Léamh Filíochta

Léamh Filíochta

D’fhreastail mé ar rang filíochta le déanaí ar bhain mé a lán taitneamh as. Bhí orainn ár ndánta a léamh amach sa rang, agus ansin bhí deis ag na mic léinn eile aiseolas a roinnt leis an údar. Sa tslí sin, bhíomar go léir ag foghlaim in dhá bhealach go príomha. Sa chéad dul síos, chualamar na dánta a bhí cumtha ag daoine eile sa rang, rud a bhí an-suimiúil. Sa dara dul síos, fuaireamar aiseolas faoinár ndánta féin, agus leis an eolas sin, bhíomar in ann na dánta a fheabhsú. Ag deireadh an chúrsa, bhí léamh filíochta oscailte eagraithe dúinn, a raibh fáilte roimh chách freastal air. Léigh mé trí dhán as Béarla ag an ócáid, agus léigh mé réamhrá roimh gach ceann dóibh, chun iad a chur i gcomhthéacs. Tá leagan Béarla agus leagan Ghaeilge agam de dhá dhán, mar baineann siad le hÉirinn. Tá an ceann eile (an tríú cheann) as Béarla amháin. Seo iad na trí réamhrá agus na dánta ag baint leo, aistrithe go Gaeilge (ach amháin an tríú dhán féin).

 

  1. Tionchar cumhachtach ár dtuismitheoirí orainn.

Bíonn an-tionchar ag ár dtuismitheoirí orainn inár luathbhlianta. Níor thuig mé é sin i gceart go dtí le déanaí. Seo ach sampla amháin den tionchar sin. Bhíodh m’athair ag scríobh agus mo mháthair ag léamh aon seans a bhíodh acu, gach lá, agus mé ag fás aníos. Is aoibhinn liom go mór an scríbhneoireacht agus an léitheoireacht i rith mo shaoil féin agus tá siad an-tábhachtach dom. Gach seans a bhíonn ann, bím ag scríobh nó ag léamh. Tuigim go maith anois nach aon timpiste é sin ach tharla sé mar iarmhairt ar an timpeallacht bhaile a bhí agam, a bhuí le mo thuismitheoirí. Is comhartha ómóis dóibh é an dán seo.

Scríobhaim
Daid ag cnagadh ar a shean-Olivetti,
A eochairbhuillí mar bhuillí croí ár n-óige.
Gach ciúnas agus boladh Tippex
mar shioncóipiú sa cheol cúlra-
ceol deasghnátha an tsaoil.

Sna sosanna gearra ina lá fada –
físeanna leabharlann-spreagtha ag Mam,
faoi dhomhan nís cineálta, nís gile.

Ón ithir thorthúil chruthaitheach seo,
D’fhás peann i mo lámha óga díograiseacha.
Bhínn ag scríobh, ag scríobh, ag scríobh,
go dtí gur lean foirm feidhm,
agus sa deireadh thiar thall –
nochtadh an scríbhneoir ionam.

I Write
Tapping away on his old Olivetti,
Dad’s keystrokes were the heartbeat of our childhood,
with silences and Tippex smells
syncopating the background music
of our mundane life rituals.

Mum fed the short breaks in her long day
with library-fueled visions
of a kinder, grander world.

From this fertile, dream-fed soil
sprouted a pen in my eager young hands.
I wrote and wrote and wrote until
form followed function
and parchment revealed
the writer inside.

  1. Áilleacht an nádúir agus an chultúir i gceantar Ghleann Cholm Cille.

De réir traidisiúin, thóg Colm Cille eaglais i nGleann Cholm Cille sa 6ú haois. Tá an gleann seo i bhfad i gcéin in iarthuaisceart na hÉireann i gContae Dhún na nGall. Tá an gleann síos le fána, trí thírdhreach réchnocach, go dtí an tAigéan Atlantach. Ansin, síneann an cósta garbh ó thuaidh agus ó dheas. Ó thuaidh, ag Sliabh Liag, tá aillte mara 2,000 troigh ar airde. Tá Gleann Cholm Cille sa Ghaeltacht, agus cloistear ár dteanga dhúchais á labhairt ann go hiondúil. Mar sin, tá an ceantar tumtha i gcultúr traidisiúnta na hÉireann. Mothaím féin gur meascán iontach den tírdhreach agus den chultúr é an gleann speisialta seo. Is ómós agus ar bhealach paidir é an dán don ghleann pictiúrtha agus stairiúil seo. Léiríonn an dán an radharc agus a thionchar orm nuair a chonaic mé an gleann den chéad uair ar lá álainn sa samhradh, agus muid ag dul isteach ag barr an ghleanna agus ag tiomáint síos an go dtí an cósta.

