Léirmheas Scannáin – A Complete Unknown

Léirmheas Scannáin – A Complete Unknown

le | 2025/01/22 | Léirmheasanna

Léirmheas Scannáin – A Complete Unknown

Tagann an fear óg seo ar an láthair gan choinne agus níl a fhios againn dada faoi. Níl fíorainm an fhir seo ar eolas ag an gcuid is mó againn fós, tar éis na ndeicheanna de bhlianta dó sa spotsolas. Ach abair a ainm stáitse – ‘Bob Dylan’ – agus beidh eolas ag beagnach gach duine faoin réalta seo. Léirigh sé conas a mhothaigh glúin nua a d’fhás aníos sna seascaidí i Meiriceá tar éis an Dara Cogadh Domhanda i measc sochaí ina raibh cúrsaí an-mhíshocair agus ag athrú go tapa. Ba ghlúin í a bhí ag lorg síochána, ag lorg cearta comhionanna, agus nach raibh sásta a bheith sáite i gcogadh gan bhrí i Vítneam. Lena chuid ceoil, d’éirigh le Dylan meon a glúine agus fiú meon na tíre a chur in iúl ag uain chinniúnach i stair Mheiriceá.

Dá mbeadh orm tráth ríthábhachtach a roghnú sna seascaidí nuair a thug glúin amháin an lóchrann don chéad ghlúin eile, is é Féile Ceol Tíre i Newport, Rhode Island sa bhliain 1965 a roghnóinn, nuair a phlugáil Dylan isteach a ghiotár leictreach.

Is scannán seanré iontach é ‘A Complete Unknown’ a thugann an cúlra agus an stair ag baint leis an gceolchoirm eachtrach seo. Tosaíonn an scannán ag tús na bliana 1961, le Dylan (Timothée Chalamet) ag 19 mbliana d’aois ag tabhairt cuairt ar a laoch, Woody Guthrie (Scoot McNairy), a bhfuil galar Huntington air, agus é faoi éagumas. Ba é Guthrie guth a ghlúine féin, an ghlúin díreach roimh ghlúin Dylan. Díríonn sé a mhéar i dtreo ghiotár Dylan, agus seinneann Dylan amhrán a scríobh sé ina ómós darb ainm ‘Song to Woody’. Aithnímid ar a ghnúis go dtuigeann Woody gurb é Dylan a chomharba dealraitheach. Ag deireadh an amhráin, buaileann Woody buillí troma dá dhorn ar an mbord cois a leapa.

Ní mó ná gur bheannaigh Dylan don duine eile sa seomra, Pete Seeger (Edward Norton). Is cosúil go dtuigeann Seeger go bhfuil sé ag féachaint ar thús ré nua, ré Dylan.

Chomh luath agus a fheiceann sé Dylan den chéad uair, bogann an tionscnóir iomráiteach Albert Grossman (Dan Fogler) isteach mar a bhainisteoir. Chomh luath agus a chloiseann Joan Baez é ag seinm, tuigeann sí ar an toirt go bhfuil sí ag féachaint ar a hiomaitheoir. Is tallann iontach na ré í féin, le guth gléghlan agus le raon beagnach gan teorainn. Beidh sí le feiceáil roimh i bhfad ar chlúdach na hirise Time. Ach fiú níos mó ná Baez, is é Dylan a mheallann an lucht féachana, lena phearsantacht neamhghnách ach fós maighnéadach.

Níl ach teip i ndiaidh teipe i ndán do Dylan maidir le cúrsaí grá, b’fhéidir toisc go bhfuil sé i ngrá lena chuid ceoil den chuid is mó. Bíonn caidreamh aige leis an bpéintéir Sylvie Russo (Elle Fanning), leagan ficseanúil dá chailín fadtréimhseach Suze Rotolo, agus ansin níos déanaí caidreamh le Joan Baez (Monica Barbaro).

Duine leithleach is é Dylan, agus is annamh a thugann sé aitheantas do cheoltóirí eile. Mar shampla, cé go bhfuil Seeger i gcónaí ag obair ar a shon, is léir nach bhfuil meas ag Dylan ar Seeger mar cheoltóir. Eisceacht amháin is é fear na gormacha Jesse Moffet (Big Bill Morganfield), mac Muddy Waters féin (a raibh cáil mhór air lena linn féin mar cheoltóir na gormacha). Nuair atá Dylan déanach le haghaidh beo-léiriú ar an teilifís, seasann Moffet isteach ina ionad. Ach tagann Dylan isteach cé go bhfuil sé déanach agus tosaíonn sé ag caint le Moffet agus ansin tosaíonn Moffet ag seinm ar a ghiotár. Tá Dylan tógtha leis a bhfuil á dhéanamh ag Moffet, agus é á staidéar go cúramach an t-am go léir.

