Ceolchoirm Dhochreidte sa Hollywood Bowl!

Ceolchoirm Dhochreidte sa Hollywood Bowl!

Go díreach ag an am ceart, fuair mo bhean chéile agus mé féin faoiseamh ó chrácamas an tsaoil, agus go háirithe ón imní a bhí orainn maidir leis an toghchán mór tábhachtach a bhí romhainn amach sna Stáit Aontaithe. D’fhreastalaíomar ar cheolchoirm rac san ionad íocónach sin i Los Angeles darb ainm an ‘Hollywood Bowl’. David Gilmour agus a bhanna tacaíochta a bhí ar an stáitse. Tá sé thart ar 50 bliain anois ón chéad uair ar éist mé le ‘Dark Side of the Moon’, albam buanchlúiteach an bhanna Pink Floyd, ina raibh Gilmour mar phríomhghiotáraí air. Chuaigh an t-albam sin go mór i gcion orm, agus níor tháinig dúire air le himeacht ama. A mhalairt ar fad, mhéadaigh tionchar an albaim orm bliain i ndiaidh bliana, mar a scaoil sé a rúin dom leis an saol mór. Buillí chroí (saolú), ticeáil an chloig, rithim anála, tionchar an airgid, aosú, néaltrú agus faoi dheireadh an bás dosheachanta – sin iad na téamaí doimhne ag sníomh tríd an albam seo – téamaí tábhachtacha dúinn go léir. Athraíonn agus braitheann ár léargas ar an áit a bhfuilimid inár saolta féin, agus beart sárchliste is ea é sin. Tá buaine ag baint leis an albam seo, mar atá ag gach sárshaothar ealaíne. Mar sin, ní haon ionadh é go rabhamar ar bís faoin gceolchoirm seo. D’ainneoin a rabhthas ag dúil leis bhí sé ní b’fhearr ná mar a shíleamar a bheadh, agus ní beag sin!

Roimh ré

Lá na ceolchoirme, thiomáineamar ar feadh cúpla uair go dtí Hollywood ó Chontae San Diego, agus sheiceálamar isteach in óstán a bhí curtha in áirithe againn le míonna anuas. Bhí sé gar don ‘Babhla’ agus bhíomar in ann siúl go dtí an cheolchoirm. Bhí na sluaite ag déanamh an rud céanna, agus bhí sé éasca agus sábháilte. Bhí go leor póilíní i láthair, agus mar gur Samhain a bhí ann, bhí go leor daoine faoi fheisteas, mise san áireamh (‘The Riddler’ ó Batman). Bhíomar ann luath go leor agus bhí an t-am againn grán rósta agus buidéal fíona a fháil. Ansin, threoraigh oifigeach chuig ár suíocháin muid, agus bhuaileamar fúinn. Bhí comhrá deas againn lenár gcomharsana agus ansin, thosaigh an cheolchoirm.

An Cheolchoirm

Thosaigh Gilmour agus a bhanna le ‘5 A.M.’ as a n-albam ‘Rattle That Lock’ (2015), agus ansin ‘Black Cat’ agus ‘Luck and Strange’ as a n-albam nua ‘Luck and Strange’. Píosaí ceol uirlise tochtmhara a bhí iontu, agus réitigh siad an bealach do na clasaicí a bhíomar go léir ag tnúth go mór leo. Ansin, tháinig an pota óir – trí amhrán so-aitheanta ón albam ‘Dark Side of the Moon’ – ‘Breathe (In the Air),’ ‘Time,’ agus ‘Breath (Reprise)’. Fiú tar éis na ndeichniúr de bhlianta, níor chaill siad a ndraíocht spioradálta, agus do na daoine ar aois áirithe, muidne san áireamh, chuir an ceol siar ar bhóithrín na smaointe muid, agus bhíomar óg soineanta arís. Thit tost urraime orainn go léir, agus muid ag éisteacht le nótaí osnadúrtha ag faoileoireacht agus ag sitheadh san aer, nótaí ar mheall Gilmour iad óna ghiotár agus nach mbeadh ar chumas aon ghiotáraí eile ar domhan a tharraingt as. B’fhéidir gur fhág Dia geata Neimhe ar oscailt agus go raibh leoithne de cheol tarchéimnitheach a nAingeal féin ag séideadh anuas tharainn sa Bhabhla. Ar aon nós, bhíomar gafa agus i saghas eacstaise Diaga!

Ní dhéanfaidh mé cur síos ar gach amhrán eile sa cheolchoirm, ach ar chúpla ceann eile ar díol suntais iad. B’aoibhinn liom an seitliosta – meascán cumasach d’amhráin, idir shean agus nua. Bhí Gilmour i mbarr a mhaitheasa mar amhránaí freisin, rud a bhí an-soiléir nuair a chan sé an tseoid d’amhrán ‘Wish you were here’ – an teidealrian ar an albam den ainm céanna, eisithe sa bhliain 1975. Chuir doimhneacht nua i nglór Gilmour fuaim thathagach leis a stíl amhránaíochta. Cosúil le fíon den scoth, éiríonn Gilmour níos fearr le himeacht ama, idir amhránaíocht agus ghiotáraíocht. Is máistir é ní hamháin ar a ghiotár leictreach – go háirithe an ‘Black Strat’ (Fender Stratocaster Dubh), ach ar a ghiotár acústach freisin – Martin D-35, agus sheinn sé an dá cheann acu le fonn ar ‘Wish you were here’. 

Chan Romany Gilmour (iníon David) traic ón albam ‘nua ‘Luck and Strange’’, darb ainm ‘Between Two Points’.  Thóg David an dara háit san amhrán agus lig sé an spotsolas a shoilsiú ar a iníon, a bhfuil sárghlór aici féin. Bhraitheamar an dlúthchaidreamh idir David agus Romany agus iad ag comhoibriú le chéile ar an stáitse.

