ‘Human Rights Watch’ gur sárú ar a mbunreacht féin a bhí ann – bunreacht a chosnaíonn cearta na mionteangacha. Tá múinteoirí nach bhfuil aon Tibéidis acu ag plódú isteach sa réigiún Tibéadach, faoi scéim atá á maoiniú ag an rialtas. De bharr sin, bíonn sé níos deacra do na páistí a bhfuil Tibéidis acu, í a labhairt ar scoil. Níl cead ag aon duine labhairt ar son cultúr nó teanga na dTibéadach. Sa bhliain 2018, gabhadh fear a bhí tiomanta don Tibéidis. Cúisíodh é as scarúnachas agus gearradh cúig bliana air!

.

Mongóilis

Mar bharr ar an donas, tá an Mhongóilis faoi ionsaí freisin, sa réigiún féinrialaitheach na hIon-Mhongóile, ina bhfuil cónaí ar 5 milliún Mongólaigh eitneacha. Tá níos mó Mongólaigh eitneacha sa réigiún sin ná mar atá sa Mhongóil (an tír)! Nuair a bhí sé ar tí don rialtas sa tSín leasú oideachais a dhéanamh a chuirfeadh deireadh le húsáid na Mongóilise sa scoil, bhí babhta léirsithe in aghaidh na bpolasaithe uafásaigh sin. Ach bhí an rialtas an-dian ar na Mongólaigh, agus ghabh na húdaráis triúr is fiche dóibh, agus ansin dúnadh go leor grúpaí Mongólach ar WeChat, agus ar na meáin sóisialta. Ansin, lean an rialtas ar aghaidh leis a pholasaithe, beag beann ar thoil na Mongólach! Chuir siad ainm ar an bhfeachtas sin: Foghlaim Mandairínis agus beidh tú ar dhuine den lucht sibhialta.

.

Cad is féidir linn a dhéanamh?

Scéalta uafásaigh iad go léir thuasluaite, ach cad é is féidir linn a dhéanamh chun cúrsaí a fheabhsú?  Tá na litreacha cáinteacha ó na Náisiúin Aontaithe seolta cheana féin, agus ní dhearna siad difear ar bith. De réir tuairiscí, tá cúrsaí ag dul in olcas, agus i gcás na nUigiúrach, níl mórán dabht ach go bhfuil cinedhíothú ar siúl.  Tá sé soiléir nach bhfuil ár bhfocail ag obair agus mar sin caithfimid gníomhú ina leith seo chomh luath agus is féidir. Caithfimid trádbhaic a chur i bhfeidhm ar an tSín, san Aontas Eorpach agus sna Stáit Aontaithe ar a laghad. Ach níl mórán dóchas agam go dtarlódh a leithéid, áfach – mar is fíric náireach é go bhfuil muid go léir ag brath go mór ar an tSín chun ár dtomhaltachas a chomhlíonadh ar an bpraghas is lú ar domhan. Gan athrú meoin a bheith againn faoi sin, ní athróidh an scéal, agus beimid comhpháirteach sa chinedhíothú uafásach seo, ina mbeidh grúpaí eitneacha agus a mionteangacha ag fáil bháis go rialta. Nach féidir linn déanamh i bhfad níos fearr ná sin?

.

.

.

.

Mionteangacha i mBaol a Scriosta!

Tuairisc ó Mheiriceá: Ag feadaíl thar Reilig na n-Impireachtaí!

le | 2021/09/03 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Polaitíocht, Tuairim

Chuaigh rudaí in aimhréidh ar an Uachtarán Biden ag an obair le déanaí.  Chonaiceamar go léir an taifead a thaispeáin go soiléir slua mór ar rúidbhealach in aerfort Kabul ag iarraidh dul ar bord eitleán C-17 a bhí ag inleadh.  Tar éis éirí in airde, ní raibh criú an eitleáin in ann an fearas tuirlingthe a tharraingt isteach, agus níos déanaí thángthas ar bhaill choirp sna loig rotha.  Sin an íomhá a mbeidh dóite i gcroí agus in aigne an phobail ar fud an domhain, aon uair a luafar an Afganastáin as seo amach.  Agus b’fhéidir aon uair a smaoineoidh daoine ar Joe Biden freisin – inseoidh an aimsir! 