Gleann Cholm Cille
Glasghoirt cuilteáilte úra ag cur thar maoil,
loig is mullaigh scuabtha síos dorchla caol,
ag sleamhnú trí chraos an ghleanna go mín,
stróicthe as a chéile gan rabhadh ag an Muirlín.
Talamh Naofa ina néal-lámha faoi dheireadh,
Spíonta, géilleann sí go do ghaineamh geal na mara.

Glencolmcille

Fresh green-fielded quiltwork spills,
pleats and folds tumbling down hills,
glides through glistening, gulleted glen,
riven by meanders of the river Murlin.
Cloud-swaddled, spangled sainted land,
Exhausted, yields to the silver sand.

 

  1. Na hiarmhairtí pianmhara leanúnacha a bhaineann le hathrú aeráide.

Is é atá i gceist leis an “éifeacht na bhféileacán” ná cur síos ar na hiarmhairtí móra is féidir tarlú de bharr athruithe beaga. Is é Edward Lorenz a d’aimsigh an éifeacht nuair a bhí sé i mbun taighde ar an gcóras aimsire. Baineann an éifeacht le hábhair níos leithne freisin, athrú aeráide san áireamh. Sa chás sin, leagann sé béim ar na rioscaí a ghlacaimid agus fiú athruithe beaga á ndéanamh againn ar an gcóras aeráide. Tagann imirce na mbleachtfhéiliceán go dtí mo cheantar i San Diego ó Santa Cruz gach bliain. An bhliain seo caite, chonaic mé go raibh bleachtfhéiliceán amháin ag streachailt go neamhbhalbh le fanacht san aer.  Go híorónta agus go tragóideach, bíonn drochthionchar ag “éifeacht na bhféileacán” ar na créatúir chéanna a bhfuil an éifeacht ainmnithe ina ndiaidh. Déanta na fírinne, ní dhearna an féileacán rud ar bith orainn, ach is é a mhalairt atá fíor, mar is é an cine daonna a bhíonn ag déanamh dochar don fhéileacán. Thug sé seo go léir meafar dom, ina bhfuil an féileacán mar lionsa. Tríd an lionsa seo, is féidir linn a fheiceáil ní hamháin ár nasc pearsanta agus mothúchánach leis an domhan, a bhfuil aithne agus grá againn air, ach fírinne a chaillteanais, atá tosaithe cheana féin. Agus caillteanas é sin nach dtarlaíonn go léir ag an am céanna, ach diaidh ar ndiaidh, féileacán ar fhéileacán – ar a laghad ar dtús.

Butterfly Elegy
The nectar-fueled monarch migration
flutters south in shimmering clouds
from Santa Cruz to San Diego
to ancestral breeding grounds.

There, molten clouds of monarchs
drift on failing wings,
no haven to receive them,
no milkweed to nourish their young.

A single monarch spirals down
in quickening, tightening arcs,
its frail and tattered body —
more proof of what’s being lost.

Elton!

Elton!

Nuair a chonaic mo bhean chéile go mbeadh Elton John ar an stáitse i San Diego cúpla lá ina dhiaidh sin, cheap mé nach mbeadh aon ticéid fágtha. Ach ar mhaithe leis an gcraic, rinne mé cuardú ar ‘Ticketmaster’ agus bhí ionadh orm go raibh ticéid fós ar fáil. Cheannaigh mé cúpla gan mhoill.

Ba dheis annamh í seo, mar d’éirigh Elton as camchuairteanna a thabhairt cúpla bliain ó shin. Sa chás seo, rinne sé eisceacht mar is ócáid tiomsaithe airgid do chúis mhaith a bhí i gceist. Thiomnaigh Elton an t-airgead óna cheolchoirm a bhronnadh do ‘Curebound’, eagraíocht áitiúil neamhbhrabúis a chuireann maoiniú ar fáil chun taighde ar ailse a dhéanamh. Tháinig Elton féin slán ó ailse phróstataigh sa bhliain 2017. Ba bheag nach bhfuair sé bás ó haimhréidh neamhchoitianta (saghas víris) a tharla tar éis dó dul faoi scian. Ag an am sin, fuair sé tuiscint faoi cad a bhí tábhachtach ina shaol, agus chinn sé níos mó ama a chaitheamh i dteannta a theaghlaigh féin agus gan mórán ama a chaitheamh ar chamchuairteanna.