Chan Romany, Louise Marshall, Hattie agus Charlie Webb an t-amhrán iontach ‘The Great Gig in the Sky’, as an albam ‘Dark Side of the Moon’. Bhí siad bailithe le chéile timpeall mórphianó a bhí á sheinm ag Louise. Ba í Louise an príomhamhránaí, leis an triúr eile mar amhránaithe tionlacain. Bhí sleamhnú giotáir á seinm ag David Gilmour sa chúlra. Ní shamhlófá go mbeadh aon amhránaí in ann na nótaí arda a chanadh chomh maith le Clare Torry, a chan an bunleagan. I mo thuairim, bhí an leagan seo níos fearr ná an bunleagan – agus ní beag sin!

Encore!

Ag an deireadh, d’fhill Gilmour agus a bhanna ar ais chun encore a dhéanamh. Nuair a chualamar an chéad nóta íocónach den aintiún ‘Comfortably Numb’, sheasamar go léir suas mar ómós do Gilmour agus a bhanna.

Thug Gilmour an-taispeántas uaidh, agus sheinn sé an dá aonréad giotár amhail is gurbh é sin lá an tSléibhe. Bhuail sé gach nóta go foirfe agus go cruinn díreach, ionas go raibh a ghiotár ag sian, ag geonaíl agus ag sianaíl amhail is gur guth ainmhí a bhí ann, agus an beithíoch fiáin, mothúchánach ar leis an nguth sin á chur faoi smacht aige. Ba chlabhsúr cuí ar an gceolchoirm é, agus bhíomar go léir, idir cheoltóirí agus a lucht éisteachta, spíonta agus sásta.

 

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Litir ó Mheiriceá – Toghchán Mór i Meiriceá!

Litir ó Mheiriceá – Toghchán Mór i Meiriceá!

Litir ó Mheiriceá - Toghchán Mór i Meiriceá!

Agus an colún seo á scríobh agam, tá toghchán na hUachtaránachta ar siúl i Meiriceá. Rinne mé staidéar domhain ar an gcóras rialtais atá anseo sna Stáit Aontaithe, sular chaith mé mo vóta féin. Roinnfidh mé achoimre de anseo, chomh maith le cúpla impleacht ag baint leis, a d’fhéadfadh a bheith an-tábhachtach, go háirithe má bhuann Trump an Uachtaránacht.

Montesquieu

Cé nár mhaith le go leor Meiriceánaigh é a admháil, ba é fealsamh ón Fhrainc darbh ainm Charles-Louis de Secondat, Baron de Montesquieu, a raibh an tionchar is mó aige ar bhunreacht na Stát Aontaithe. Smaoinigh Montesquieu ar struchtúr rialtais nua, a mhol sé mar ‘trias politica’nó scaradh cumhachtaí ina leabhar cáiliúil “De l’Esprit des lois” (Maidir le Brí Dlíthe) foilsithe sa bhliain 1748. Sa leabhar sin, mhínigh sé go mbeadh sé níos fearr cumhachtaí rialtais a scaradh amach i dtrí pháirt: cumhacht reachtach, cumhacht bhreithiúnach agus cumhacht feidhmiúcháin. Leis an struchtúr sin, bheadh idir shrianta agus cheartúcháin sa chóras, ionas nach mbeadh aon pháirt amháin in ann an ceann is fearr a fháil ar aon pháirt eile. Chuir bunaitheoirí bhunreacht Mheiriceá an prionsabal sin i bhfeidhm nuair a dhear siad an rialtas feidearálach, ina bhfuil brainse reachtach (Comhdháil na Stáit Aontaithe idir Theach na nIonadaithe agus Seanad), brainse breithiúnach (An Chúirt Uachtarach agus Cúirteanna Feidearálacha na Stáit Aontaithe) agus brainse feidhmiúcháin (Uachtarán na Stáit Aontaithe agus a riarachán).

Na Toghcháin Fheidearálacha eile

Fuair mé mo bhallóid cúpla seachtain ó shin, agus caithfidh mé a rá go raibh obair le déanamh agam chun mo roghanna a shocrú. Chomh maith le toghchán na hUachtaránachta a bhfuil clú agus cáil air, tá go leor toghcháin eile ar siúl ag an am céanna. Tá córas céimlathach sna Stáit Aontaithe, agus leibhéil iomadúla ann (Feidearálach, Stáit, Contae, Cathair). Ach fiú maidir leis na toghcháin fheidearálacha, tá gach suíochán i dTeach na nIonadaithe (435) agus 33 (as 100) suíochán sa Seanad ar an mballóid ar bhonn náisiúnta. Chomh maith le vóta ar son an Uachtaráin, beidh mé in ann mo vóta a chaitheamh ar son Seanadóra i gCalifornia agus ar son Ionadaí (i dTeach na nIonadaithe) i mo cheantar Comhdhála.

Córas Dhá Pháirtí

Is córas d pháirtí (an Páirtí Daonlathach agus an Páirtí Poblachtánach) é an córas rialtais sna Stáit Aontaithe, rud a tharla de thaisme agus ní d’aon ghnó. Sa Seanad agus i dTeach na nIonadaithe araon, bíonn níos mó cumhachta ag an bPáirtí leis an tromlach. Rud tábhachtach é sin, mar ní ritear aon reachtaíocht gan faomhadh an dá Theach (idir Theach na nIonadaithe agus an Seanad), agus faoi dheireadh faomhadh an Uachtaráin. Sin an fáth go bhfuil sé deacair reachtaíocht a rith sna Stáit Aontaithe. Cheapfá dá mbeadh an Uachtaránacht agus an tromlach sa dá Theach ag Páirtí amháin (mar a tharlaíonn ó am go ham agus a d’fhéadfadh tarlú sa toghchán seo), go mbeadh sé éasca ansin reachtaíocht a rith. Ach fiú sa chás sin, níl sé ró-éasca. nach bhfuil ach tromlach simplí (níos mó ná leathchuid) ag teastáil i dTeach na nIonadaithe, de ghnáth is gá ollthromlach (60 Seanadóir as 100) a bheith i bhfabhar reachtaíocht sa Seanad roimh a shéala formheasa a chur uirthi. Ní minic a bhíonn, ar a laghad, 60 Seanadóir as Páirtí amháin suite sa Seanad. Mar sin, bíonn na Seanadóirí as Páirtí an mhionlaigh sa Seanad in ann athruithe suntasacha a éileamh i reachtaíocht roimh a mbeannacht a thabhairt di. Tá próiseas foirmiúil ann chun athruithe mar sin a phlé, in iarracht comhaontú a fháil sa Chomhdháil ar an reachtaíocht a bhí molta. Má shroicheann an Comhdháíl comhaontú ar reachtaíocht athraithe, is gá an reachtaíocht nua sin a chur tríd an bpróiseas faofa arís ón tús. Má ghlactar leis an reachtaíocht nua sin sa dá Theach, deis fós ag an Uachtarán í a chrosadh. Cé gur féidir leis an Chomhdháil cros Uachtaránachta a shárú, tá sé sin an-deacair a dhéanamh, agus is annamh a tharlaíonn sé.

