Siar i lár mhí Iúil 2020, tharraing alt ar an suíomh www.fee.org (Fondúireacht Oideachas Eacnamaíochta) m’aird. Suíomh liobraíoch é sin, agus níl ann ach bolscaireacht na heite deise faoi scáth an oideachais. Ach mar fhondúireacht oideachais tá siad in ann lamháltas cánach a fháil ó Rialtas sna Stáit Aontaithe. Ní gá dom a rá nach n-aontaím le dearcadh na heagraíochta seo, mar níl ar an suíomh sin ach bréaga ar fad! Mar shampla, tá gach saghas raiméis ann faoin athrú aeráide.  Faigheann an eagraíocht sin maoiniú ón eite dheis – fondúireachtaí Charles Koch mar shampla.  Míchaoithiúlacht mhór dóibh is é an daonlathas, agus ba mhaith leo é a tharraingt anuas agus rialtas forlámhach a chur ina áit.

Ar aon nós, baineadh geit asam leis an alt sin, a chríochnaigh mar seo: “Ar an dea-uair, níl sé ródhéanach dúinn a fhoghlaim ó na botúin a rinneamar. Ar dtús, áfach, caithfimid glacadh leo.”

Cad faoi a bhfuil mé ag caint, an ea?

Bhuel, bhí an t-údar Jon Miltimore ag maíomh go raibh an ceart ag an tSualainn agus a eipidéimeolaí Anders Tegnell leis a bpolasaí liobrálaí a chuir siad i bhfeidhm i mí an Mhárta chun dul i ngleic leis an víreas agus ba chóir dóibh an rud céanna a dhéanamh sna Stáit Aontaithe agus i ngach tír. Dar le Anders Tegnell, ní raibh ach dhá rud le déanamh. Ní mór daoine leochaileacha a chosaint, agus ní foláir do dhaoine a bhfuil siomptóim fliú orthu fanacht sa bhaile. “Má leanann tú an dá riail seo, ní gá bearta breise a dhéanamh,” ar seisean. Chreid sé go mbeadh imdhíonacht tréada ag daonra na tíre roimh i bhfad, agus mar sin ní bheadh an tír buailte leis an dara maidhm de COVID-19.  Chreid sé freisin go leanfadh an saol sóisialta agus cúrsaí eacnamaíochta sa tír ag an ngnáthleibhéal.  

Is fiú a lua gur ar a chomhairle féin amháin a bhí Tegnell. Bhí beagnach gach tír eile ag éisteacht le cad a bhí le rá ag formhór na saineolaithe eipidéimeolaíochta. Mhol an Eagraíocht Dhomhanda Sláinte (EDS) go láidir ordaithe dianghlasála a úsáid mar uirlis chun smacht a fháil ar scaipeadh an víris; scaradh sóisialta a chur i bhfeidhm agus maisc a chaitheamh nuair nach féidir fanacht amach ó dhaoine eile; do lámha a ní go minic; agus áiteanna plódaithe a sheachaint ar fad, go háirithe taobh istigh.  

Cé acu a bhfuil an ceart?  Ceapaim go bhfuil an freagra an-soiléir anois!  Bhí an cheannlíne seo ar an ‘Wall Street Journal’ le déanaí: “Go láidir in aghaidh srianta láidre le fada, tá an turgnamh COVID-19 críochnaithe ag an tSualainn anois.”

Bhuail an dara maidhm san fhómhar agus bhí sé go huafásach! I mí Deireadh Fómhair bhí ar Tegnell a admháil nach raibh aon chomhartha den imdhíonacht tréada ann a raibh sé ag súil leis. Ansin, ar an 22 Deireadh Fómhair, labhair Príomh-Aire na Sualainne, Stefan Löfven go mothúchánach ar an teilifís, agus d’impigh sé ar mhuintir na tíre cruinnithe neamhriachtanacha a chur ar ceal. D’fhógair sé go mbeadh cosc ar níos mó ná ochtar a chruinniú le chéile, agus go mbeadh meánscoileanna ag dúnadh.  

Fuair a lán daoine bás ón víreas sa tSualainn go dtí seo – níos mó ná 7,000 duine, i gcomparáid le níos lú ná 2,000 duine go hiomlán idir an Danmhairg, an Fhionlainn agus an Iorua. Níorbh aon timpiste é sin, mar níl dabht ar bith ach go raibh na polasaithe a bhí molta ag Tegnell go huafásach agus is é sin an fáth go bhfuair a lán daoine bás gan ghá.