Cuireann sé i gcuimhne dúinn íomhá eile ó Saigon sa bhliain 1975– héileacaptar ar bhloc árasán béal dorais le hAmbasáid na Stáit Aontaithe, agus dréimire ina sheasamh le balla an árasáin, agus é plódaithe le daoine ag iarraidh éalú ó Vítneam ag deireadh an chogaidh sin.

Cad sa diabhal a tharla an t-am seo, an ea?

Imbecilic!

Dar le daoine a raibh ról lárnach acu, is í an fhadhb is mó atá ann ná an tarraingt amach féin.  Mar shampla, chuir Iar-Phríomh-Aire na Breataine Tony Blair a thuairim láidir in iúl ag scríobh gur gníomh amaideach (Béarla: imbecilic) atá ann nach bhfuil aon straitéis fhadtéarmach ag baint leis, á dtiomáint ag an bpolaitíocht.

Worst Deal Ever

Nuair a bhí sé in oifig, bhris an tUachtarán Trump go leor comhaontuithe idirnáisiúnta, cosúil le NAFTA, comhaontú Pháras agus an comhaontú núicléach leis an Iaráin. Dúirt sé nach raibh ann i ngach cás ach an socrú is measa riamh. Bhí sé bródúil as a chumas mar idirbheartaí!  

Ach rinne Trump féin an socrú is measa riamh leis na Taliban ar an 29 Feabhra, 2020, nuair a shínigh a riarachán comhaontú leo. Tugtar comhaontú suíocháin air, ach ní raibh rialtas na hAfganastáine – ceann de na páirtithe sa chogadh san Afganastáin, mar shínitheoir an chomhaontaithe sin. Ní raibh sa chomhaontú céanna ach gealltanas ó na Meiriceánaigh tarraingt amach roimh mhí na Bealtaine 2021, agus ní bhfuair Trump aon rud suntasach ar ais.

Comhaontú dothuigthe é sin, gan dabht ar bith. Ní hamháin é sin, ach tar éis an ghéillte gan choinníoll sin, bhí cosa rialtas na hAfganastáine nite i gceart!  

.

Íomhá Cháinteach

Bhí Biden in aghaidh láithreach leantach airm SAM a bheith san Afganastáin le fada an lá. Nuair a bhí sé ina leas-Uachtarán, bhíodh sé ina raic idir Biden agus Obama faoin gcogadh na hAfganastáine i gcónaí.

Uair amháin, sa bhliain 2010, bhí easaontas géar idir an toscaire speisialta na hAfganastáine Richard Holbrooke agus an leas-Uachtarán Biden mar gheall ar an straitéis san Afganastáin. D’aontaigh an bheirt acu nach féidir le Meiriceá an cogadh a bhuachan, ach dúirt Holbrooke go raibh dualgas orthu fanacht ann chun tacaíocht a thabhairt don tír. Tháinig taom feirge ar Biden agus dúirt sé: “Níl mé chun mo mhac a chur ar ais ann i mbaol a bháis, ar son cearta na mban!” B’fhéidir gur imir a mhothúcháin láidre chomh maith leis a mhífhoighne ról sa chinneadh a ndearna sé tarraingt amach as an Afganastáin, ach más ea, ní rud maith é sin.

.