Impleachtaí?

De réir na bpobalbhreitheanna, na trí rás fheidearálacha gob ar ghob, idir an dá Theach sa Chomhdháil agus an Uachtaránacht. Is toghchán ait é an toghchán Uachtaránachta, mar is féidir le hiarrthóir amháin an bua a fháil fiú má fhaigheann an t-iarrthóir eile tromlach na vótaí. Is féidir é sin a tharlú, mar úsáidtear próiseas roghnaithe darb ainm coláiste toghcháin. Próiseas casta atá i gceist nach bhfuil go hiomlán ionadaíoch, ar an drochuair. Níl spás agam an próiseas casta seo a phlé anseo, ach tá an próiseas seo luaite i mbunreacht na tíre, agus dá bhrí sin tá sé an-deacair é a athrú (rinneadh timpeall 700 iarracht é a athrú suas go dtí seo). Mar iarmhairt an phróisis sin, fiú uisce na gcos mo vóta Uachtaránachta anseo i gCalifornia agus beidh na daoine sna Stáit chinniúnacha ag roghnú an Uachtaráin don tír ar fad. Sin iad na Stáit i gceist: Arizona, Georgia, Michigan, Pennsylvania, Wisconsin, North Carolina agus Nevada. Ach caithfidh mé mo vóta ar son Kamala Harris, beag beann ar thionchar mo vóta ar an toradh.

Ach, agus is é seo mo phointe lárnach, tá mé in ann mo vóta a chaitheamh ar son Seanadóra sa Seanad agus ar son Ionadaí i dTeach na nIonadaithe. Agus déanfaidh mo vóta difríocht maidir leo siúd. Tá Adam Schiff (Daonlathach) ag seasamh in aghaidh Steve Garvey (Poblachtánach) sa toghchán Seanadóireachta i gCalifornia, agus de réir na bpobalbhreitheanna seans maith go mbeidh an bua ag Schiff. Cabhróidh mé leis sin ar aon nós agus caithfidh mé mo vóta ar a shon. Dála an scéil, is fuath le Trump Schiff (‘shifty Schiff’ a dtugann sé air) agus leis sin, tá mo dhóthain údair agam vótáil ar son Schiff!

Maidir le Teach na nIonadaithe, tá mé sa 49iú ceantar Comhdhála, ina bhfuil an tIonadaí in oifig faoi láthair, Mike Levin (Daonlathach), in iomaíocht le Matt Gunderson (Poblachtánach). Cé go bhfuil Mike Levin chun cinn sna pobalbhreitheanna, tá Matt Gunderson ag feabhsú a rátáil. Caithfidh mé mo vóta ar son Levin, agus gan dabht vóta tábhachtach é seo. Cén fáth? Bhuel, mbeadh na Daonlathaithe in ann formhór a bhaint amach i dTeach na nIonadaithe, bheidís in ann bac a chur ar reachtaíocht nach n-aontaíonn an Páirtí Daonlathach leis – is cuma an bhfuil Trump in oifig mar Uachtarán nó an bhfuil formhór sa Seanad ag na Poblachtánaigh. móide go mbeidh 60 Seanadóir Poblachtánaigh sa Seanad, agus mar sin, beidh na Daonlathaithe in ann bac a chur ar reachtaíocht sa Seanad freisin, más gá.

Conclúid

Cé nach bhfuil guth agam sa toghchán Uachtaránachta, tá guth agam maidir le Seanadóir sa Seanad agus le hIonadaí i dTeach na nIonadaithe, agus déanann sé difríocht mhór cén líon Daonlathaithe atá sa Seanad agus i dTeach na nIonadaithe. Mar sin, tá guth indíreach agam faoin méid cumhachta a bheadh at Trump, dá mbeadh an bua aige. Bainfidh mé lántairbhe as mo vóta mar sin, in iarracht an daonlathas a chaomhnú sa tír seo. Agus do dhaoine in Éirinn, déarfaidh mé é seo: dá dtoghfaí Trump mar Uachtarán Mheiriceá, ní hé sin le rá go mbeidh cumhacht neamhshrianta aige – ní bheidh! Cé gur rud frustrachas go minic dúinn i Meiriceá athruithe a bhrú ar aghaidh sa rialtas feidearálach, dá mbeadh Trump in oifig agus é ag iarraidh a bheith ina dheachtóir, ba rud maith é sin. Bheadh sé deacair, fiú do Trump, athruithe a chur i bhfeidhm, beag beann ar cén Páirtí atá i gcumhacht sa Seanad agus i dTeach na nIonadaithe! Ach bímis ag súil nach mbeidh an deis sin aige sa chéad áit, cé go mbeadh fadhbanna eile le réiteach ansin!

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Teachtaireacht as na Flaithis in Utah?