Nuair a shroicheann Dylan Newport i 1965, tá an domhan ar fad ag faire agus ag fanacht le léiriú íocónach agus sainiúil ón máistir. Ach nuair a ardaíonn sé an fhuaim ar a ghiotár leictreach agus nuair a sheinneann sé ‘Maggie’s Farm’, déanann leath an slua faireach faoi. Tá fearg ar Seeger agus déanann sé gach iarracht an chumhacht a ghearradh, ach ní éiríonn leis. Tar éis an tríú hamhrán, fágann Dylan an stáitse. Tugann Johnny Cash (Boyd Holbrook), atá le feiceáil i radhairc eile ag canadh a aintiúin féin, a ghiotár acústach dó. Filleann Dylan ar an stáitse agus seinneann sé ‘It’s all over now, Baby Blue!’

Níl i bhfad níos mó eolais agat faoi Bob Zimmerman ag deireadh an scannáin ná mar a bhí agat ag a thús. B’fhéidir gurb é sin an pointe – is daoine dothuigthe iad ceannródaithe dá shórt. Ar thaobh amháin, feicimid agus cloisimid torthaí a shaothair agus cé chomh hiontach is atá siad. Ar an taobh eile, feicimid duine mar chách ina shaol príobháideach. Is léir agus is suimiúil an chodarsnacht idir na gnéithe sin, atá leagtha amach go soiléir sa scannán.

Mar a deir Dylan féin le Sylvie: “Bíonn ceist ag daoine cárbh as na hamhráin, ach nuair a bhreathnaíonn tú ar a n-aghaidh, ní hé sin atá á n-iarraidh acu. Tá siad ag iarraidh a thuiscint cén fáth nár chum siad féin iad.” Cé gur féidir linn cruthaitheacht in airde láin mar sin a fheiceáil, níl sé de chumas ionainn an draíocht ag baint leis a thuiscint go hiomlán. Is oiriúnach an radharc deiridh – Dylan ag reibheáil a ghluaisrothar agus ag imeacht síos an bóthar, de réir mar a thiteann dorchacht ar an scáileán. Don uair dheireanach, éalaíonn an príomhphearsa uainn.

Tá portfóilió láidir ag stiúrthóir agus comhscríbhneoir na scripte, James Mangold. I measc na scannán a stiúir sé tá ‘Girl, Interrupted’ (1999), ‘Walk the Line’ (2005), a chomh-scríobh sé freisin, ‘3:10 go Yuma’ (2007), ‘The Wolverine’ (2013), agus ‘Logan’ (2017). Rinne Mangold jab iontach ag cruthú peirspictíochta úrnua faoi Dylan, bunaithe ar an leabhar le Elijah Wald dar teideal ‘Dylan Goes Electric!’

Bhí na haisteoirí go hiontach agus an-diongbháilte dá róil – ach go háirithe Timothée Chalamet agus Monica Barbaro. Chaith an bheirt acu tamall fada ag foghlaim agus ag cleachtadh a ról mar Dylan agus Baez, ar gach gné a saoil. Beidh fiú lucht féachana nach raibh aon eolas acu faoi Dylan nó Baez roimh ré, ag teacht amach as an amharclann ina lucht leanúna na n-amhránaithe. Ná caill an deis chun an scannán seo a fheiceáil ar an scáileán mór!

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

.

.

.

.

.

.

Litir ó Mheiriceá – Los Angeles ar lasadh!

Litir ó Mheiriceá – Los Angeles ar lasadh!

le | 2025/01/15 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Tuairim

Los Angeles ar lasadh!

Nuair a shroicheamar California na blianta ó shin, ní raibh mótarbhealach nó saorbhealach feicthe againn riamh cheana ach amháin ar an teilifís. Bhí an débhealach ó Bhaile Átha Cliath go dtí an Nás an rud ba chosúla a bhí againn in Éirinn an tráth sin.

Bhí eagla an domhain orm rompu agus rinne mé mo dhícheall fanacht glan orthu. D’éirigh liom ar dtús, ach tháinig deireadh leis sin go tapa nuair a thiomáin mé suas caolbhealach isteach de thaisme. Ní raibh faic le déanamh ansin ach dul leis an sruth agus ansin bhíomar ar an saorbhealach! Bhí greim báis ar an roth stiúrtha agam agus mé cromtha anuas air. Bhí mé ag bárcadh allais! D’fhan mé sa lána mall agus lean mé ag tiomáint. Thuigeamar go mbeadh orainn tiomáint amach caolbhealach amach chomh luath agus ab fhéidir linn nó chríochnóimis suas i San Francisco.

Faoi dheireadh, d’éirigh liom éalú ón saorbhealach ag áit ar a dtugtar ‘Pacific Palisades’ air. Seans go n-aithneofá an t-ainm mar tá sé i mbéal an phobail ar fud na cruinne faoi láthair.