Cuimhní

Bhí amhráin Elton mar fhuaimrian dom i mo luathdhéaga. Is maith is cuimhin liom a bheith ag damhsa ag díoscónna agus ‘Rocket Man’, ‘Crocodile Rock’, nó ‘Daniel’ á chasadh go hard. Níl a lán cuimhní agam faoin am sin, ach ba é sin ceann dóibh. Chuaigh beagnach gach amhrán Elton go barr na gcairteacha sna seachtóidí. Bhí Elton go hiontach ag cumadh ceoil ach ní raibh sé in ann na liricí a chumadh. Bhí a chara, Bernie Taupin, go hiontach ag cumadh liricí, ach ní raibh sé in ann ceol a chumadh. Chuir ‘Liberty Records’ iad le chéile, nuair a thug siad fillteán liricí Taupin do Elton. Chum Elton an ceol dóibh, agus thosaidh comhpháirtíocht fhíor-cháiliúl idir Bernie agus Elton. Chomhoibrigh siad le chéile ar beagnach gach amhrán ó thosaigh siad i 1967 suas go dtí seo. Suas go dtí le gairid, sheoladh Bernie liricí chuig Elton, agus ansin chumadh Elton an ceol – gan iad a chasadh le chéile! Le cúpla bliain anuas, casann siad níos minice chun an chumadóireacht a dhéanamh le chéile.

An Phrapáil

Bhí an spotsholas ar an eagraíocht Curebound nuair a tháinig a Phríomhfheidhmeannach, Anne Marbarger, ar an stáitse.

“Anois – níos mó ná riamh, is gá dúinn tacaíocht a thabhairt dár lucht eolaíochta,” a dúirt Anne. Tá an ceart aici agus ciorraithe géara curtha i bhfeidhm le déanaí ag an Institiúid Náisiúnta Ailse. “Lenár dtacaíocht, tiocfaidh leigheas ar ailse as San Diego.”

Ó bunaíodh é in 2021, tá beagnach $150 milliún bailithe ag Curebound chun maoiniú a bhronnadh ar 6 institiúit taighde atá ag iarraidh leigheasanna ailse a aimsiú. Fuair Curebound $11.5 ón gceolchoirm seo amháin –is daonchara iontach é Elton!

Tháinig Elton ar an stáitse ansin, agus culaith bhuí á caitheamh aige, an dath a chiallaíonn feasacht ailse. Tar éis túis spleodraigh le ‘Funeral for a Friend/Love lies Bleeding’, bhí cúpla focal le rá ag Elton: “Tá sé go hiontach a bheith anseo chun an eagraíocht dochreidte seo a cheiliúradh. Ní tharlaíonn ócáidí mar seo go minic, agus mé ag dul chuig áiteanna ina bhfuil an oiread sin daoine a bhfuil taithí acu leis an ailse, mise san áireamh. Bainimis lántaitneamh as (an oíche)!

An Cheolchoirm

Bhí Elton agus a bhanna go hiontach ar fad, cé go raibh mionfhadhbanna leis an meascadh fuaime cúpla uair. Tar éis ‘Funeral for a Friend’, lean siad ar aghaidh le sraith na gclasaiceach: ‘Bennie and The Jets,’ ‘I Guess That’s Why They Call It The Blues,’ ‘’Philadelphia Freedom’ agus ‘Tiny Dancer.’ Agus ansin le sraith iontach eile: ‘Goodbye Yellow Brick Road,’ ‘Rocket Man,’ ‘Levon,’ ‘Candle in the Wind’ agus ‘Sorry Seems To Be The Hardest Word To Say.’

Le linn na ceolchoirme, chan agus sheinn Elton ag sárleibhéal – le fuinneamh agus le paisean. Chas sé aonréid speisialta ar an méarchlár ar ‘Benny and The Jets,’ ‘Rocket Man’ agus ‘Levon’. Bhí stíleanna éagsúla á sheinm aige – boogie-woogie, ceol gaspal, snagcheol agus na gormacha san áireamh – i meascán inspioráideach agus spreagúil.

Don amhrán deireanach, chan Elton ‘Your Song’, agus ansin bhí taispeántas tine ealaíne nach raibh aon duine ag súil leis. Clabhsúr cuí do cheolchoirm iontach a bhí ann.

D’fhan an líne dheireanach don amhrán deireanach liom: ‘Nach iontach an saol é nuair atá tú sa domhain seo!’ Léiríonn sé gach rud faoin gcúis uasal seo i líne ghearr amháin!