Teachtaireacht as na Flaithis in Utah?

duine piseogach mé, ach bhraith sé amhail is gur thit teachtaireacht anuas as na flaithis. Tharla sé go tobann. Bhíomar mo bhean chéile, mé féin agus beirt chara linn- tar éis cuairt a thabhairt ar ionad cuairteoirí na Mormannach i St. George, Utah, i Meiriceá nuair a tharla sé. Ach roimhe sin…

Cúlra

Tá dlúthbhaint ag Utah leis an reiligiún Mormannachas, ar a dtugtar go hoifigiúil Eaglais Íosa Naoimh na Laethanta Deireanacha (LDS). Bhunaigh Joseph Smith an reiligiún sa bhliain 1830. De réir theagasc LDS, tháinig an t-aingeal Moroni chuige ar 21 Meán Fómhair, 1823, agus dúirt sé leis go raibh sé roghnaithe chun eaglais Dé ar an Domhan a athchóiriú. Dúirt Moroni le Smith freisin go raibh táibléid óir curtha aige in iarthar Nua-Eabhrac, agus go raibh scríbhinní na bhfáithe ársa orthu. Deirtear go ndearna Smith na táibléid a aisghabháil ceithre bliana ina dhiaidh sin agus gur aistrigh sé iad go Béarla ó theanga anaithnid. Ba é toradh a shaothar sin ná scrioptúr naofa na heaglaise LDS – “The Book of Mormon”.

Ceapadh gur reibiliúnaigh iad na Mormannaigh, agus mar sin rinneadh géarleanúint orthu i Missouri agus ansin in Illinois. Sa bhliain 1844, cúisíodh Smith as tréas agus cuireadh i bpríosún é. Mharaigh drong frith-Mhormannach é sa phríosúin. Tháinig Brigham Young i gcomharbas ar Smith mar uachtarán na heaglaise i 1846. Chuaigh Young agus a lucht leanúna ar thuras mór go Utah chun éalú ón ngéarleanúint, agus ba é Utah croílár na heaglaise LDS, ó shin i leith. Tá éagsúlacht creidimh in Utah sa lá atá inniu ann, agus Mormannaigh mar 40% don daonra de 3.5 milliún.

Bhí an tSiúr Davis mar threoraí againn san ionad cuairteoirí, agus roinn sí eolas linn faoi na Mormannaigh. Bhí scannán le feiceáil, agus póstaeir le léamh mar pháirt den chuairt. Bhí sé an-suimiúil dúinn foghlaim faoi na Mormannaigh agus a reiligiún. Bean chairdiúil ba í an tSiúr Davis agus d’fhreagair sí ár gceisteanna go foighneach.

Teachtaireacht?

Tar éis ár gcuairt don ionad cuairteoirí, thóg duine dár n-aíonna cúpla grianghraf dínn inár veain. Bhí muid páirceáilte trasna na sráide ón ionad. D’oscail mé m’fhuinneog agus shín mo lámh amach tríd an bhfuinneog le haghaidh grianghraif. Ansin bhrúigh mé an lasc chun an fhuinneog a ardú. Thosaigh sé ag obair i gceart ar dtús, ach ansin bhí torann ard cosúil le fuaim lámhaigh agus léim gloine na fuinneoige suas ar luas lasrach agus ansin thit sí anuas arís. Bhí an fhuinneog oscailte go hiomlán ansin, agus níor oibrigh an lasc a thuilleadh. Teachtaireacht as na flaithis b’fhéidir?

Meicneoir?

Bhí sé tar éis 5 p.m. ag an am agus bhí sé deacair meicneoir a fháil toisc go raibh formhór na ngaráistí dúnta faoin am sin. Ach bhí ceann amháin a bheadh ar oscailt go dtí 5:30. Chuir mé glaoch air, agus labhair mé le duine darb ainm Jake. Mhínigh mé go rabhamar páirceáilte taobh amuigh den ionad cuairteoirí na Mormannach agus go rabhamar i bponc de dheasca fuinneog na veain. Thoilighan veain a thabhairt isteach cé gur chiallaigh sé sin go mbeadh ar na meicneoirí ragobair a dhéanamh chun an fhadhb a réiteach.

Thiomáineamar díreach chuig an ngaráiste, agus thug siad an veain isteach láithreach. Thóg an próiseas iomlán thart ar 45 nóiméad agus bhí ar an bhfoireann fanacht ag obair níos mó ná leathuair tar éis am dúnta. Tharla sé go raibh mótar na fuinneoige caite, agus ní raibh ceann eile ar fáil dóibh ar bhonn práinne. Bheidís in ann an fhuinneog a ardú agus a dhaingniú in áit le scriú agus ceangail phlaistigh – rud a chuirfeadh ar ár gcumas leanúint lenár dturas agus mótar nua a fháil tar éis an turas bóthair. D’aontaíomar leis an réiteach sin. A bhuíochas le Jake agus a fhoireann, bhíomar ar ár mbealach arís go luath agus d’fhan an fhuinneog dúnta don chuid eile den turas. Ba é an t-aon fhadhb bheag a bhí againn go raibh sé beagáinín torannach agus muid ag tiomáint, mar bhí bearna bheag ag barr na fuinneoige – ach níor chuir sé sin isteach ná amach orainn.

Iompú?

Bhí mé chomh tógtha le sraith na n-imeachtaí aisteacha gur thosaigh an triúr eile ag spochadh asam ar feadh tamaill. “A Mhichíl, an bhfuil sé i gceist agat iompú ar Mormannachas?” a dúirt duine amháin. “‘Sea”, arsa mo bhean chéile, beidh sé ag iarraidh athlonnú go St. George go luath.” Agus leanadar ar aghaidh mar sin ag magadh fúm. An raibh an ceart acu – an ea?