Sna laethanta luatha sin cheapamar go raibh muid i Neamh ar thalamh. Bhí an aimsir go breá gach lá agus bhí cultúr na caoithiúlachta i bhfeidhm. Ba ghearr a mhair sé, ar an drochuair, agus tháinig deireadh tobann lenár mí na meala lá amháin nuair a bhí crith talún ann. Bhí an teilifís ar siúl againn agus chuaigh an tuairisceoir nuachta i bhfolach faoin deasc nuachta gan mhoill. Bhí ár bhfoirgneamh ag luascadh anonn is anall ach d’fhan sé slán. Shílfeá nach stopfaí an croitheadh, ach faoi dheireadh stad sé.

Rinne sé go leor báistí ann le linn sa chéad gheimhreadh a bhíomar inár gcónaí i Los Angeles, agus dá bhrí sin bhí sciorrthaí talún agus láibe agus scriosadh roinnt tithe.

Cé gur tharla falscaithe inár laethanta tosaigh i gCalifornia a rinne damáiste suntasach, d’éirigh cúrsaí níos measa le himeacht ama. Tarlaíonn falscaithe níos minice agus iad níos contúirtí sa lá atá inniu ann ná riamh. Is dócha go bhfuil baint ag téamh domhanda leis sin. Bhíomar inár gcónaí ar imeall cainneoin ar feadh roinnt mhaith blianta, agus muid aineolach go hiomlán ar chontúirt dóiteáin. Cheannaíomar teach in aice na farraige fiche cúig bliana ó shin ionas go mbeimis níos gaire dár n-ionaid oibre, agus táimid ann fós. Níor thuigeamar ag an am go raibh buntáiste mór ag baint leis sin – is annamh a bhíonn falscaithe anseo, mar níl na sléibhte gar dúinn. Bhí falscaí uafásach sa chontae seo (San Diego) sa bhliain 2003, agus chaill roinnt mhaith de mo chomhghleacaithe a tithe san fhalscaí sin –  an ‘Cedar Fire’. Bhí ar mo mhac agus mé féin tiomáint in aice leis an bhfalscaí sin agus muid ag teacht abhaile tar éis turas bóthair. Chuir sé eagla an domhain orainn a bheith gar do lasracha a theagmhaigh leis an spéir féin. Bhí an t-aer te agus bhí boladh dó láidir ann. Bhíomar in ann cnagarnach challánach na tine a chloisteáil freisin. Nuair a fheiceann tú agus cloiseann tú falscaí chomh mór sin agus chomh gar duit, bíonn tuiscint nua agat faoi dhainséar, scála agus scóip falscaithe. Fanann tuiscint mar sin leat go deo.

Gan dabht, chonaic tú na falscaithe i ‘Pacific Palisades’ agus in ‘Altadena’ ar an teilifís, agus chuala tú an nuacht go léir faoi. Tá na falscaithe ag réabadh agus ag scriosadh gach rud ina bealach, beag, meánach nó mór agus tá na fobhailte sin díreach sa bhealach. Idir ‘Pacific Palisades’ agus ‘Altadena’, dódh níos mó ná 12,000 foirgneamh go dtí seo. Fuair 25 duine ar a laghad bás faoin am seo. Is tubaiste uafásach é ag cur isteach go mór ar go leor teaghlaigh, agus beidh sé an-deacair dóibh siúd le blianta fada as seo amach.

Tá dhá phríomhchúis leis na falscaithe uafásacha seo. Ar an gcéad dul síos, táimid buailte ag triomach le 8 mí anuas. Dá bhrí sin, tá an fásra go léir an-tirim. Ar an dara dul síos, tá gaotha tirime na bhfásach (‘Santa Anas’) ag séideadh ina ngála le seachtain anuas, ar ardluas suas go 160 km san uair. Le dálaí aeráide mar sin, ní thógann sé ach spréach amháin chun falscaí a lasadh agus is é sin díreach a tharla sna cásanna seo.

Bíonn sé deacair i gcónaí déileáil le tubaistí chomh mór sin de réir mar a tharlaíonn siad, agus cé go raibh foireann dóiteáin ar an láthair tapa go leor, agus cé go raibh aerárthaigh múchta tine ag ligean anuas dómhoillitheach, tháinig fadhbanna éagsúla chun solais go luath. Níl a dóthain acmhainní ar fáil ag an bhfoireann dóiteáin, dá bhrí leithdháileadh a buiséid a bheith ciorraithe bliain i ndiaidh bliana. Chomh maith leis sin, thriomaigh cuid de na hiodraint dóiteán níos faide suas na sléibhte, ionas nach raibh uisce ar fáil do chomhraiceoirí dóiteáin ag am criticiúil. Níl an córas uisce cónaithe deartha chun déileáil le héilimh chomh mór agus a cuireadh air. Déanfar go leor imscrúduithe chun na ceisteanna seo a phlé agus a thuiscint chun féachaint cad is féidir linn a dhéanamh chun cúrsaí a fheabhsú.