Praiseach dá dheis

Níl aon dabht ach go bhfuil argóintí ar an dá thaobh – fanacht nó imeacht. Níl sé éasca teacht ar réiteach, mar tá cúrsaí san Afganastáin chomh casta sin. Ach fiú má ghlacann tú le cinneadh Biden, rinne sé praiseach a phlean a chur i bhfeidhm go héifeachtach. Thug sé an Afganastáin ar ais go dtí na Taliban, tar éis fiche bliain a bheith ann, ar chostas níos mó ná $2 trilliún, i gcogadh inár maraíodh timpeall 200,000 duine in iomlán. Níor thóg sé ach 10 lá don Taliban an tír go léir a ghabháil. Dealraíonn sé gur chuir sé sin an dú-iontas ar Biden agus a riarachán, agus is soiléir nach raibh siad réidh ar chor ar bith. Ní raibh aon phlean aslonnaithe inchreidte ann chun coimirce aistir a thabhairt do na daoine a bheadh i gcontúirt mhór ón Taliban. Ina ionad sin, tá go leor daoine a bhí dílis do Mheiriceá agus a chomhghuaillithe sáinnithe san Afganastáin, gan aon slí amach dóibh. Chonaic tú na daoine ar éirigh leo dul go dtí an t-aerfort i Kabul, agus a gcruachás.  I ndáiríre, tá gach duine san Afganastáin i mbaol anois, mar níl sé ar eolas ag éinne cad a dhéanfaidh na Taliban as seo amach agus iad i gceannas sa tír anois!  







.

.

.

.

.

.

.

.

.

  .

.

  .

  .

.

.

.

.

.

.

Mionteangacha i mBaol a Scriosta!

Ceann ón gCartlann: Fís Dhearmadta

le | 2021/04/28 | Cúrsaí Teanga, Polaitíocht, Stair, Tuairim

Scríobh m’athair an t-alt seo a leanas roinnt blianta ó shin faoi na gcroíphrionsabail atá mar bhunchlocha ár náisiún, agus tá na ceisteanna ar dhírigh sé orthu chomh húr agus chomh tábhachtach céanna inniu agus a bhí riamh…

Is dócha go bhféadfá a rá, gur tógadh an Stát s’againne thart ar fhís na saoirse agus an náisiúnachais. Ní gá a rá, nach bhfuil dada faoin ngréin chomh riachtanach i mbunú Stáit leis an bhfís chéanna sin, go háirithe, nuair is fís í a chorraíonn agus a aclaíonn chuile chroí ag an am céanna. Ní gá a rá, ach oiread, nach fás aon oíche a bhí sa bhfís uilíoch sin, i gcás na tíre seo. Níorbh ea, in aon chor, nó caitheadh blianta fada ag gaibhniú agus ag dealbhú an earra chéanna sin.

Gaibhniú agus dealbhú

Conas a deineadh beart dá leithéid, an ea?

I ndeireadh na naoú haois déag, tháinig dreamanna áirithe éagsúla ar an tuairim gurbh é a leas é saothrú ar son saoirse agus leithleachais náisiúnta feasta. Tugann muid faoi deara, bunú Chumann Lúthchleas Gael, i ndeireadh an naoú haois déag, agus é d’aidhm acusan na cluichí náisiúnta a fhorbairt, agus a chur chun cinn. Thart ar an am céanna, d’fhéadfá a rá, bhí Conradh na Gaeilge ar a dhícheall, ag iarraidh an teanga náisiúnta a athbheochan. Bhí fórsaí eile freisin i mbun oibre, fórsaí cosúil le Sinn Féin, na Fíníní, agus tuilleadh. D’éirigh le cinnirí áirithe na snáitheanna éagsúla náisiúnta sin a shnaidhmeadh agus a fhí in aon téad ioldhualach amháin. Daoine cosúil leis an bPiarsach, daoine a raibh ar a gcumas, fís a fhí as na snáitheanna céanna sin a chuir dreamanna áirithe den náisiún ar fáil, fís a shásaigh, agus a mheall, baill an náisiúin, glacadh leis mar aidhm onórach, inmhianaithe, insroichte. I rith an ama áirithe sin freisin, tháinig Óglaigh na hÉireann ar an bhfód, dream a raibh ar a gcumas fís an náisiúin a ghlacadh chucu fhéin, a fhorbairt, agus a chur chun cinn, i measc an phobail. Caithfear a thabhairt faoi deara freisin, nach dtiocfadh chuile bhall den náisiún isteach faoi bhratach na físe céanna sin, ach bhí seans maith ann, go bhféadfaí Móramh Morálta a mhealladh ar thaobh na físe sin, agus b’in mar a tharla, i ndeireadh na feide.