An bhfuil tusa ag magadh fúm freisin? Bhuel, i ndáiríre, dá mba dhuine piseogach mé, seans go ndéanfainn machnamh, ag iarraidh a fháil amach an d’fhéadfadh imeachtaí aisteacha an lae a bheith ceangailte i slí éigean leis an Mormannachas. Ach ní mar sin atá mé. Bhí mótar na fuinneoige sa veain ar an dé deiridh, gan dabht, agus is comhtharlú é gur bhris sé taobh amuigh den ionad. Agus cad faoin ngaráiste a choimeád Jake ar oscailt dúinn tar éis am dúnta? Bhuel, b’fhéidir gur duine eiseamláireach é Jake, nó b’fhéidir nuair a chuala go rabhamar taobh amuigh den ionad cuairteoirí a reiligiúin féin, gur spreagadh é chun gaisce a lae a dhéanamh. Ar aon nós, níl sé i gceist agam athlonnú go Utah inniu ná amárach!

.

Seoid Chríonnachta!

Seoid Chríonnachta!

 

“Seo é an rud a dtugann siad an samhradh air, Dia idir sinn agus an t-olc!”

Chas mé agus cé a bhí ann ná Séimí an Droichid, agus cuma an fhrancaigh bháite ar an gcréatúr bocht. Ar an dea-uair, bhí scáth fearthainne gailf oscailte agam agus neart spáis do bheirt faoi.

“Tar isteach liom faoi mo scáth fearthainne!” arsa mise, mar bhí trua agam dó.

“Sin tairiscint nach féidir diúltú di, agus táim an-bhuíoch díot as!” D’fhreagair Séimí agus é go sábháilte cheana féin, ar foscadh ó chith trom.

“Bhuel, tugaimis ár n-aghaidh ar Meubles le haghaidh lóin, mar sin! Mise a seasfaidh é seo! Bhíomar taobh amuigh de Woodies agus ag dul sa treo sin, ar aon nós.

Is buí le bocht an beagán, mar a déarfá!” arsa Séimí. “Ar aghaidh linn!”

Nuair a bhíomar inár suí cois in aice na fuinneoige, agus anraith agus arán donn á n-ithe againn, chuir mé an cheist ar Séimí a bhí ag dó na geirbe agam le déanaí.

A Shéimí, ceapaim go bhfuilimid i ré mhíshocair faoi láthair. Cé gurb í taidhleoireacht an tslí is fearr chun a dheimhniú go mbeidh síocháin ann, tá easpa de le feiceáil fud fad an domhain. Ach is é méadú an inimirce atá ag imirt an tionchar is mó ar an domhan thiar. Uair amháin, bhí na struis ag baint leis an inimirce le feiceáil ach amháin i Meiriceá. Níor thuigeamar i gceart cad a bhí ar siúl ann go dtí gur tharla an rud céanna anseo freisin, agus d’fhoghlaimíomar na castachtaí ag baint leis an inimirce tapa go leor ansin. Ach anois, tá cúrsaí tar éis dul in olcas in Éirinn agus an foréigean ag éirí níos measa. Phléasc círéibeacha i mBaile Átha Cliatha an bhliain seo caite, tar éis ráflaí ar líne faoi ionsaí ar leanaí i lár na cathrach. Agus bhí círéibeacha i Sasana le déanaí freisin. Bhí ionadh ar dhaoine ar fud na Breataine nuair a maraíodh triúr cailíní idir 6 agus 9, in ionsaí scian, ar an 29 Iúil i Southport, baile cois farraige ó thuaidh de Learpholl. Scaip ráflaí bréagacha go tapa ar na meáin shóisialta gur iarrthóir tearmainn, nó inimirceach Moslamach an duine a bhí faoi amhras. Thosaigh na círéibeacha frithinimircigh i Southport, agus ansin bhris círéibeacha eile amach ar fud Shasana, ó Plymouth ar an gcósta theas go Sunderland san Oirthuaisceart. Tharla círéibeacha freisin i mBéal Feirste, Tuaisceart Éireann.

A Shéimí, cá háit sa diabhal a bhfuil muid ag dul?Bm’anáil i mbarr mo ghoib liom, agus chomh maith leis sin bhí mé stiúgtha leis an ocras. Bhí Séimí ag ithe cheana féin agus rinne mise aithris air gan mhoill.

“A Mhicilín, mo chara dílis, cad faoi cháiréis an chaidrimh shóisialta? Tá mé maith go leor, go raibh maith agat, agus tá súil agam go bhfuil gach rud i gceart leatsa, freisin?” Rinne sé meangadh rógánta, agus thuig mé ar an toirt go raibh mé drochbhéasach le Séimí.

“Gabh mo leithscéal, a Shéimí, as mo bhéalastánacht – ní rabhas ag smaoineamh ar chor ar bith. Agus táimid go maith freisin, agus chomh gnóthach anois agus a bhíomar roimh dúinn éirí as ár bpoist. Bhí mé ag lorg faoisimh, b’fhéidir, nó athdhearbhaithe uait go n-oibreoidh cúrsaí amach sa tír seo agus ar fud an domhain agus sin an fáth ar thosaigh mé ag bladráil.

“A Mhichíl, tuigim cad atá á rá agat, agus go bhfuil tú buartha go bhfuil cúrsaí ina chorraíl ar fud an domhain, inár dtír féin san áireamh. Imríonn an iomarca drochnuachta tionchar diúltach orainn go léir. Cuireann amanna mar seo seanfhocal Béarla i gcuimhne dom, a théann mar seo as Gaeilge: Bíodh suaimhneas agam glacadh le rudaí nach féidir liom a athrú, misneach agam athruithe a dhéanamh nuair is féidir, agus ciall agam faoin difríocht eatarthu.Bíonn deis againn mar thír seasamh docht a ghlacadh maidir le tíortha agus daoine ag déanamh ainghníomhartha. Is féidir linn ár dtuairimí a chur in iúl d’ár dTeachta Dálaí. Bíonn deis againn ár mhíshástacht a léiriú ar an tsráid freisin, mar bíonn léirsithe eagraithe go minic chun brú a chur ar an rialtas dul i ngleic le cúrsaí tábhachta. Agus tá dualgas orainn mar shaoránaigh ár vótaí a úsáid go ciallmhar, agus ár dtacaíocht a thabhairt do dhaoine agus páirtithe nach bhfuil fuath mar chuid lárnach dá léargas polaitiúil acu. A Mhichíl, bíonn daoine buartha go háirithe nuair atá rudaí uafásacha ag tarlú nach bhfuil neart acu orthu. Ach bíonn tú in ann rudaí a dhéanamh an chuid is mó den am. Cé gur rudaí beaga iad go minic, imríonn siad tionchar dearfach sa treo ceart. Is é mo mholadh do gach saoránach seanfhocal eile ní briathra a dhearbhaíonn ach gníomh. Is láidre gníomh beag amháin ná na mílte focal. Níl a fhios agam an dtabharfadh sé sin aon fhaoiseamh nó athdhearbhú duit, ach sin é mo chur chuige faoi chúrsaí mar sin!” Leis sin, chríochnaigh Séimí a bheith le nithe aige agus sméid sé a cheann go críonna. Bhí mé féin tar éis mo bhéile a chríochnú, agus ag gach focal isteach a bhí le rá ag mo chara dílis.