Faoi láthair, tá 8 bhfalscaí ar lasadh sa réigiún, agus tá na mílte comhraiceoirí dóiteáin ag obair go dian chun iad a mhúchadh. Tháinig comhraiceoirí dóiteáin ó gach cearn le cuidiú – ó Chalifornia, ó stáit eile sna Stáit Aontaithe, ó Cheanada agus ó Mheicsiceo. Tá FEMA (an tÚdarás Feidearálach um Bainistiú Éigeandála) ar an talamh ag tabhairt aire agus comhairle d’íospartaigh na tubaiste, agus ag cur airgid ar fáil dóibh. Tá na céadta póilíní (LAPD) agus gardaí náisiúnta ar patról sa cheantar, chun coireacht a chosc.

Is tréimhse an-deacair é dóibh siúd a bhfuil baill teaghlaigh nó cairde caillte acu. Níl sé éasca dóibh siúd atá gan dídean anois ach an oiread, go háirithe iad ar dódh amach as a gcuid tithe iad. Tá beagnach 100,000 duine faoi ordú aslonnaithe faoi láthair, agus an-deacair dóibh dídean a fháil anois. Tógfaidh sé go leor ama chun glanadh suas a dhéanamh, agus na blianta fada chun atógáil a dhéanamh.

Ach is é fírinne an scéil go bhfuil Deisceart California faoi bhagairt leanúnach maidir le tubaistí nádúrtha, creathanna talún san áireamh. Is dócha go n-éireoidh na falscaithe, na tuilte agus na sciorrthaí níos measa le himeacht ama. Leis sin, méadóidh na dúshláin romhainn agus beidh sé níos dainséaraí a bheith inár gcónaí anseo. Cé gur Neamh ar thalamh é formhór an ama, is Ifreann ar thalamh é uaireanta eile!

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

.

.

.

.

.

.

I bPonc Ceart sna sléibhte!

I bPonc Ceart sna sléibhte!

le | 2025/01/08 | Gearrscéalta

I bPonc Ceart sna sléibhte!

Ar dtús ní raibh cliú aige cá raibh sé ná cad a tharla dó. Rinne sé iarracht seasamh suas ach theip air. Bhí pian uafásach ina chos chlé agus cheap sé go raibh rud éigin briste. Bhreathnaigh sé thart ansin ach ní raibh mórán le feiceáil ón áit ina raibh sé. De réir dealramh, bhí sé i lár coill ghiúise. Gan dabht, bhí mearbhall air. Bhain sé de a mhála droma. Lig sé osna fhaoisimh as nuair a chonaic sé a fhón póca ag píceáil amach as póca oscailte sa mhála.

D’oscail sé an fón agus chuir sé scairt ghutháin ar a chara, Eric. Ach theip ar an nglaoch de dheasca easpa comhartha a bheith ann. Bhí a chleití síos leis agus é gan seans ar bith anois go dtabharfaí tarrtháil air. Cad faoin gcóras loingseoireacht satailíte? An oibreodh sé? Chuir sé ‘Google Maps’ ar siúl agus fuair sé suíomhchinntiú tapa go leor. Ach cé go raibh an córas loingseoireacht satailíte ag obair, ní raibh léarscáil na siúlóide íoslódáilithe aige roimh ré. Damnú! Bhí sé i bponc ceart anois.

Ansin, ba chuimhin leis cá raibh sé. Bhí sé ar Shliabh San Gorgonio i ndeisceart California. Tháinig cuimhní eile ag teacht ar ais chuige diaidh ar ndiaidh ansin. Bhí sé ar a laethanta saoire i gCalifornia, áit a raibh cónaí air le breis is fiche bliain. D’fhill sé go hÉirinn nuair a thosaigh cuairteanna bradacha Trump ag ciontú polaiteoirí, stáisiúin teilifíse, nuachtáin, meáin sóisialta, iriseoirí, agus eile, go héagórach. Leis sin, thrasnaigh Trump agus a lucht leanúna líne dhearg, mar níor chloígh siad le bunreacht Stáit Aontaithe Mheiriceá. Ní raibh Micheál sásta fanacht i dtír a bhí ag teacht salach ar a prionsabail dhaonlathaigh agus ina raibh a rialtas cosúil le deachtóireacht. 

Ach bhí cairde dílse ag Micheál i Meiriceá fós, agus sin an fáth a raibh sé ar thaobh sléibhe anois. Bhí aithne aige ar Eric le beagnach 30 bliain anuas, agus bhí siad an-mhór le chéile. Chuaigh siad ar thurais bhóthair le chéile chun dul ag siúlóireacht i sléibhte California. Thaistil siad go Neipeal freisin, áit a ndeachaigh siad ar shiúlóid go dtí bunchampa Everest. Déanta na fírinne, bheadh Eric ar an tsiúlóid seo freisin, ach gur buaileadh breoite é agus ní raibh sé in ann teacht. In ainneoin sin, chuaigh Micheál ar an tsiúlóid – bhí aiféala air faoin gcinneadh sin anois. 