Trí bhriseadh is trí bhua

B’in cuid de na fórsaí a bhí gníomhach i measc daoine, i dtús na haoise seo caite, agus de réir a chéile, trí bhriseadh agus trí bhua, deineadh gnéithe éagsúla na físe sin a shoiléiriú don phobal. Nuair a deineadh an fhís sin a pharsáil, agus a iniúchadh, tuigeadh gurbh iad na gnéithe ba thábhachtaí a bhí uathu nó, go mbeadh an pobal a bhunófaí, Gaelach, Aontaithe, agus Saor. B’in í fís an Phiarsaigh. B’in í fís na nÓglach, agus b’in í an fhís a spreag agus a mhisnigh na Gaeil a d’éirigh amach, leis an bPoblacht a bhunú, agus a bhuanú, anseo in Éirinn iathghlas oileánach.

De réir mar a chuaigh cúrsaí ar aghaidh áfach, agus de réir a chéile, cailleadh roinnt mhaith den fhís chéanna sin. Bhí daoine anseo, agus dár leosan go bhféadfaí an fhís a chomhlíonadh, gan bacadh leis an Teanga, daoine eile den tuairim, go bhféadfadh an náisiún teacht i dtír, gan bacadh leis an aontacht, sea, agus tuilleadh fós den tuairim, nárbh fhál go haer é, mura mbeadh an tsaoirse fhéin againn, mar náisiún.

Ceisteanna le freagairt

Ar dheineamar an teanga a athbheochan? Ar dheineamar an tír a aontú? Ar baineadh saoirse amach don Phoblacht a bunaíodh? Nó an féidir teacht i dtír dá n-éagmais? Nó an bhfuil, fiú, tús curtha againn le fíorú na n-aidhmeanna inmhianaithe sin?

Níl fúm na ceisteanna sin a fhreagairt, ach fágfaidh mé fút fhéin é sin a dhéanamh. Ach tá sé soiléir, nach bhfuil an fhís chéanna sin ag spreagadh an phobail s’againne anois, faoi mar a dhein sí, blianta fada ó shin. Ní hionann sin is a rá, go bhfuil an fhís sin caillte, amach is amuigh. Is soiléir gur chailleamar ár slí, agus gur thugamar bóithrín na sainte, in áit bóithrín na saoirse, orainn fhéin mar phobal, agus anois tá sé soiléir nár chuir sin aon Útóipe ar fáil dúinn, nó chailleamar an saibhreas bréige faoi mar ba chúr na habhann é. Mar sin, níl an dara rogha againn anois, ach dul siar go foinse na saoirse arís, agus an babhta seo, caithfimid tabhairt faoi phoblacht cheart chóir, chothrom, a dhealbhú. Poblacht a thálfaidh ar ál uile an náisiúin. Poblacht nach mbronnfaidh bunús shaibhreas an phobail ar chéatadán an-bheag dár ndaoine, agus poblacht nach bhfágfaidh dream ar bith ar an mblár fholaimh, sea, agus poblacht ina mbeidh muintir na tíre sásta saothrú ar a son.

.

.

Mionteangacha i mBaol a Scriosta!

Tuairisc ó Mheiriceá: Ar thóir an airgid!

le | 2021/02/24 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Polaitíocht, Tuairim

Is scannalach an cur amú ama é triail Uachtarán na Stáit Aontaithe a tharla sa Seanad le déanaí. Cur i gcéill amach is amach a bhí sa triail sin, mar sheas formhór na bPoblachtach sa Seanad in aghaidh Trump a chiontú, cé go raibh a fhios acu go maith gur chothaigh sé an t-éirí amach millteach foréigneach a tharla ag an gCaipeatól ar 20 Eanáir i mbliana. Rinne an t-ionchúisitheoir Jamie Raskin agus a fhoireann jab iontach sa triail sin ag cruthú go raibh Trump ciontach. Bhí fianaise dhoshéanta acu agus ní raibh dlíodóirí an chosantóra in ann aon fhianaise a shéanadh.  Ina ionad sin, dúirt siad nár cheart gnáthshaoránach mar Thrump a chur faoi thriail táinsimh, agus dúirt siad freisin nár chothaigh sé an t-éirí amach.  In ainneoin gach rud a chonaic agus a chuala siad sa triail, chaith 43 Seanadóir Poblachtach a vóta in aghaidh an chiontaithe.  