 

 

 

Seirbhís Chuimhneacháin

Seirbhís Chuimhneacháin

Fulaingíonn tuismitheoirí go huafásach nuair a fhaigheann páiste dá gcuidsean bás. Ní thagann siad as go brách. Chaill mo chara, Micheál, a pháiste fásta le déanaí. Ní fhaca mé Micheál ag an ionad aclaíochta ar feadh míosa nó dhó. Ní raibh a fhios agam cén fáth, ach cheap mé go raibh sé ar a laethanta saoire. Ar an drochuair, ní raibh.

Sheol cara Mhichíl téacs chugam an tseachtain seo caite, agus nasc ann do scéala báis. Bhí mearbhall orm, ar dtús, mar níor thuig mé cén fáth a bhfaighinn an fógra sin. Ansin, chonaic mé gurb é Micheál athair an duine óg a bhásaigh. Ach ní hé sin ach tús an scéil.

Cuireadh don tseirbhís chuimhneacháin

Go minic, ní bhíonn sochraid mhór nuair a fhaigheann daoine bás i gCalifornia. Ach, mí nó dhó ina dhiaidh, bíonn seirbhís chuimhneacháin dóibh. Freastalaíonn teaghlach agus cairde ar an gceiliúradh saoil seo, agus de ghnáth bíonn bia agus deochanna ar fáil ann. Fuair mé cuireadh don tseirbhís trí théacs eile, agus sheol mé freagra go mbeadh mo bhean chéile agus mé féin i láthair. Ar an Satharn, chuireamar éadaí foirmeálta orainn don ócáid, agus thiomáineamar go dtí ionad na seirbhíse – galfchúrsa. Chuamar ann agus threoraigh comhartha muid chuig an mbálseomra. Bhí bord díreach laistigh de dhoras an bhálseomra, a raibh scáileán ann ag taispeáint grianghraf ó shaol Áine ann, agus cuimhneacháin eile ar an mbord freisin. Ní raibh sí ach 22 bliain slánaithe aici nuair a fuair sí bás.

Bhí Micheál, Máire agus Pádraicín in aici leis an mbord, agus chuir siad fáilte roimh gach duine ag teacht isteach. Tá tuismitheoirí Áine- Micheál agus Máire, colscartha le blianta beag anuas, agus is í Padraicín a pháirtí faoi láthair. Threoraigh ball foirne muid chuig ár suíocháin ansin. Bhí bileog ar gach suíochán dúinn, le grianghraf fir (Liam) ar an leathanach tosaigh agus grianghraf mná (Áine) ar an leathanach cúl, agus clár ar na leathanaigh láir.

Duine transincneach fireann go baineann ba í Áine. Rinneadh máinliacht athraithe inscne uirthi cúpla bliain ó shin nuair a bhí sí 20 bliain d’aois. D’fhás sí aníos mar bhuachaill darb ainm Liam.

Bhí roinnt mhaith daoine luaite ar an gclár: Micheál ar dtús, deirfiúr Áine, cairde Áine, a huncail agus a haintín, Padraicín agus Máire ag an deireadh.

Ceiliúradh saol Áine/Liam

Ghabh Micheál buíochas orainn go léir as a bheith ann. Thug sé sin tacaíocht agus sólás dó agus dá theaghlach, a dúirt sé. Bhí cuimhní geala aige faoi Áine agus an caidreamh eatarthu, agus bhris Micheál síos ag gol ó am go ham le linn a óráide, mar bhí sé an-deacair dó a bheith suas ar an ardán, ag caint faoina pháiste mar sin. Dúirt sé go raibh sé deacair dó féin, dá iar-pháirtí, agus dá pháirtí glacadh leis nuair a d’inis Liam (ag an am) cad a bhí ar intinn aige. Ach ghlacadar leis, agus thugadar a dtacaíocht go hiomlán dó. Nuair a bhí Liam athruithe go Áine, d’admhaigh Micheál nach bhfaca sé a pháiste chomh sásta sin riamh cheana. Ní raibh sí ina cónaí sa bhaile ag an am, ach théadh sí ann go minic, mar ní raibh an ollscoil a d’fhreastal sí uirthi rófhada ó bhaile. Dúirt Micheál ansin nach bhfuil cúrsaí éasca i Meiriceá faoi láthair, ach go háirithe más transinscneach nó inimirceach thú. Díríonn an rialtas ionsaithe de gach saghas ar dhaoine leochaileacha mar sin, a dúirt sé. Bhí na deora liomsa agus le gach duine ag éisteacht leis, mar is scéal thar a bheith tragóideach é seo.