Mar gheall ar gheilleagar na Sualainne, ní raibh aon tairbhe le baint as straitéis Tegnell, ach an oiread. Tá an Danmhairg, an Fhionlainn agus an Iorua ag déanamh chomh maith nó níos fearr ná an tSualainn ó thaobh an gheilleagair de.  Ní haon ionadh, mar sin, go bhfuil muintir na Sualainne ag cailleadh muinín in údaráis agus rialtas na tíre, agus ag iarraidh orthu cén fáth nár ghlac siad leis an gcur chuige a bhí ag an chuid eile den domhan sa chéad áit.

Sin í an cheist ar theastaigh ón “Wall Street Journal” a chur ar Tegnell freisin, ach iontas na n-iontas, dhiúltaigh sé glan caint leo.

Agus céard faoi Jon Miltimore, an t-údar mícháiliúil ar www.fee.com ?  Tá sé ciúin le déanaí, rud nach gnách leis ar chor ar bith!

.

.

  

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Táimid go léir chomh tógtha suas leis an gcoróinvíreas nár thóg roinnt mhaith dúinn faoi deara lá cuimhneacháin Hiroshima agus Nagasaki le déanaí! Seachtó cúig bliana ó shin chaith Aerfhórsa SAM buamaí adamhach ar Hiroshima agus ansin ar Nagasaki. Rinneadh ár agus slad sna cathracha sin, agus leis sin thosaigh rás na n-arm núicléach atá ar siúl fós.  

Dar le Nikolai Sokov, saineolaí i gcúrsaí dí-armála núicléiche “Is ar éigean a thugtar faoi deara bagairt tubaiste móire núicléiche.  Tá dearmad déanta againn ar uafáis chogaidh eithnigh agus mura bhfuil eagla orainn fúthu, ní féidir iad a sheachaint!”

Le déanaí, thug Státrúnaí Stáit na Náisiún Aontaithe António Gutteres rabhadh dúinn i mír fhíse, nuair a dúirt sé: “Níl ach deighilt, amhras agus easpa idirbheartaíochta le feiceáil maidir le hairm núicléacha, agus mar sin tá bagairt mhór go bhfillfimid ar ais go rás núicléach.” I mo thuairim, tá an rás sin agus an iomaíocht ag baint leis ar siúl cheana féin, gan seans mór go mbeidh socrú ann inniu nó amárach!

Gearrchuntas Stairiúil

Sa bhliain 1962, tar éis Géarchéime Diúracán Chúba, nuair ba bheag nár thosaigh cogadh eithneach idir na Stáit Aontaithe agus iar- Aontas na bPoblachtaí Sóivéadacha Sóisialacha, shínigh siad conradh teoranta in aghaidh tástáil airm núicléacha.

Ansin, i 1968, tháinig Uachtarán an Stáit Aontaithe Lyndon Johnson ar chomhréiteach leis na tíortha núicléacha eile agus shínigh siad an Conradh in aghaidh iomadú núicléach.

Sna hochtóidí, bhí cruinnithe mullaigh idir Ronald Reagan agus Mikhail Gorbachev, agus rinne siad dul chun cinn suntasach. Shínigh siad conarthaí tábhachtacha – an comhaontú Fórsa Núicléach Idirmheánach san áireamh – chun deireadh a chur le diúracáin núicléacha, idir ghearr-raoin agus meánraoin.

Chuir George H.W. Bush agus Mikhail Gorbachev an chéad chomhaontú START (a sheasann don Bhéarla: Strategic Arms Reduction Treaty) le chéile i 1991. Laghdú i ráta táirgthe na n-arm núicléach a bhí i gceist sa chonradh sin. Lean an obair ar aghaidh agus i 1993 shínigh George W. Bush agus Boris Yeltsin comhaontú START 2. Chuir an comhaontú sin dualgas ar an dá thaobh laghdú a dhéanamh de dhá thrian ar stórais diúracán fadraonach ilbhuamaí núicléacha.  Dhaingnigh na Stáit Aontaithe an conradh seo i 1996, agus ansin an Rúis i 2000.  

Shínigh Barack Obama agus Dmitri Medvedev an comhaontú START nua i 2010, inar cuireadh teorainn (800) leis an méid diúracáin straitéiseacha agus buamadóirí troma ar féidir leo a bheith acu. Chuaigh an comhaontú sin i bhfeidhm i 2018.