Tá sé ríshoiléir dom go bhfuil formhór na n-ionadaithe sa Pháirtí Poblachtach ag géilleadh a gcuid prionsabal ar eagla go ngearrfaí Trump agus a pháirtí pionós trom orthu. Cé nár thosaigh an fhadhb seo le Trump agus cé nach gcríochnóidh sé leis ach an oiread, is é Trump an sampla is cáiliúla den chaimiléireacht atá sa Pháirtí Poblachtach. Scriosann Trump aon Phoblachtach nach bhfanann fíordhílis dó, agus chonaiceamar é sin arís agus arís eile. Mar shampla, féach céard a tharla do Jeff Sessions nuair nár sheas sé le Trump maidir leis an bhfiosrúchán faoi ról na Rúise i dtoghchán 2016. Thug Trump an bóthar dó agus ansin nuair a bhí Sessions ag iarraidh toghchán Seanaid a bhuachan i gcoinne Tommy Tubberville in Alabama, thacaigh Trump go dílis le Tommy Tubberville.  De bharr sin bhí an bua ag Tubberville, agus ba é sin deireadh an scéil do Sessions.

Mar go raibh fíorchumhacht ag Trump ar na Poblachtaigh, bhí orthu é a leanúint síos bealach dorcha i dtreo an údarásaíochais. Thacaigh siad Trump, in ainneoin a chuid bréaga. Nuair a bhuaigh Joe Biden an toghchán uachtaránachta, mar shampla, d’fhan na Poblachtaigh ciúin agus Trump ag maíomh gur ghoideadh an toghchán uaidh.  Faoi dheireadh, sé seachtaine tar éis torthaí an toghcháin a bheith ar fáil, dúirt Ceannaire na bPoblachtach sa Seanad Mitch McConnell go raibh an toghchán thart agus gur bhuaigh Joe Biden agus Kamala Harris – cén fáth ar fhan sé agus a chairde chomh fada chun an rud is léir do gach duine a rá?  Fiú ansin níor ghlac Trump gur buaileadh é agus d’eagraigh sé ollslógadh i Washington DC ar 20 Eanáir nuair a dheimhneofaí vótaí an choláiste toghcháin sa Chaipeatól. Ghríosaigh Trump a lucht tacaíochta chun feirge ag an ollslógadh sin, agus d’iarr sé orthu máirseáil go dtí an gCaipeatól chun stad a chur leis an deimhniú. Tá a fhios againn go léir faoin tubaiste a tharla ansin!

Fiú amháin tar éis na tubaiste sa Chaipeatól, bhí eagla a gcraicinn fós ar go leor Poblachtaigh dul in aghaidh Trump agus bhí siad sa mhodh marthanais nuair a vótáil siad ar son Trump.

Thug Mitch McConnell óráid díreach ina dhiaidh na trialach, ag rá go raibh Trump ciontach, agus gurb é an fáth ar chaith sé a vóta ar son Trump ná nach ceart don Seanad Trump a chur faoi thriail agus é imithe as oifig cheana féin.  Is soiléir go bhfuair cúrsaí polaitíochta an ceann is fearr ar an gciall agus go raibh Mitch ar thóir an airgid!

