Bhí mé chomh cróga le leon suas go dtí an lá roimh an obráid. Ach bhuail fírinne an scéil mé ansin, agus thuig mé den chéad uair gur obráid chroí a bhí i gceist. Thuig mé na focail níos luaithe ach níor thuig mé iad go pearsanta agus ag baint liom féin. Bheadh an obráid sin éasca do dhuine eile, ach anois thuig mé i gceart nach duine eile a bhí i gceist. B’fhéidir go bhfaighinn bás a dúirt mé liom féin. Ná bí amaideach, a dúirt guth eile i mo cheann. Is mionobráid atá i gceist, agus beidh mé ar ais abhaile tráthnóna amárach. Maith go leor, arsa an guth eile, má théann gach rud gan fadhb, ach b’fhéidir go mbeadh fadhb, agus cad a tharlódh ansin? Bhí an guth eile réidh leis. Tá tú chomh sábháilte le bille bainc, a mhic! Déanann Dochtúir Gibson an obráid ceannann céanna lá i ndiaidh lae, agus ní raibh fadhb mhór ag a othair riamh. Agus rud eile, d’inis sé duit faoin teicníc mháinliachta nua níos sábháilte fós atá á cleachtadh aige faoi láthair. Bíonn an obráid níos gairide, agus bíonn daoine ar ais ar a seanléim níos tapúla freisin. Tuigim arsa an chéad ghuth, ach nach féidir liom aon riosca a sheachaint agus leanúint ar aghaidh le mo réim cógas? Ach tá rioscaí ag baint leis an treo sin freisin. Tá do fibriliú atriach ag éirí níos measa le himeacht ama, agus is riocht a chiorraíonn do shaol é cheana féin. Ní hamháin sin, ach is dóichí ná a mhalairt nach mbeidh an dara rogha agat ach an obráid a fháil sna blianta tá amach romhainn. Sa chás sin seans maith nach n-éireodh chomh maith leis an obráid nuair a bheadh an galar níos measa ort.

Tuigim cad atá á rá agat a ghuth chiallmhar, agus cé go bhfuil mé fós buartha faoi, is é an rud ceart ach an obráid a fháil gan mhoill.

Leis sin chuaigh mé a chodladh agus ar maidin d’ullmhaigh mé chun dul isteach san ospidéal. Bhí lá troscaidh agam roimh an obráid de bharr go mbeinn ag dul faoi ainéistéiseach ginearálta.

Dúradh liom teacht isteach ag a haon déag a chlog. Tar éis leathuair sa seomra feithimh tógadh isteach sa seomra réamhrobráide. Chuir mé orm fallaing mháinliachta, agus ansin bhí orm fanacht. Bhí mo bhean chéile liom agus bhíomar in ann caint agus comhrá le chéile. Ar an drochuair, áfach, bhí cúpla cás deacair ag an máinlia a chuir moill ar m’obráid. Lá fada a bhí ann, agus ag a cúig a chlog tháinig an máinlia agus dúirt sé go raibh brón air go raibh moill ar mo chás, agus go mbeadh sé chun an obráid a dhéanamh ar aon nós, agus go bhfanfainn san ospidéal thar oíche. Bhí mo bhean chéile in ann dul abhaile mar sin, agus chuirfeadh an máinlia glaoch uirthi tar éis na hobráide.

Bhí mé stiúgtha leis an ocras agus spalptha leis an tart, ach ní raibh mé in ann bia nó deoch a bheith agam. Tar éis tamaill, chuir an ainéistéiseolaí é féin in aithne dom, agus chuir sé cúpla cheist orm chun cinntiú go raibh gach rud i gceart. D’inis sé dom faoin bpróiseas maidir leis an ainéistéiseach, agus go n-ionsáfaí tiúb i mo scornach chun cuidiú le m’análú le linn na hobráide.

Faoi dheireadh, timpeall a seacht a chlog san oíche, tógadh isteach mé san obrádlann agus ansin ar an mbord obráide. Bhí meaisíní móra ar gach taobh agus múr scáileán ag léiriú tomhas agus íomhánna de gach saghas. Bhí lucht leighis sa seomra freisin, agus bhí siad go léir an-ghnóthach ag déanamh tascanna éagsúla. Chuir duine amháin braiteoirí ar m’ucht agus ar mo dhroim. Ansin, cuireadh i mo luí mé. Bhí an ainéistéiseolaí suite ar mo chúl. Ní raibh an máinlia ann fós.

An chéad rud eile, bhí mé ar air sa seomra réamhobráide, agus i mo dhúiseacht. Dúirt altra liom go ndeachaigh gach rud go maith, agus go raibh mo chroí sa rithim cheart anois – rud a chonaic mé ar scáileáin in aice mo leaba. Tugadh go foirgneamh eile mé ar thralaí, agus isteach i seomra deas a raibh radharc deas uaidh de chathair San Diego. Bhí orm fanacht i mo luí ar feadh ceithre huaire, chun a chinntiú nach mbeadh aon fhadhb le m’artaire féimearach ag cur fola. Thug altra uisce agus bia dom (brioscaí). D’ith mé gach rud a bhí ann agus d’ól mé go leor uisce. Ní raibh mé in ann dul a chodladh de dheasca pian bheag a bhí orm i m’ucht. Thug an t-altra cógas dom chun mo phian a mhaolú, agus roimh i bhfad bhí mé in ann codladh.

Go moch ar maidin, d’ordaigh mé bricfeasta mór, agus d’alp mé siar é gan mhoill. Ansin, sheol mé téacs chuig mo bhean chéile, agus ansin chuir mé scairt gutháin uirthi. Bhí sí an-sásta scéal a fháil uaim, agus dúirt sí gur chuir an máinlia scairt uirthi tar éis na hobráide, ag rá go raibh sé sásta leis an obráid, agus go raibh mise ag téarnamh.