Tháinig deirfiúr Áine, Emma, suas ar an ardán ansin. D’inis sí scéalta grinn dúinn, mar gan dabht ba charachtar é Liam, agus iad ag fás aníos le chéile. Bhí diabhlaíocht ina chuid grinn. Nuair a bhíodh duine ar thaobh an bhóthair ag deisiú poll sa roth, d’osclaíodh Liam a fhuinneog agus ligeadh sé béic uafáis ar an duine bocht, ag rá nach raibh cead acu a bheith pairceáilte ansin. Dúirt Emma go raibh Liam an-chliste freisin, agus go raibh sé éasca dó eolaíocht agus matamaitic a fhoghlaim. Chláraigh sé ar chúrsa innealtóireacht san ollscoil gan fadhb ar bith, mar fuair sé torthaí iontacha sna scrúduithe iontrála.

Mhol gach duine eile Liam/Áine go hard, idir theaghlach agus chairde, agus bhí go leor scéalta le hinsint acu. Ag an deireadh, tháinig máthair Liam/Áine suas, agus d’inis sí scéal nó dhó freisin. Ansin, d’aithris sí dán le Robert Burns. Bhain na haithisc ó chroí cuid mhór asainn go léir ó thaobh na mothúchán de. Bhí gach duine spíonta ag an deireadh.

Bhí bia agus deochanna ar fáil tar éis sin. Bhí formhór na daoine a bhí linn ag ár mbord – cairde Mhichíl ón ionad aclaíochta muid go léir – ag imeacht. Mar sin, d’imíomar abhaile freisin, mar ní raibh aithne againn ar aon duine eile, ach amháin Micheál, agus bhí sé an-ghnóthach cheana féin.

Conclúid

Tá an ráta iarracht féinmharaithe i measc daoine trasinscne ar fud an domhain idir 32% agus 50%. Is iad na príomhfhachtóirí riosca a mbíonn tionchar acu ar iompar féinmharaithe i measc daoine trasinscne ná íospartacht inscnebhunaithe, idirdhealú, bulaíocht, foréigean, diúltú ón teaghlach, ó chairde agus ón bpobal; ciapadh ó pháirtí pearsanta, ó bhaill teaghlaigh, ó na póilíní, ón bpobal agus ón rialtas, agus idirdhealú agus drochíde sa chóras cúram sláinte.

Ní bheidh a fhios againn go deo cad iad na fachtóirí go léir a raibh tionchar mór acu ar Áine, ach is dócha go raibh an timpeallacht chultúrtha agus pholaitiúil mar chúpla ceann dóibh. Ar aon nós, is cúis mhór bhróin dá teaghlach, dá cairde agus dúinn go léir, gur cailleadh Áine de thoradh féinmharaithe i mbláth a maitheasa  – suaimhneas síoraí dá hanam.

Ó Ceanada!

Ó Ceanada!

Ó Ceanada

Ó Ceanada!
Dúiche na ngaiscíoch cóir
Coróin ar do cheann, le duilleog dhearg ‘s óir
Ó chuan go cuan, le hamhrán binn
Do chlú beimid á lua
Faoi dhíon do sciath
Tá saoirse gheal
Nach spíonfaidh an namhaid uainn
Ó Ceanada!
Dóchas ár gcroí
Sonas, síocháin is maitheas Dé dár tír
Sonas, síocháin is maitheas Dé dár tír

Toghchán Cheanada 2025

Bhí freagairt láidir ag Ceanada ar an seasamh naimhdeach a ghlac Donald Trump agus a riarachán fúithi. Léiríodh an fhreagairt go soiléir i dtorthaí suntasacha a dtoghcháin fheidearálaigh ar 28 Aibreán, 2025. Díreach trí mhí go leith ó shin, bhí na Liobrálaigh 25 faoin gcéad taobh thiar de na Coimeádaigh i bpobalbhreitheanna coitianta. Tar éis beagnach 10 mbliana i gcumhacht agus faoi cheannas an Phríomh-Aire Justin Trudeau, a bhí ag éirí níos neamhchoitianta ag an am, bhí cuma air go raibh na Coimeádaigh réidh buille marfach a thabhairt dóibh.

Ansin d’fhill Donald Trump ar an Teach Bán agus go han-tapa, d’athraigh gach rud.

Chuir Trump taraifí 25% ar allmhairí Cheanada, ag lua imní faoi inimirce agus gáinneáil drugaí. Bhagair na bearta seo príomhearnálacha, lena n-áirítear cruach, alúmanam, agus tionscail na ngluaisteán, agus chuir siad rioscaí cúlú eacnamaíochta i láthair, le réamh-mheastacháin ar laghdú 2.5% ar olltáirgeacht intíre (OTI) agus caillteanas post do timpeall 150,000 oibrí faoi thús 2026.