Tá deontóirí móra (comhlachtaí móra san áireamh) ag coimeád siar a síntiúis don Pháirtí Poblachtach tar éis an fhoréigin spreagtha ag Trump. Cruthaíonn sé sin fadhb mhór mar teastaíonn an t-airgead uathu go géar. Gan dabht, ba mhaith leo Trump a chur ó dhoras anois, ach caithfidh siad a bheith cúramach é a dhéanamh i slite chun an chontúirt pholaitiúil dóibh féin a íoslaghdú.  Tá McConnell ag tabhairt leide don pháirtí agus níos tábhachtaí fós do na deontóirí, go rachaidh siad féin i ngleic leis an bhfadhb darb ainm Trump.  Ach tá na Poblachtaigh scoilte ina dhá ghrúpa anois agus troidfear cath fíochmhar ar son anam an Pháirtí Poblachtaigh sula i bhfad.  Creideann grúpa amháin i gcóras daonlathais, agus creideann an grúpa eile in údarásaíochas. Ní fios d’aon duine cén deireadh a bheidh ar an scéal, ach tá súil agam go dtiocfaidh ár gcóras daonlathais na Stáit Aontaithe slán. Ar an drochuair, níl aon chinnteacht ann faoi sin agus níl aon dul as ach fanacht go bhfeicimid!

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Mionteangacha i mBaol a Scriosta!

An Fhírinne faoin tSualainn!

le | 2020/12/16 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Polaitíocht

Siar i lár mhí Iúil 2020, tharraing alt ar an suíomh www.fee.org (Fondúireacht Oideachas Eacnamaíochta) m’aird. Suíomh liobraíoch é sin, agus níl ann ach bolscaireacht na heite deise faoi scáth an oideachais. Ach mar fhondúireacht oideachais tá siad in ann lamháltas cánach a fháil ó Rialtas sna Stáit Aontaithe. Ní gá dom a rá nach n-aontaím le dearcadh na heagraíochta seo, mar níl ar an suíomh sin ach bréaga ar fad! Mar shampla, tá gach saghas raiméis ann faoin athrú aeráide.  Faigheann an eagraíocht sin maoiniú ón eite dheis – fondúireachtaí Charles Koch mar shampla.  Míchaoithiúlacht mhór dóibh is é an daonlathas, agus ba mhaith leo é a tharraingt anuas agus rialtas forlámhach a chur ina áit.

Ar aon nós, baineadh geit asam leis an alt sin, a chríochnaigh mar seo: “Ar an dea-uair, níl sé ródhéanach dúinn a fhoghlaim ó na botúin a rinneamar. Ar dtús, áfach, caithfimid glacadh leo.”

Cad faoi a bhfuil mé ag caint, an ea?

Bhuel, bhí an t-údar Jon Miltimore ag maíomh go raibh an ceart ag an tSualainn agus a eipidéimeolaí Anders Tegnell leis a bpolasaí liobrálaí a chuir siad i bhfeidhm i mí an Mhárta chun dul i ngleic leis an víreas agus ba chóir dóibh an rud céanna a dhéanamh sna Stáit Aontaithe agus i ngach tír. Dar le Anders Tegnell, ní raibh ach dhá rud le déanamh. Ní mór daoine leochaileacha a chosaint, agus ní foláir do dhaoine a bhfuil siomptóim fliú orthu fanacht sa bhaile. “Má leanann tú an dá riail seo, ní gá bearta breise a dhéanamh,” ar seisean. Chreid sé go mbeadh imdhíonacht tréada ag daonra na tíre roimh i bhfad, agus mar sin ní bheadh an tír buailte leis an dara maidhm de COVID-19.  Chreid sé freisin go leanfadh an saol sóisialta agus cúrsaí eacnamaíochta sa tír ag an ngnáthleibhéal.  

Is fiú a lua gur ar a chomhairle féin amháin a bhí Tegnell. Bhí beagnach gach tír eile ag éisteacht le cad a bhí le rá ag formhór na saineolaithe eipidéimeolaíochta. Mhol an Eagraíocht Dhomhanda Sláinte (EDS) go láidir ordaithe dianghlasála a úsáid mar uirlis chun smacht a fháil ar scaipeadh an víris; scaradh sóisialta a chur i bhfeidhm agus maisc a chaitheamh nuair nach féidir fanacht amach ó dhaoine eile; do lámha a ní go minic; agus áiteanna plódaithe a sheachaint ar fad, go háirithe taobh istigh.  