Sa bhliain 2015 síníodh comhaontú idir an Iaráin, An Aontas Eorpach agus an cúig bhall buan i gComhairle Slándála na Náisiún Aontaithe, chun cosc a chur leis a clár núicléach.

Gan dabht, caithfimid na hiarrachtaí sin a bhí ar siúl ar feadh níos mó ná leathchéad bliain a mholadh go hard.  Tá domhan níos sábháilte againn go léir a bhuí le hiarrachtaí na gceannairí cróga a bhí i gceannas i rith an ama sin.

Dearcadh Éiginnte

Tar éis an dul chun cinn sásúil sin, cén fáth nach mbeinn ródhóchasach faoin ábhar núicléach?

I bhfocal amháin – TRUMP!  Tharraing sé amach as beagnach gach comhaontú a bhí sínithe agus i bhfeidhm – an comhaontú Fórsa Núicléach Idirmheánach agus an comhaontú leis an Iaráin san áireamh. Níos measa fós, theip air an comhaontú START nua a shíneadh amach mar, seachas sin, rachaidh sé in éag an bhliain seo chugainn. Agus tá Trump ag caitheamh a lán airgid chun cumhacht núicléach na Stáit Aontaithe a nuachóiriú.

Mar sin, tá Uachtarán na Stáit Aontaithe ag ullmhú le haghaidh cogadh uafásach, in ionad a bheith ag comhoibriú i dtreo síocháin. Cad is féidir linn a dhéanamh chun aghaidh a thabhairt ar an mbunfhadhb? Cúpla rud! Sna Stáit Aontaithe, tá dualgas ar an bpobal Trump a chaitheamh amach mar uachtarán i dtoghchán na huachtaránachta! Agus tá dualgas ar na tíortha nár dhaingnigh an conradh maidir le Toirmeasc ar Airm Núicléacha fós é a dhéanamh gan mhoill.

Le déanaí, toghadh Éire mar bhall sa Chomhairle Slándála na Náisiún Aontaithe, agus ar ‘Lá Hiroshima’ 2020, dhaingnigh ár dtír an Toirmeasc ar Airm Núicléacha.  Rachaidh an Toirmeasc i bhfeidhm tar éis é a bheith daingnithe ag 50 tír agus is muidne an tríú thír is daichead! Ar an drochuair, táimid fós ag fanacht le tír núicléach chun an Toirmeasc a dhaingniú.

B’fhéidir go bhfuil mé ag brionglóideach go neamhréalaíoch faoin todhchaí, ach tá súil agam go mbeidh na Stáit Aontaithe, faoi cheannas agus faoi stiúir Joe Biden, ar an chéad tír núicléach é a dhaingniú.  Tús ré nua dóchasach a bheadh ann ansin, gan dabht ar bith!

.

.

.

.

Má bhíonn amhras ar bith ort faoi céard atá ar intinn ag an tSín, níl ort ach féachaint ar chúrsaí i Hong Cong.  Ná bí ag ceapadh gur saghas eisceacht é sin ach an oiread, mar tá stair fhada acu ag baint le sárú ceartingearach daonna. Ní gá dom a chur i gcuimhne duit go raibh Mao Zedong freagrach as líon uafásach básanna – meastar suas le 45 milliún duine – i bhfad níos mó ná Hitler nó Stalin!  Níos deireanaí i 1949, d’ionghabh an tSín réigiún Xinjiang.  Tá géarleanúint ar bun ag údaráis na Síne ar phobal Moslamach na nUigiúrach a bhfuil cónaí ar 12 milliún dóibh ann. Tuairiscítear go bhfuil ‘athoiliúint’ á cur ar idir milliún agus trí mhilliún Uigiúrach i gcampaí géibhinn.

Ba neamartach dom gan an sléacht i gCearnóg Tiananmen i Meitheamh 1989 a lua. Chuaigh na mic léinn amach sna sráideanna ag éileamh daonlathais. Mar fhreagairt ar an agóidíocht cuireadh tancanna agus saighdiúirí ag ceansú na n-agóideoirí, agus níl aon dabht ach go bhfuair na mílte bás de thoradh na cniogbheartaíochta seo.