Chun an tarcaisne a chur i gceann na héagóra, mhol Trump arís agus arís eile go mbeadh Ceanada níos fearr as mar an 51ú stát Mheiriceá.

An tseachtain seo caite (agus é seo á scríobh agam) dúirt sé: “murach muidne (Stáit Aontaithe Mheiriceá) a bheith ann di, ní bheadh Ceanada ann, go deimhin (ní bheadh sí ann) mar thír.”

Go tobann, thuig na Ceanadaigh gur briseadh an caidreamh láidir, fadtéarmach idir iad agus na Meiriceánaigh. Bhí sé deacair é sin a chreidiúint, mar ba chomharsana cairdiúla iad na Ceanadaigh le fada an lá, a chuir stró orthu féin arís is arís eile, le cabhair a thabhairt do na Meiriceánaigh. Chuaigh siad chun cogaidh leo, thug siad tearmann dóibh nuair ba ghá (i ngéarchéim na ngiall san Iaráin i 1980, mar shampla), agus chomhoibrigh siad le chéile go minic agus gan mórán easaontas eatarthu – suas go dtí seo. Thosaigh Trump á mbagairt gan bun ná barr leis nuair a ceapadh mar uachtarán é.

“Suas go dtí sin, bhí na Coimeádaigh, faoi cheannas Pierre Poilievre, ar an mbóthar ceart chun an tromlach is mó a bhuachan sa rialtas i stair Cheanada, ach thit sé ar fad as a chéile i gceann trí, ceithre mhí,” a dúirt Kory Teneycke, straitéisí ceannródaíoch de chuid na gCoimeádach.

Leag feachtas Carney béim ar chobhsaíocht eacnamaíoch agus ar fhriotaíocht i gcoinne cur isteach SAM, rud a chuaigh i bhfeidhm go mór le vótálaithe a raibh imní orthu faoi cheannas na Ceanada. Os a choinne sin, laghdaigh tacaíocht an phobail do Poilievre a raibh a reitric ag teacht le reitric Trump, agus nach raibh ag caint faoi bhagairtí Trump ar Cheanada. Anuas ar sin, bhog sciar mór de lucht leanúna na bpáirtithe eile a thacaíocht go dtí na Liobrálaigh – go príomha na Daonlathaithe Nua agus Bloc Québec.

Trump ag cur a ladair isteach i ngnóthaí Cheanada

Rinne Trump drochscéal níos measa ar lá an toghcháin, nuair a chuir sé suas post ar na meáin sóisialta, ar Truthsocial.com, ag moladh do mhuintir Cheanada a vóta a chaitheamh ar son Trump féin b’fhéidir, rud nach bhfuil ceadaithe, mar níl sé ar an mballóid. Seo mar a scríobh sé:

“Muintir iontach na Ceanada – ádh mór oraibh. Togh an fear a bhfuil an neart agus an chiall aige bhur gcánacha a laghdú ina leath, bhur gcumhacht mhíleata a mhéadú, saor in aisce, go dtí an leibhéal is airde ar domhan, bhur ngluaisteán, bhur gcruach, bhur n-alúmanam, bhur n-adhmad, bhur bhfuinneamh, agus gach gnó eile, A MHÉADÚ FAOI CHEATHAIR, GAN TARAIFE NÓ CÁIN, má thagann Ceanada isteach mar an 51ú Stát de chuid Stáit Aontaithe Mheiriceá. Gan aon líne shaorga a thuilleadh ó bhlianta fada ó shin. Féach cé chomh hálainn is a bheadh ​​an mhórchríoch seo. Rochtain saor in aisce GAN TEORAINN. GACH RUD DEARFACH GAN AON RUD DIÚLTACH. BHÍ SÉ SA CHINNIÚINT! Ní féidir le Meiriceá Ceanada a fhóirdheonú a thuilleadh leis na céadta billiún dollar in aghaidh na bliana atá á chaitheamh againn bliain i ndiaidh bliana. Níl aon chiall leis sin, gan Ceanada a bheith ina Stát!”

Fuair Trump an freagra seo ó Pierre Poilievre: “A Uachtaráin Trump, fan amach as ár dtoghchán. Is iad na Ceanadaigh amháin a chinnfidh todhchaí Cheanada ag an mbosca ballóide. Beidh Ceanada bródúil, ceannasach agus neamhspleách i gcónaí agus ní bheimid riamh mar an 51ú stát. Inniu, is féidir le Ceanadaigh vótáil ar son athraithe ionas gur féidir linn ár dtír a neartú, seasamh ar ár gcosa féin agus seasamh an fód i gcoinne Mheiriceá ó shuíomh láidir.”