De ghnáth, bheadh a fhios ag a bhean chéile cá mbeadh sé agus bheidís i dteagmháil le chéile an t-am go léir. Ach bhí sí fós in Éirinn mar níor tháinig sí ar an gcuairt seo go Meiriceá le Micheál. Cé go ndúirt sé léi go mbeadh Eric agus é féin ag dul ar shiúlóid le chéile, ní dúirt sé cén tsiúlóid a bheadh i gceist. Agus nuair a sheol Eric teachtaireacht chuige go raibh sé tar éis éirí tinn, níor inis Micheál dó go raibh sé i gceist aige dul ar an tsiúlóid ar aon nós.

An raibh cnámh briste aige? B’fhéidir nach raibh. Bhraith sé a chos go cúramach. Bhí rúitín leonta aige, ach bhí gach rud eile i gceart. Bhí níos mó ná lítear fágtha ina lamhnán uisce, agus bhí cúpla barra fuinnimh i bpóca sa mhála droma. Bhí ceapaire uibheacha i bpóca eile. Bhí fearas garchabhrach i bpóca eile fós sa mhála, agus bhí sé an-sásta é sin a fheiceáil. B’fhéidir go mbeadh rud éigean úsáideach ann a chabhródh leis.

Bhí bindealáin measctha, blaincéad éigeandála, téip dhuchta, iobúpróifein, pionsúirín, siosúr, ungadh antaiseipteach agus muilscin sa mhála. Thóg sé iobúpróifein láithreach. Ansin, rinne sé cléithín ar a chos. Chas sé bindealáin timpeall ar a chos agus a rúitín, agus ansin chas sé píosa mór théip dhuchta timpeall na mbindealán chun gach rud a choimeád in áit. Ar an dea-uair, bhí maidí siúlóireachta aige ina mhála droma. Bhí fána ghéar leis an talamh, agus bhí sé soiléir gur thit sé anuas ón gconair shiúlóireachta. D’fhan Micheál san áit ina raibh sé ar feadh tamaill. D’ith sé barra fuinnimh agus d’ól sé beagáinín uisce san idirlinn. Faoi dheireadh, rinne sé iarracht seasamh arís, agus chuir sé a mheáchan ar an gcos a bhí ar fónamh agus ar na maidí siúlóireachta. Níor leag sé a chos eile ar an talamh, agus bhí sé in ann a chothrom a choinneáil. Thóg sé cúpla céim go mall, ag baint triail as an socrú a bhí déanta aige. Bhí sé beagán pianmhar, ach bhí an scéal soláimhsithe. Thóg sé céim ar chéim é, ag déanamh a bhealaigh suas an fhána go mall. Chonaic sé cúpla craobhóg bheag briste ar na crainn, agus bhí a fhios aige go raibh sé ag dul sa treo ceart. Deich nóiméad ní ba dhéanaí, chonaic sé an chonair shiúlóireachta agus ba mhór an faoiseamh dó é. “Beidh mé ar rothaí anois, a mhic!” arsa Micheál leis féin. Bhí an ceart aige, cé gur thóg sé cúig huaire fhada dó a charr a shroicheadh. Níor chas sé le haon duine eile ar an tslí, ach an oiread.

Choimeád sé a eachtra dó féin, mar bhí náire air faoi cad a tharla. Gheall sé dó féin ceacht a fhoghlaim, ionas nach dtarlódh a leithéid dó arís. Go híorónta, bhí an ceacht ar eolas aige cheana féin, agus bhí sé tapa go leor seanmóirí ar an ábhar a thabhairt do shiúlóirí eile. Ach is gá beart a dhéanamh de réir do bhriathair agus chuige sin, scríobh sé liosta seiceála dó féin. As seo amach, ní rachadh sé ar aon siúlóid gan gach mír ar an liosta sin a bheith déanta roimh ré. Bhí an t-ádh dearg air gur tháinig sé slán an t-am seo, ach dhéanfadh sé cinnte nach dtarlódh a leithéid dó arís go deo na ndeor!

Aguisín – Liosta Seiceála

  1. Plean: Roinn do phlean siúil le duine eile (am tosaithe, an cosán, am fillte).
  2. Soláthairtí: Déan cinnte go bhfuil dóthain bia, uisce, éadaí agus fearas garchabhrach agat. Ná déan dearmad ar na maidí siúlóireachta.
  3. Eolas: Déan taighde ar na bealaí, an tír-raon, agus coinníollacha aimsire roimh ré. Íoslódáil an léarscáil ag baint leis an tsiúlóid, ionas go dtaispeánfadh an aip ar d’fhón (‘Google Maps’, ‘AllTrails’, nó a leithéid) do láthair ar an léarscáil nuair nach mbíonn comhartha fóin le fáil.
  4. Bain sult as an tsiúlóid agus d’ullmhúcháin déanta agat!