Tar éis níos mó ná 150 bliain mar choilíneacht Shasana, cruthaíodh an Sainréigiún Riaracháin (SAR) Hong Cong, de réir idirbheartaíocht socraithe sna hochtóidí idir an Ríocht Aontaithe agus an tSín. Gheall ceannaire na Síne ag an am, Deng Xiaoping, méid mór féinrialach do Hong Cong. Ar an drochuair, níor chomhlíonadh an gealltanas sin, ach a mhalairt ar fad, mar chuir rialtas na Síne féinrialtas Hong Cong faoi bhagairt arís agus arís eile. Tabharfaidh mé cúpla sampla duit a tharla cheana féin, agus ansin sampla atá ar siúl faoi láthair.

Dlí in aghaidh ceannairce

I 2002, gabhadh baill den tseict chreidimh darb ainm ‘Falun Gong’, agus iad ag agóidíocht go síochánta. Ansin, rinne príomhfheidhmeannach Hong Cong, Tung Chee-hwa, iarracht Bille nua a chur i bhfeidhm, a ligfeadh an rialtas cosc a chur ar eagraíochtaí i Hong Cong a bhfuil cosc orthu ar an mhórthír. Rinne na céadta míle duine agóid in aghaidh na hiarrachta sin. D’éiligh siad go n-éireodh Tung as a phost, mar gheall ar an mBille agus mar gheall ar an tslí a ndeachaigh sé i ngleic leis an ngéarchéim SARS. D’éirigh sé as a phost sa bhliain 2005 faoin mbrú leanúnach a bhí air.

Scáthghluaiseacht Hong Cong

I 2014, d’fhógair Béising go raibh ceart acu iarrthóirí a dhiúltú i dtoghcháin i Hong Cong. Thosaigh gluaiseacht ag moladh toghcháin oscailte. Nuair a úsáideadh scáthanna báistí chun bac a chur ar sprae piobair in úsáid ag an bpéasfhórsa in aghaidh na n-agóideoirí, baisteadh Scáthghluaiseacht (Umbrella Movement) ar an ngluaiseacht.  Chuaigh na céadta míle amach ar sráideanna Hong Cong ag léirsiú, agus lean na léirsithe ar feadh beagnach trí mhí. Cuireadh i bpríosún cuid de na ceannairí as bheith ag fógairt a ndearcthaí polaitiúla, agus thosaigh rudaí ag ciúnú síos ansin, ar feadh tamaill ar aon nós.

‘Tír Amháin, Dhá Chóras’ faoi ionsaí!

Ionsaíodh an prionsabal bunúsach ‘Tír Amháin, Dhá Chóras’, nuair a d’iarr rialtas na Síne ‘An tOrdú um Eiseachadadh (Hong Cong)’ a chur i bhfeidhm i Hong Cong. Leis an ordú sin, bheadh coirpigh líomhanta ó Hong Cong i mbaol mór eiseachadta chun na Síne. Sin rud a d’fhéadfadh inmharthanacht fhadtéarmach na samhla ‘tír amháin, dhá chóras’ a chur i mbaol.

Thosaigh na mórshiúlta agóide in aghaidh an ordú sin agus meastar go raibh suas go dhá mhilliún duine ar na sráideanna ar 16 Meitheamh, 2019. Faoi dheireadh, i mí Dheireadh Fhómhair, tarraingíodh siar an Bille conspóideach sin. Ach bhí sé ródhéanach ansin agus ní hamháin nár stad an chorraíl shibhialta agus na léirsithe leanúnacha ach tháinig méadú mór ar an bhforéigean i Hong Cong freisin.

Dlí Slándála Náisiúnta úr

Chuir rialtas na Síne an tarcaisne i gceann na héagóra ansin, nuair a d’eisigh siad dlí slándála nua le déanaí (mí Iúil, 2020) gan dul i gcomhairle le rialtas Hong Cong fiú.  Cuireann an dlí sin srianta ar chearta sibhialta i Hong Cong.  Maítear go forleathan gur sárú é an dlí nua seo ar na coinníollacha a bhí sa dearbhú comhpháirteach idir an tSín agus an Ríocht Aontaithe a bhí comhaontaithe i 1984, agus cláraithe leis na Náisiúin Aontaithe.

Ní fios cad a tharlóidh i Hong Cong anois, ach níl cuma na maitheasa air. Agus gan ach 28 bliain fágtha roimh athaontú iomlán idir an tSín agus Hong Cong, níl sé soiléir conas an bhearna eatarthu a laghdú.

.

.

.

.

.

.

.