“A Shéimí, rinne tú arís é! Tá an ceart agat. Thionóil an grúpa ‘Stand up to Racism’ níos nó ná 50 slógadh sa Bhreatain Mhór agus sa Tuaisceart. Bhailigh timpeall 15,000 i mBéal Feirste, ag canadh na bhfocal: ‘nuair atá imircigh faoi ionsaí, cad a dhéanaimid? Seasaimid an fód!Bíonn slógaí frithchiníochais in Éirinn freisin go minic, agus bhí slógadh mór i mBaile Átha Cliath an bhliain seo caite. Cuireann ár gcomhrá cúpla seanfhocal eile i gcuimhne dom, ráite ag Teddy Roosevelt Ag uair na cinniúna, is fearr an rud ceart a dhéanamh, agus is measa tada a dhéanamh. Agus Déan pé rud is féidir atá ar d’acmhainn, san áit ina bhfuil tú.’

“Bhuel, táimid ar chiomhintinn mar sin. Agus cheangail tú gach rud le chéile le ráitis Uachtaráin Teddy Roosevelt. Crann taca a bhí ann do dhaoine faoi mhíbhuntáiste nuair a tharla an Spealadh Mór sna Stáit Aontaithe. An-chomhairle uaidh, gan dabht! Bhuel, níl sé ag stealladh báistí níos mó – tá mé chun bualadh le cara eile ag Costa anois. Deas bualadh leat, agus feicfidh mé ar ball arís gan dabht.”

“Beidh mé ag súil go mór leis!’ arsa mise, ach bhí Séimí leath bhealaigh síos an staighre cheana féin.

.

.

.

.

Cuairt ar Bhaile Átha Cliath!

Cuairt ar Bhaile Átha Cliath!

Níor chaith mé mórán ama i mBaile Átha Cliath (BAC) le blianta fada anuas. Chaith mo bhean chéile níos mó ama ann – is as BAC í ó dhúchas ag tabhairt cuairteanna ar a gaolta atá cónaí orthu ann. Bhí cónaí orm féin i mBAC le níos mó ná fiche bliain in iomlán. Sin an áit ar chas mé le mo bhean chéile den chéad uair. Sin an áit a d’fhreastalaínn ar an Ollscoil. Sin an áit inar thosaigh mé ag obair den chéad uair, tar éis dom post a fháil ag Córas Iompar Éireann (CIE). D‘fhás mé suas agus rinne mé mo chomhairle féin i mBAC. I mbeagán focal, sin an áit inar chaith mé m’óige – go míchiallmhar uaireanta. Is cuid thábhachtach de mo stair í BAC, gan dabht ar bith. Mar sin, bhí sé thar am dom cúpla lá a chaitheamh sa phríomhchathair ársa seo chun ómós a léiriú di agus muid a chur in iúl dá chéile arís.

First Impressions

Fuaireamar seomra dúinn féin in óstán “Herbert Park Hotel” i nDroichead na Dothra (Ballsbridge) le haghaidh trí oíche. Tá an t-óstán lonnaithe in aice le Páirc Hoirbeaird, páirc iontach idir Droichead na Dothra agus Domhnach Broc. Tá cónaí ar dheirfiúr Shinéid in aici leis an bpáirc agus tugann sí a dhá madra amach ag siúl ann cúpla uair gach lá. Thiomáineamar ó Charraig Seabhac i gcontae Chill Chainnigh suas go BAC agus sheiceálamar isteach san óstán. Ansin, thiomáin mé go dtí an Port Thuaidh i lár na cathrach chun an carr a bhí ar cíos againn a thabhairt ar ais. Thug mé faoi deara na hathruithe móra ar Ché an Phoirt Thuaidh, agus comhlachtaí idirnáisiúnta, óstáin agus bialanna lonnaithe ann anois, nach raibh ann uair amháin. Tá an geilleagar faoi bhláth i lár na cathrach, ní amháin ar Ché an Phoirt Thuaidh ach in áiteanna éagsúla eile, freisin. Chonaic mé na crainn tógála agus mé sa tacsaí ag dul go dtí an t-óstán. Gan dabht, ba é mo chéad imprisean don chathair ná cathair rachmasach agus faoi bhláth. Tá a fhios agam go bhfuil fadhbanna móra ann freisin. Mar shampla, chonaic mé na bacainní síos agus aníos dhá thaobh na Canálach Móire – ní bealach buan í sin an easpa tithíochta a réiteach!