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

.

.

.

.

.

.

Na Cloig Bhuile Arís!

Na Cloig Bhuile Arís!

le | 2024/12/25 | Cúrsaí Reatha, Tuairim

Na Cloig Bhuile Arís!

Réamhrá

Scríobh Peadar Bairéad (m’athair) alt fiche bliain ó shin ag fágáil slán ag bliain amháin agus ag cur fáilte roimh bhliain eile. Tá an t-alt sin chomh húr agus chomh hoiriúnach sa lá atá inniu ann agus a bhí sé nuair a scríobhadh é. B’fhéidir nach rud maith é sin, mar chinn orainn (an cine daonna) mórán dul chun cinn a dhéanamh san idirlinn, agus táimid ciaptha leis na fadhbanna ceannann céanna fós. Ach bíonn súil le muir agus tá dóchas go smior ionainn. Mar sin, ní stadfaimid riamh ár streachailt i dtreo domhan níos fearr – domhan ina bhfuil an tsíocháin i réim i gcónaí! Agus gan a thuilleadh moille, seo alt Pheadair féin.

Annual Lament

Tá tráth na gclog buile úd tagtha agus imithe uainn arís. Cad iad na cloig atá i gceist agam anseo, an ea?

Na cloig a bhuailtear le bás bliana amháin a chaoineadh, agus le breith bliana úire a chomóradh, agus ní gá dom a chur i gcuimhne dom’ léitheoirí go mbainimse úsáid, bliain i ndiaidh bliana, as línte oiriúnacha as an gcaoineadh breá cumhach, úd, a chum Alfred Lord Tennyson, i gcuimhne a charad, Arthur Hallum, sa bhliain 1841, le bás bliana a chaoineadh, mar sa dán sin, tharla go bhfuil ceathrúna breátha, ag fágáil slán leis an mbliain a bhí ag sleamhnú isteach in umar na staire, agus ag an am céanna, ag fáiltiú roimh an bhliain úr, agus roimh an saol sona séimh a chuirfeadh an bhliain úr chéanna sin ar fáil don chine daonna.  Agus ó tharla go mbeadh sé deacair véarsaí an dáin chéanna sin a shárú le “Ave atque Vale” a chur in iúl, ar an ócáid chumhach seo, shocraigh mé, mar sin, ar úsáid a bhaint as na véarsaí céanna sin, uair amháin eile, leis an ngnó sin a dhéanamh dom.

Atmosphere

Mar sin, breathnaigh mar a chruthaíonn Tennyson atmaisféar oiriúnach don ócáid, le bualadh na gclog buile céanna sin:

“Ring out wild bells to the wild sky,

The flying cloud, the frosty lights.

The year is dying in the night,

Ring out, wild bells, and let him die.”

Sea, clingigí libh a chloig chaointe, nó tá an bhliain ag síothlú i lár na hoíche seo, clingigí libh, agus lig di bás d’fháil. Sin í an teachtaireacht a sheolann an file chugainn, síos thar áirsí na mblianta.

B’fhéidir nárbh í an bhliain ba mheasa fós í, an bhliain sin a d’imigh uainn, ach ag an am céanna, d’fhéadfadh an bhliain úr a bheith i bhfad níos fearr fós. Níl dabht ar domhan, ach gur tharla roinnt mhaith rudaí i rith na bliana sin 2024, arbh fhearr an saol dá n-uireasa. Ní gá dom tagairt a dhéanamh do na tuilte, do na falscaithe, do na creathanna talún, do na cogaí, do na hionsaithe gnéis, do na drugaí, don mhugáil, don fhoréigean, ná do na hoilc eile uilig, a chráigh an cine daonna i rith na bliana atá anois seolta isteach i muileann an ama, an bhliain sin ár dTiarna, 2024.

The Tailor’s farewell!

Agus ó tharla go bhfuil an bhliain chéanna sin síothlaithe anois, is féidir linn sciolladóireacht a dhéanamh uirthi. Sa nath úd na Rómhánach “De Mortuis Nil Nisi Bonum”, níor cuireadh bac ar bith orainn ár rogha rud a rá fúithi, sea, agus is féidir linn beannacht an táilliúra lena shnáthaid bhriste a chur léi.

Ring out the want, the care, the sin,

The faithless coldness of the times.

Ring out, ring out my mournful rhymes,

But ring the fuller minstrel in.