Tar éis do Mark Carney an bhuachan a bhaint amach mar phríomh-aire, d’athdhearbhaigh sé a sheasamh maidir leis na Stáit Aontaithe, nuair a dúirt sé: “Mar atá á rá agam anois le míonna anuas, tá fonn ag na Stáit Aontaithe ár dtalamh, ár n-acmhainní, ár n-uisce agus ár dtír a ghabháil,” a dúirt Carney lena lucht tacaíochta. “Ní maíomh na mogail folamh é seo. Tá an tUachtarán Trump ag iarraidh sinn a bhriseadh ionas gur féidir le Meiriceá seilbh a ghlacadh orainn. Ní tharlóidh sé sin choíche… choíche.”

Conclúid

Ní féidir aon leithscéal a dhéanamh faoi iompar gránna Trump. Ní ceart dó bagairtí a dhéanamh ar Cheanada, agus ní ceart dó a ladar a chur ina toghchán ach oiread. Léiríonn toghchán Cheanada 2025 an tionchar domhain atá ag an bpolaitíocht idirnáisiúnta ar chúrsaí baile. Ghríosaigh taraifí agus reitric ionghabhála Trump vótálaithe Cheanada chun feirge, agus sheasadar gualainn ar ghualainn in aghaidh bagairtí Trump agus go láidir ar son Cheanada. Sin an fáth a chuireadar Mark Carney agus na Liobrálaigh i gcumhacht – thuig siad go seasfadh na Liobrálaigh an fód ar a son. Beidh dúshláin nach beag ag Mark Carney agus a rialtas nua, agus iad ag leagan amach treo nua don tír – treo níos neamhspleáiche agus treo le caidreamh níos foirmeálta agus níos fuaire leis na Stáit Aontaithe. Seans maith go mbeidh tíortha eile ag foghlaim ó cad a tharla i gCeanada. Ní bheidh cúrsaí domhanda mar an gcéanna arís, agus is gá dúinn go léir é sin a thuiscint, agus dár rialtais feidhmiú dá réir sin. 

 

Ag freastal ar rang filíochta!

Ag freastal ar rang filíochta!

Saol uaigneach é saol an scríbhneora, agus tú i mbun méarchláir! Is gá iarracht a dhéanamh briseadh saor ó am go ham agus a bheith i dteagmháil le daoine eile. Tá sé ag teacht chun solais níos soiléire le déanaí cé chomh tábhachtach is atá caidreamh sóisialta dúinn. Má bhíonn saol sóisialta bríomhar agat, gach seans go mbeidh níos lú struis ort, go mbeidh sláinte níos fearr agat, agus go mairfidh tú saol níos faide dá bharr sin. Bhíomar go léir scoite amach ón gcuid eile den phobal i ré na paindéime COVID-19, mar ní raibh an dara rogha againn. De ghnáth, ní rud maith é sin, ach bhí sé deacair go leor an nós sin a bhriseadh go ceann tamall fada ina dhiaidh na paindéime, agus a bheith ag meascadh le daoine arís. Táim fós ag aimsiú deiseanna caint agus comhrá a bheith agam le daoine éagsúla.

Mar sin, nuair a léigh mé faoi rang filíochta a bheadh ar siúl i mo cheantar, músclaíodh mo spéis. Seo an blurba a léigh mé:

“Uaireanta mothaíonn an scríbhneoireacht mar iarracht uaigneach, ach is féidir le grúpa léitheoireachta agus critice idir thacaíocht agus aiseolas a thabhairt duit, a chuirfidh le d’fhéinmhuinín agus a thabharfaidh léargas nua duit ar do chuid scríbhneoireachta. Tosaíonn an rang le grinnléamh ar dhánta scríofa ag filí comhaimseartha, chun smaointe nua a chothú. Ansin, roinnfimid míreanna dár n-iarrachtaí féin, agus beidh deis ag daoine a dtuairimí a chur in iúl don údar.”

Cé go raibh mé neirbhíseach go leor faoi, chláraigh mé don rang. Scríobh mé dán roimh ré chun é a roinnt sa rang.

Bhí mé ábhairín déanach don chéad rang, mar ní raibh sé éasca spás páirceála a fháil. Bhí na scríbhneoirí eile agus Anna, an múinteoir, ina suí timpeall boird. Tharraing mé isteach cathaoir, agus shuigh mé síos.