Coláiste na Tríonóide

Bhí bricfeasta iontach blasta againn ag an óstán, agus siúlóid i bPáirc Hoirbeaird. Ansin, fuaireamar bus go lár na cathrach, agus mar go rabhamar gar do Choláiste na Tríonóide, chuamar isteach ann agus chláraíomar do thuras na hOllscoile agus cuairt ar an Leabhar Ceanannais. Bhí iarmhac léinn againn mar threoraí – fear darb ainm Finn. Bhí stíl réidh aige agus muid ag súil tríd an champas, ag éisteacht le stair an Choláiste ársa seo. Bunaíodh an Coláiste sa bhliain 1592 faoi ordú na Banríona Eilís 1, mar ollscoil do Chinsealacht Phrotastúnach na tíre. Tógadh an foirgneamh brící dearga darb ainm Rubrics sa 17ú haois, agus is é sin an foirgneamh is sine ar an gcampas. clogtheach (Campanile) i lár cearnóige an Coláiste, agus is foirgneamh íocónach é sin. Tá scafall timpeall an fhoirgnimh faoi láthair agus obair chothabhála ar siúl ann. Bhí stair agus scéalta go leor ag Finn, ach níl spás agam iad a insint anseo – caithfidh tú dul ar an turas chun iad a nochtadh!

An tSean-Leabharlann agus Leabhar Cheanannais

Is é an Seomra Fada príomh-sheomra na Sean-Leabharlainne (tógadh é idir 1712 agus 1732), le 200,000 de na leabhair is sine ann. Ardaíodh an díon sa bhliain 1860 le go bhféadfaí níos mó spáis a fháil. Bhí dealbh soilsithe den Domhan ar taispeáint ann, darb ainm Gaia agus bhí sé go hiontach a fheiceáil ar crochadh suas san aer.

an Leabhar Ceanannais ar taispeántas sa tSean-Leabharlann ó lár an 19ú haois agus meallann sé os cionn 500,000 cuairteoir gach bliain. Tá an leabhar oscailte chun dhá leathanach den script a thaispeáint. Chonaiceamar leathanaigh le liosta ainmneacha ann – saghas ginealais. Bíontach an radharc é – leabhar a scríobhadh timpeall 800 A.D.

Mholfainn an turas seo do aon duine ar mhaith leis nó léi léargas ginearálta a fháil faoi Choláiste na Tríonóide, agus chun an Leabhar Cheanannais a fheiceáil.

Ard-Mhúsaem na hÉireann

An lá dár gcionn, agus an lá deireanach dúinn i mBAC, thugamar cuairt ar Ard-Mhúsaem na hÉireann. Bhí Sinéad ann go leor uaireanta cheana, mar is seandálaí í. Ach ceapaim, agus náire orm faoi, gurbh é seo mo chéad chuairt ar an Ard-Mhúsaem. Bhuel, is minic a bheireas an mhoill an barr léi, agus bhí sé sin fíor domsa, gan dabht ar bith. Chaitheamar dhá uair ann, agus ní raibh leath a bhí ar taispeáint feicthe againn. Beidh mé ar ais chun níos mó a fheiceáil agus a fhoghlaim. Is institiúid den chéad scoth é, gan dabht ar bith. Chonaiceamar go leor déantáin réamhstairiúil ón gCré-Umhaoistagann an bailiúchán dórshaothar na réamhstaire sin ó réimse de dhátaí idir 2200 BC agus 500 BC. Bhí an taispeántas Ríoghacht agus Íobairt an-suimiúil freisintoradh thaisí Thionscadal Taighde ar Chorpáin Phortaigh Ard-Mhúsaem na hÉireann, a bunaíodh in 2003 i ndiaidh dóibh dhá chorpán ón Iarannaois a fháil i bportaigh i gCruachán, Co. Uíbh Fhailí agus i gCluain Uí Chaomháin, Co. na Mí. Dátaíodh na hiarsmaí don tréimhse idir thart ar 400 BC agus 200 BC agus bhí siad caomhnaithe go han-mhaith ar fad. Bhí sé fíorspéisiúil iarsmaí chomh sean sin a fheiceáil, agus tú in ann corp an duine a fheiceáil ón tréimhse sin. Tá sé saor in aisce cuairt a thabhairt ar an Ard-Mhúsaem sin tairiscint nach féidir diúltú di!

.

.

.

.

Cúrsa san Aistriúchán!

Cúrsa san Aistriúchán!

 

Chaith mo bhean chéile Sinéad agus mé féin seachtain i nGaeltacht Dhún na nGall le déanaí agus bhí am iontach ag an mbeirt againn. D’fhreastalaíomar ar chúrsaí eagraithe ag Oideas Gael i nGleann Cholm Cille Sinéad ag cúrsa a raibh an bhéim ar Ghaeilge labhartha agus mise ar chúrsa san aistriúchán. Thaitin an cúrsa ar fhreastal Sinéad air go mór léi, agus chuir sí feabhas ar a cuid Gaeilge labhartha. Ní dhearna mé cúrsa san aistriúchán riamh cheana, agus mar sin ní raibh cliú agam cad leis a raibh mé ag siúl.

Baineadh croitheadh asam

Cheap mé go raibh na bunscileanna aistriúcháin agam cheana féin agus go gcuirfinn snas orthu sa rang seo. Baineadh croitheadh asam gan mhoill. Ar dtús, d’iarr an múinteoir orainn frásaí nó abairtí as Béarla a aistriú go Gaeilge. Rinne mé mar a d’iarr sé agus ansin díreach thosaigh na fadhbanna. Mar shampla, bhí orainn ‘Mixed Doubles’ (sa leadóg) a aistriú go Gaeilge. Chuaigh mé isteach i Foclóir.ie agus is é an t-aistriúchán a fuair mé ná ‘cluiche dúbailte measctha’. Bhí an t-aistriúchán céanna sin againn go léir (cúigear dúinn) sa rang. Cheapamar go mbogfaimis ar aghaidh gan mhoill go dtí an chéad fhrása eile. Cúpla uair a chloig níos déanaí bhíomar fós ag comhrá faoin aistriúchán sin. Máistir-rang a bhí á mhúineadh ag an Dochtúir Micheál Ó Duibh dúinn – níl aon dabht faoi sin. D’úsáid Mícheál an sampla seo agus cúpla ceann eile freisin, chun na deacrachtaí ag baint le haistriúchán a chur in iúl dúinn. Cad a tharla le linn an ama a bhíomar ag plé maidir le ‘Mixed Doubles’?