Bíodh sin mar atá, ach is dócha go bhfuil a liosta féin ag chuile dhuine againn de na buanna, agus de na buntáistí, a bhaineamar féin as an mbliain atá anois imithe uainn, nó nach mbíonn dhá thaobh ar chuile scéal. Nach féidir linn uilig smaoineamh ar na caismirtí a socraíodh, ar na fadhbanna a scaoileadh, ar an ocras a sásaíodh, ar an tart a múchadh, ar an bhfaoiseamh a tugadh, agus ar na coireanna a maitheadh le linn na bliana. 

The Thousand Years Of Peace

Ach sin uilig ráite, nach bhfuil chuile dhuine againn ag guí Dé, go mbeidh an bhliain úr seo 2025, i bhfad Éireann níos fearr fós dúinn, ná an fear atá ag éalú uainn.

Ring out old shapes of foul disease,

Ring out the narrowing lust of gold,

Ring out the thousand wars of old,

Ring in the thousand years of peace.

Sea, nach bhfuil chuile dhaonnaí, geall leis, ar thóir na síochána? Agus nach cuimhin linn uilig fís álainn, chorraitheach, Ísáia fáidh, agus nárbh é a chan go fileata faoi laethanta úd na síochána a bhí le teacht. Caithfidh gur mhair sé féin i ré a bhí corraithe go leor, ach faoi anáil Dé, d’éirigh leis féidearthacht eile a leagan os ár gcomhair, mar chine, ré nuair a chuirfí deireadh go deo le troid, agus le cogaíocht; le hár agus le heasaontas; sea agus le trioblóid agus le foréigean. Ní bheadh cogaí, nó fiú a ráflaí ann a thuilleadh, dhéanfaí dearmad de scileanna cogaíochta, agus ní dhéanfaí airm a dhearadh, nó a dhéanamh, i measc daoine feasta…

“Agus buailfidh siad a gclaimhte amach ina soic chéachta,

Agus a sleánna ina gcorráin,

Ní thógfaidh na ciníocha an claíomh in aghaidh a chéile feasta,

Ná ní chleachtfaidís cogadh arís go brách.”

Nach álainn go deo an fhís í sin, a scalann anuas chugainn trí dhorchadas oíche na staire daonna? Sin é mian chroí an duine daonna, agus an tráth seo bliana, guímid arís an tseanghuí, guí úd na nAingeal…

“Glóir do Dhia sna hArda, agus ar talamh, síocháin do lucht a pháirte”.

Utopia not here yet

Ach níl an ré sin buailte linn fós. Níl deireadh fós le cogaí, nó le ráflaí cogaidh, nó níl an ruaig curtha againn ar an ngorta, nó ar na plánna uilig a chéasann, agus a chránn an cine s’againne, ach más ea féin, tá an Réalta Eolais úd ar an spéir, le sinn a threorú, agus a bhrostú, i dtreo Fhís Ísiáia fáidh. Sin an ród atá romhainn, sin an bóthar atá le bualadh againn sa bhliain seo 2025, agus nach é sin an bóthar a thabharfaidh go Tír Tairngire sinn?

Agus muid anois ag seoladh linn isteach sa bhliain úr sin, níl le déanamh agamsa ach athbhliain faoi bhláth, is faoi mhaise, a ghuí oraibh uilig, agus gura seacht fearr a bheas muid uilig bliain ó anocht.

Ring out the old, ring in the new,

Ring happy bells across the snow,

The year is going, let him go.

Ring out the false, ring in the true.

 

Go mbeirimid beo ar an am seo arís.

Stór focal: cumhach, nostalgic; umar, trough; Ave atque Vale, hail and farewell; ag síothlú, dying; sciolladóireacht, scolding; caismirtí, conflicts; faoi anáil Dé, by Divine inspiration; Réalta Eolais, guiding star; Tír Tairngire, the Promised Land 

 .

Nollaig Shona Daoibh!

Nollaig Shona Daoibh!

le | 2024/12/18 | Cúrsaí Reatha, Tuairim

Nollaig Shona Daoibh!

Bhí áit speisialta i gcroí m’athair (Peadar Bairéad) ag an Nollaig, agus b’fhéile draíochtúil í dó, gan dabht. Spreag sé cuimhní óna óige in Iorras na nIontas i dteannta a mhuintire agus a gcomharsan, san áit ab fhearr dó ar domhan, ag ceiliúradh an chreidimh a bhí chomh tábhachtach agus chomh láidir agus chomh lárnach dó agus dóibh ag an am sin. In ainneoin nach raibh acu ach ón lámh go dtí an béal, agus b’fhéidir dá bhrí sin, bhí pobal na háite an-mhór le chéile agus bhí siad ró-fhial ar fad.

Chuir an Nollaig na páistí go léir faoi dhraíocht, agus is as an draíocht sin a d’eascair fís na Nollag ag Peadar. Fiú agus é fásta agus ag dul in aois, níor chaill sé an fhís shoineanta sin a bhí aige mar pháiste.