Cé acu a bhfuil an ceart?  Ceapaim go bhfuil an freagra an-soiléir anois!  Bhí an cheannlíne seo ar an ‘Wall Street Journal’ le déanaí: “Go láidir in aghaidh srianta láidre le fada, tá an turgnamh COVID-19 críochnaithe ag an tSualainn anois.”

Bhuail an dara maidhm san fhómhar agus bhí sé go huafásach! I mí Deireadh Fómhair bhí ar Tegnell a admháil nach raibh aon chomhartha den imdhíonacht tréada ann a raibh sé ag súil leis. Ansin, ar an 22 Deireadh Fómhair, labhair Príomh-Aire na Sualainne, Stefan Löfven go mothúchánach ar an teilifís, agus d’impigh sé ar mhuintir na tíre cruinnithe neamhriachtanacha a chur ar ceal. D’fhógair sé go mbeadh cosc ar níos mó ná ochtar a chruinniú le chéile, agus go mbeadh meánscoileanna ag dúnadh.  

Fuair a lán daoine bás ón víreas sa tSualainn go dtí seo – níos mó ná 7,000 duine, i gcomparáid le níos lú ná 2,000 duine go hiomlán idir an Danmhairg, an Fhionlainn agus an Iorua. Níorbh aon timpiste é sin, mar níl dabht ar bith ach go raibh na polasaithe a bhí molta ag Tegnell go huafásach agus is é sin an fáth go bhfuair a lán daoine bás gan ghá.

Mar gheall ar gheilleagar na Sualainne, ní raibh aon tairbhe le baint as straitéis Tegnell, ach an oiread. Tá an Danmhairg, an Fhionlainn agus an Iorua ag déanamh chomh maith nó níos fearr ná an tSualainn ó thaobh an gheilleagair de.  Ní haon ionadh, mar sin, go bhfuil muintir na Sualainne ag cailleadh muinín in údaráis agus rialtas na tíre, agus ag iarraidh orthu cén fáth nár ghlac siad leis an gcur chuige a bhí ag an chuid eile den domhan sa chéad áit.

Sin í an cheist ar theastaigh ón “Wall Street Journal” a chur ar Tegnell freisin, ach iontas na n-iontas, dhiúltaigh sé glan caint leo.

Agus céard faoi Jon Miltimore, an t-údar mícháiliúil ar www.fee.com ?  Tá sé ciúin le déanaí, rud nach gnách leis ar chor ar bith!

.

.

  

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Mionteangacha i mBaol a Scriosta!

Rocal – Rabharta Conspóide!

le | 2020/11/04 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Náisiúnta, Polaitíocht

Rocal

.

Bhí an impireacht marbh leis na cianta,

Gan aon náisiún fágtha di dul ar a tóir.

Na súile rite uirthi ag faire le blianta,

Ach chíor sí go haireach an fharraige mhór.

.

I bhfad amach ó chósta Dhún na nGall,

Shínigh sí a lámha amach go dtí

Oileáinín creagach darb ainm Rocal,

Is gan mhoill Jeaic an Aonaigh nár ardaigh sí!

.

I miotaseolaíocht na gCeilteach, nuair a chaith Fionn Mac Cumhaill píosa talún lena namhaid in Albain, thit an chuid is mó den chré i Muir Éireann, agus chum sé Oileán Mhanann. Ach thit píosa beag bídeach san Atlantach, agus chum sé an t-oileáinín creagach sin – Rocal!

Sa 6ú haois, agus iad ar a shlí ar ais go hÉirinn, thug Naomh Breandán agus a chriú cuairt ar oileáinín a raibh an díthreabhach Naomh Pól ina chónaí air. Sin ceann de na scéalta i lámhscríbhinn de chuid an 9ú haois (Navigatio Sancti Brendani Abbatis), ina ndearnadh cur síos ar odaisé Naomh Breandán. Tá Rocal ag teacht leis an gcur síos a tugadh sa lámhscríbhinn sin!

Tá Rocal le feiceáil i léarscáileanna loingseoireachta don chéad uair sa 17ú haois, ach níor tháinig aon duine i dtír air go dtí an bhliain1811, nuair a dhreap Lieutenant Basil Hall agus cúpla duine eile go barr an oileáinín.