Máistir-rang

Bíonn muinín againn as na foclóirí a úsáidimid san aistriúchán. Ní rud maith é sin i gcónaí, agus is fiú smaoineamh ar dtús faoi cad atá taobh thiar den leagan Béarla. Is fiú freisin a shamhlú go bhfuil tú ag míniú an Béarla as Gaeilge do dhuine nach bhfuil Béarla acu. Chomh maith leis sin, ní gá don fhoclóir cloí leis an gCaighdeán oifigiúil. B’fhéidir nach cuma leat, ach tá cásanna ina bhfuil sé riachtanach duit cloí leis an gCaighdeán oifigiúil chun téarmaí do chonartha a chomhlíonadh. Faoi dheireadh, bíonn roghanna agat an t-am go léir agus tú ag déanamh aistriúchán.

Thug Micheál tríd an bpróiseas muid, céim ar chéim. Mar réamhrá, dúirt sé go raibh níos mó ná slí amháin aistriúchán a dhéanamh, agus go dtaispeánfadh sé dúinn a shlí féin. Seo leanas a phróiseas.

Roimh ‘mixed doubles’ a aistriú, cad faoi ‘doubles’? Mholamar ‘dúbailte’ dó. Is féidir dúbailte a úsáid a dúirt sé, ach an bhfuil slí níos fearr chun é a aistriú go Gaeilge? Nach gceapfá nach bhfuil ach beirt ag imirt leis an bhfocal ‘dúbailte? An bhfuil sé ceart dúbailte a úsáid ag déanamh tagartha do dhaoine? Ní raibh na freagraí againn. Mhol sé ‘cluiche beirteanna’ mar aistriú ‘doubles’, agus ‘cluiche beirteanna na bhfear’, ‘cluiche beirteanna na mban’ agus ‘cluiche beirteanna measctha’ mar aistriúcháin do ‘mens doubles’, ‘womens doubles’ agus ‘mixed doubles’. Caithfidh mé a rá go bhfuil na haistriúcháin sin i bhfad níos fearr, i mo thuairim, ná a bhfuil san fhoclóir. Rinne Micheál aistriúcháin ar mhínithe na frásaí, in ionad lomaistriúcháin na bhfocal féin. Ardaíonn an cur chuige sin caighdeán an aistriúcháin go suntasach. Sin ach sampla amháin, ach tugann sé blas duit faoi cad atá i gceist nuair a dhéanann tú aistriúchán.

Uaireanta, bíonn frása nach bhfuil sé soiléir conas é a aistriú, agus caithfidh tú na roghanna a lua agus ansin machnamh a dhéanamh chun an ceann is cirte a phiocadh. Mar shampla: ‘Irish Music Month 2024’. Is féidir na haistriúcháin seo a chur air: ‘Mí Cheol na nÉireannach 2024’, Mí Cheol na hÉireann 2024’, ‘Mí Cheol Éireannach 2024’, agus ‘Mí Ceoil Éireannaigh 2024’. Is í an fhadhb is mó ag baint leis sin ná go bhfuil an leagan Béarla débhríoch. Mar shampla, is féidir ‘Irish’ a úsáid ag déanamh tagairt do dhuine as Éirinn nó do rud éigin as Éirinn. Agus is féidir ‘Irish Music’ month’, nó ‘Irish ‘Music month’’ a bheith i gceist agus ní mar an gcéanna iad. As Gaeilge, bíonn aistriúchán difriúil ag baint le gach míniú sin. Cheapamar go raibh Mí Cheol na hÉireann 2024 ar an aistriúchán is fearr agus an rud a bhí i gceist sa bhunleagan Béarla.

Cleachtadh a dhéanann máistreacht

Bhí go leor cleachtaí le déanamh againn sa rang, agus chaitheamar an chuid is mó den am i mbun ceird an aistriúcháin. Bhí gach saghas pasáiste le haistriú againn, ó mhíreanna oifigiúla ó cháipéisí an rialtais go hóráidí neamhfhoirmiúla polaiteoirí, ó chomharthaí bóthair go sleachta as úrscéalta. Roinneamar thart ár n-iarrachtaí go dtí na scoláirí eile sa rang, agus scríobh siad moltaí orthu. Sa tslí sin, fuaireamar aiseolas an-úsáideach agus bhíomar ag foghlaim agus ag feabhsú ár scileanna an t-am go léir.

Tar éis sin, dúirt Micheál go bhfuil sé an-deacair ráitis cháiliúla a aistriú. Thug sé ceann deacair dúinn, scríofa ag George Bernard Shaw: ‘Dancing is a perpendicular expression of a horizontal desire’. Cheap mé faoi, agus thug mé cúpla rud faoi deara. Ar an gcéad dul síos, oibríonn na focail ‘perpendicular’ agus ‘horizontal’ go maith as Béarla, ach bheadh sé sách crochta iad a aistriú go díreach go Gaeilge. Ar an dara dul síos, is leath-thagairt gnéis atá i gceist agus ní bheadh sé ceart an mína aistriú go díreach, mar caillfear an leath-thagairt ansin atá lárnach don ráiteas. Ansin, tháinig sé chugam, agus rinne mé m’aistriúchán is fearr sa chúrsa agus b’fhéidir riamh:Scaoileann fonn fonn’. Níl ach trí fhocal ann, ach cuireann siad in iúl bunbhrí ráiteas Shaw. In ionad patrúin gheoiméadracha a úsáid, d’úsáid imeartas focal. Ciallaíonn fonn port nó tiúin, ach ciallaíonn sé mian nó dúil freisin. Bheifeá in ann ‘Scaoileann port dúil’ a bhaint amach mar mhíniú an frása ‘Scaoileann fonn fonn’. Bhí mé cinnte leis an aistriúchán sin go raibh an t-uafás foghlamtha agam sa rang iontach seo, agus go bhfuil mé i bhfad Éireann níos muiníní anois chun dul i ngleic le gach saghas aistriúcháin as seo amach!

.

.

.

.

gaGaeilge