Ansin, chuireamar ar fad sinn féin in aithne le chéile. Thug mé faoi deara go rabhamar go léir, seachas Anna, faoin tuairim chéanna aoise. Bhí sise deich mbliana níos óige, ar a laghad. Bhí aithne ag formhór na ndaoine ar a chéile cheana féin, mar d’fhreastalaíodar ar ranganna eile le hAnna. Níor thóg sé mórán ama domsa a thuiscint go raibh sí thar barr mar mhúinteoir agus éascaitheoir. Ar an gcéad dul síos, bean chroíúil, chairdiúil a bhí inti, a bhí breá ábalta bheith ag comhrá.

Ar dtús, dháil sí cúpla dán comhaimseartha ar an rang, agus léigh duine againn ceann acu os ard. Ansin léigh duine eile ceann eile. Ina dhiaidh sin, chuir sí ceisteanna éagsúla orainn maidir le gach dán. Mar shampla:
“Cad é bhur meas faoin dán?”
“Cad atá á rá ag an bhfile, in bhur dtuairim?”
“Cad iad na gnéithe is fearr libh, agus cén fáth?”

Bhí plé agus díospóireacht an-bhríomhar againn faoi na dánta, agus bhí sé an-suimiúil dom éisteacht le tuairimí na ndaoine eile, Anna san áireamh. Bhí orm mo chuid smaointe féin a chur le chéile agus a chur in iúl don rang freisin. Ní raibh na dánta léite agam cheana féin, agus d’aimsigh mé aoibhneas filíochta comhaimseartha nua. D’fhoghlaim mé faoi fhilí nár léigh mé a ndánta riamh cheana – Derek Sheffield, Sharon Olds agus Mike Saye san áireamh. Chuaigh a ndánta go mór i gcion orm agus bhí glaine ar leith ag baint lena n-íomhánna. Bhí mothúcháin éagsúla curtha in iúl go láidir ina ndánta freisin, agus bhí na filí in ann é sin go léir a dhéanamh ar bheagán focal. Sin draíocht na filíochta – rud atá iontach spreagúil.

Tús maith leath na hoibre, mar a deir an seanfhocal, agus sa chás seo b’fhíor é. Sa dara cuid den rang, tháinig an bhéim orainnse, na scoláirí. Ceann ar cheann, léamar amach ár ndánta féin, agus d’éisteamar le haiseolas an ranga fúthu. Roimh an rang, cheap mé go mbeadh náire orm mo dhán a léamh os ard do dhaoine nach raibh aithne agam orthu, agus chun tarcaisne a chur i gceann na héagóra sin, éisteacht leo ag déanamh critice ar mo shaothar luachmhar.

Ach ní mar a shíltear a bhítear. Bhí Anna an-mhaith mar éascaitheoir, agus rinne sí cinnte go raibh aon chomhrá faoi dhánta na scoláirí ag dul sa treo ceart. Mhol sí cad a bhí scríofa againn, ach bhí sí in ann ár n-aird a tharraingt ar lochtanna agus fadhbanna, gan olc a chur orainn. Thug sí dea-shampla dúinn go léir conas ab fhéidir linn critic a dhéanamh i slí dhearfach, agus rinneamar mar an gcéanna. Chothaigh Anna atmaisféar sábháilte sa rang, agus bhíomar in ann a bheith oscailte lena chéile.

Léigh mé mo dhán amach, agus fuair mé aiseolas an-úsáideach ar fad. Bunaithe ar sin, d’athscríobh mé an dán, agus bhí mé an-sásta leis ansin. Gan dabht, táim ag baint tairbhe iontach as an rang seo, agus tá áthas orm gur sháraigh mé mo dhrogall faoin rang. Má bhíonn seans agat dul amach, casadh le daoine eile, agus rudaí a dhéanamh le chéile agus a roinnt le chéile, ná bí buartha faoi, ná smaoinigh faoi – déan é!

I spiorad na hoscailteachta sin, críochnóidh mé leis an dán sin a scríobh agus a d’athscríobh mé. Bain sult as!

Scríobhaim

Daid ag cnagadh ar a shean-Olivetti,
A eochairbhuillí mar bhuillí croí ár n-óige.
Gach ciúnas agus boladh Tippex
mar shioncóipiú sa cheol cúlra—
Ceol deasghnátha an tsaoil.

Sna sosanna gearra ina lá fada –
físeanna leabharlann-spreagtha ag Mam,
faoi dhomhan níos cineálta, níos gile.

Ón ithir thorthúil chruthaitheach seo,
D’fhás peann i mo lámha óga díograiseacha.
Bhínn ag scríobh, ag scríobh, ag scríobh,
go dtí gur lean foirm feidhm,
agus sa deireadh thiar thall –
nochtadh an scríbhneoir ionam.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

gaGaeilge