Ní thabharfar cuairt arís air go dtí an bhliain 1971, nuair a tháinig an Cabhlach Ríoga ar ais, chun leacht a chrochadh agus solas rabhaidh a chur ann, agus iad ag glacadh teideal ar Rocal mar chríoch náisiúnta na Breataine! An bhliain ina dhiaidh sin, ritheadh Acht Rocal i Westminster, ag tabhairt aitheantas oifigiúil dó mar chuid do Chontae na Hearadh in Albain.

Sa bhliain 1975, is beag nach bhfuair Willie Dick as Baile Átha Cliath bás ag iarraidh bratach na hÉireann a ardú ar Rocal – ar an drochuair, theip air!

Sa bhliain 1985, bhain an taiscéalaí Sasanach Tom McClean curiarracht amach nuair a chaith sé 40 lá ar an oileáinín. Agus sa bhliain 1997, chaith triúr gníomhaí Greenpeace 42 lá ar an oileáinín, mar agóid in aghaidh taiscéalaíocht ola! Ansin, sa bhliain 2014, ar an dara iarracht, bhain an taiscéalaí Albanach Nick Hancock curiarracht nua amach de 43 lá ar an oileáinín.

Tá an t-oileáinín beag seo ar ais anois, ach le cúis eile ar fad – cearta iascaireachta! Más cuimhin leat, bhí díospóireacht ann an bhliain seo caite, agus Alban ag tabhairt rabhadh dúinn gur leosan Rocal agus ag rá nach bhfuil cead againn a bheith ina uiscí teorainn (12 muirmhíle timpeall ar an oileáinín).

Cé nach dtugann aon tír eile aitheantas do Rocal mar chríoch na Breataine, seasann an Bhreatain an fód go stuacánta. Roimh an Bhreachtimeachta, ní raibh aon fhadhb de dheasca Rocail, mar cuireadh meánna ballstát an AE i dtoll a chéile, agus bhí cead ag gach ballstát iascaireacht ann. Is é atá i gceist le meá ná ceantar cósta ag baint le tír a bhfuil cearta áirithe eisiach aici faoi, cearta iascaireachta san áireamh. Is ionann meá sa chomhthéacs seo agus ‘Exclusive Economic Zone’ nó ‘EEZ’ as Béarla.

Le Breatimeacht crua, áfach, bheadh meá amháin ag an mBreatain, agus meá eile (roinnte) ag an AE. Ní bheadh cead ag aon bhallstát an AE iascaireacht i meá na Breataine níos mó, nó ag an mBreatain iascaireacht i meá an AE ach an oiread.

Sa bhliain 2013, nuair a shínigh an Tánaiste Éamonn Gilmore agus an Bhreatain comhaontú faoin teorainn idir meá na hÉireann agus meá na Breataine, ní dheachaigh sé i gcomhairle le hionadaithe ár dtionscal iascaireachta roimh ré. Is dócha nár thuig sé cé chomh tábhachtach is atá Rocal dúinn agus dá bhrí sin thug sé uainn é i scríbhinn, ó thaobh na hiascaireachta de. Mar sin, bheadh ár gcearta iascaireachta i meá na Breataine caillte le Breatimeacht crua agus bheadh Rocal ionann is caillte dúinn freisin. Bheadh sé deacair idirbheartaíocht a dhéanamh ansin leis an mBreatain Mhór chun na cearta iascaireachta sin a fháil ar ais, gan aon trácht ar na huiscí teorainn a bhfuil easaontas ann fúthu!

Tá súil agam nach dtarlóidh Breatimeacht crua ar a lán údar, ní ba laghad ina measc an tionchar diúltach agus na héiginnteachtaí a bheadh ag baint leis an tionscadal iascaireachta in Éirinn. Níl aon dabht ach go bhfuil lánaird ár Rialtas dírithe ar Rocal anois – tá súil agam nach bhfuil sé ródhéanach!

gaGaeilge
gaGaeilge en_USEnglish