Seo, ina fhocail féin, gearrchuntas ar Mhaidin Lá Nollag nuair a bhí Peadar ina ghasúr sna 1920idí, thall in Iorras na nIontas i gContae Mhaigh Eo.

Maidin Lá Nollag

D’fhéadfadh muid dearmad a dhéanamh tamall ar na Stocaí Nollag. Bheadh spórt againn leosan i ndiaidh an Aifrinn… Ach’ First things First’… mar a déarfá.

Ach bhí chuile dhuine ag fáil réidh don Aifreann faoi seo.  Ní raibh aon chaint ar bhricfeasta, nó bhí chuile dhuine againn ag dul ar Aifreann ina throscadh.  Nár dheas caoin é solas an lampa pairifín an mhaidin bheannaithe sin?

 Bhí sé in am bheith ag triall ar an Séipéal anois, mar bhí muintir an bhaile ar a gcois, cheana féin, agus iad ag triall ar an séipéal ina mbuíonta beaga tostacha, agus bhí sé in am dúinne an cleas céanna a dhéanamh.  Ní cuimhin liom báisteach nó sneachta riamh ar mhaidin Nollag; sioc, cinnte; agus spéir lom a bhí lán de réaltóga geala lonracha.  Bhí naofacht agus diagacht rúnda ag baint leis an bhfuacht agus leis na réaltóga.  Bhí láithreacht Dé le mothú iontu.

Chasadh mná an bhaile orainn.  Iad sona, sásta, ag filleadh abhaile ón Aifreann luath, le dul i mbun cócaireachta.  Gé a bhíodh againne don Nollaig, an t-am sin.  Ní raibh an turcaí i mbéal an phobail, an uair úd.  Ní raibh aon chultúr iasachta imithe i bhfeidhm orainn, an tráth sin.  Nós trasatlantach is ea nós an turcaí, nach raibh glactha leis fós in Iorras.

Agus i gcás an tséipéil sin, sa Gheata Mór, ní raibh suíocháin ann ach do shiopadóirí, do mhúinteoirí, agus do dhaoine deisiúla eile an pharóiste, ach d’fhanadh an chosmhuintir ar a gcosa!  Ach nár chuma.  Ba é Teach Dé é, agus fáilte is fiche aige i gcónaí roimh chuile dhuine, pé bocht saibhir é.  Ní raibh de sholas sa séipéal sin ach solas na gcoinnle, na coinnle sin a thug solas bog, buí, órga, dúinn, solas a raibh boige, cineáltas, agus teas, ann, solas a raibh draíocht na sástachta ag baint leis. Deireadh an Aifrinn, agus breacadh an lae, ag teacht i bhfochair a chéile. Bhuel, sin mar is cuimhin liomsa é.

Bheadh an chuid eile den lá faoin tor againn, faoi mar a deireadh Peig Sayers fadó.  Féasta, agus spórt go hoíche againn, agus bí cinnte freisin, go mbeadh a ghuinnín gé féin ag beirt againn, i ndiaidh dúinn slán a fhágáil le gé mhór na Nollag, mar, faraor géar, ní bhíodh ar ghé ar bith ach an dá sciathán! 

Agus nach mbeadh lá fada, tuirsiúil romhainn leis an Dreoilín, an lá dár gcionn?

Nár mhéanar a bheith beo, ach nár neamhaí bheith óg, na laethanta úd fadó, in Iorras thiar, agus go mbeirimid beo ag an am seo arís!

Nollaig na hÓige

Um Nollaig, is na réaltaí ag rince,

Mar a rinc siad i mBeithil fadó,

Filleann chugam smaointe ina dtáinte,

Mar aingil ag canadh a dtráth.

 

An choinneal mhór ghorm ar lasadh

I bhfuinneog na cistineach glé,

Le teaghlach na Maighdine a mhealladh

Trí shioc is trí shneachta na ré.

 

Mo Mham i mbun cácaí is cístí,

Ag fuint is ag bácáil gan stró,

Agus sinne ag spraoi is ag comhrá,

Sa teach beag ceann tuí úd fadó.

 

An tine mhór ghorach dom mhealladh,

Le teas is le bladhairí go hard,

Dom shuaimhniú, dom chiúnú, dom spreagadh,

Lena físeanna geala gan chrá.

 

An dtiocfadh San Nioclás ar chuairt chugainn,

San oíche is an réalt Nollag thuas,

Nó an dtiocfadh an Naí is a Mhamaí,

Nuair a luífeadh an teaghlach faoi shuan?

 

Filleann chugam cuimhní na hóige,

Anocht fhéin, is an aois uaim ar strae,

Is molann an gasúr im chroíse

An leanbh a luigh sa mhainséar.

 

Nollaig shona, agus athbhliain faoi shéan is faoi mhaise, dár léitheoirí uilig.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

.

.

.

.

.

.

gaGaeilge
gaGaeilge en_USEnglish