Tháinig mo bhean chéile go dtí an t-ospidéal, agus faoin am lón bhíomar seiceálaithe amach agus ar ár slí abhaile. Bhí ordaithe iarobráide faighte agam, agus ba é an príomhordú ná é a ghlacadh go réidh ar feadh seachtaine – gan aon aclaíocht a dhéanamh seachas siúl, agus gan aon rud trom a thógáil. Lean mé na treoracha gan aon cheist, agus ní raibh aon fhadhb agam. Thosaigh mé ar ghnáthimeachtaí an tsaoil ansin, aclaíocht san áireamh. Ní raibh fadhb ar bith agam ach a mhalairt ar fad. Bhraith mé níos fearr ná riamh, agus bhí mé in ann gach rud agus níos mó a dhéanamh tar éis na hobráide ná mar a bhí roimhe. Tá sé ag druidim le dhá mhí ón obráid agus é seo á scríobh agam, agus tá mé ag dul ó neart go neart ó thaobh fuinnimh de. Má bhíonn aon neamhrialtacht i rithim do chroí, mholfainn duit dul go dtí an dochtúir gan mhoill. Agus má bhíonn fibriliú ort, bí cinnte ceist a chur ar an speisialtóir maidir le heisidiú. D’fhéadfadh an obráid sin do shaol a athrú go radacach agus do shláinte a thabhairt ar ais duit. Agus ná bí buartha faoi, is fiú an tairbhe an trioblóid, gan dabht ar bith!

Nóiméad amháin, mhothaigh mé go maith. Ansin, gan aon rabhadh, bhí sé amhail is gur rug lámh láidir greim docht ar mo chroí agus thosaigh á chroitheadh agus á fháisceadh go fiáin. Bhí fadhb mhór agam! Chuamar go dtí Ospidéal Ginearálta Naomh Lúcás i gCill Chainnigh gan mhoill, mo bhean chéile ag tiomáint. Bhí go leor daoine eile ag feitheamh sa rannóg éigeandála, agus gach saghas ruda mícheart leo. Thóg sé ceithre huaire sula bhfaca mé an dochtúir agus bhí mo chroí socraithe síos faoin am sin. Bhí ardbhrú fola orm an chéad uair a sheiceáil an dochtúir mo bhrú fola, ach nuair a sheiceáil sé arís é, bhí sé ag an ngnáthleibhéal. Dúirt mé go raibh mé faoi strus, mar fuair m’athair bás le déanaí, agus ní raibh sé éasca dom déileáil leis sin. Dúirt an dochtúir liom gurb í sin an fhadhb, agus go raibh sé tábhachtach dom cleachtaí análaithe a dhéanamh gach lá, agus go gcuideodh sé liom strus an tsaoil a dhíbirt. Sin an méid!  Abhaile linn arís!

Dar liomsa, bhí an scéal gan réiteach fós, mar ní raibh a fhios agam cad a bhí mícheart liom. Rinne mé mar a mhol an dochtúir, rud a dhéanaim fós gach lá. Bhí go maith agus ní raibh go holc! Thángamar ar ais go California an tseachtain ina dhiaidh sin, agus leanamar ar aghaidh lenár ngnáthchúraimí. Thug sé muinín gan bhonn dom ar feadh tamaill, agus bhí mé ag ceapadh go raibh an ceart ag an dochtúir agus gur strus amháin a bhí ann. Ba ar éigean a bhí sé ligthe i ndearmad agam nuair a tharla sé arís. Bhí mé in ann dul go dtí mo dhochtúir an lá céanna, agus thóg sé leictreacardagram (ECG). Dúirt sé go raibh buille croí ag teacht róluath ó am go ham ach nach raibh fadhb leis sin. Chuaigh mé abhaile, ach níor mhothaigh mé i gceart. Rinne mé coinne eile le mo dhochtúir, agus thóg sé leictreacardagram eile. “Ó!’’ a dúirt sé. “Gabh mo leithscéal nach bhfaca mé é seo an uair dheireanach, ach tá fibriliú atriach ort nó ‘A-Fib’!”

“Sin a cheap mé, a dhochtúir!” arsa mise. “Tá fibriliú atriach i mo theaghlach agus ní haon ionadh go bhfuil sé orm anois.” Cuireadh ar aghaidh mé chuig cairdeolaí ansin. Rinne an cairdeolaí gach saghas teastais ar mo chroí – ECG, íomhá athshondais mhaighnéadach (MRI), macallagram (Béarla: echocardiogram) agus tástáil strus ar meaisín reatha. Bhí A-Fib orm fós, agus d’ordaigh an cairdeolaí cógas chun stop a chur leis an neamhrialtacht i rithim mo chroí. Thóg sé níos mó ná seachtain, ach faoi dheireadh chuaigh rithim mo chroí ar ais go rithim chuais, nó rithim rialta. Ansin, rinne an dochtúir amach oideas do chúpla cógas, antaithéachtach (Béarla: anticoagulant) san áireamh. Dúirt sé go raibh riosca i bhfad níos airde stróc a fháil ag daoine a raibh A-Fib orthu.

Lean mé ar aghaidh mar sin ar feadh cúpla bliain, nuair a tharla eipeasóid A-Fib arís. Rinne an dochtúir amach oideas do chógas, agus nuair a thóg mé é stad sé an A-Fib. Dúirt sé liom an cógas sin a thabhairt aon uair a bheadh A-Fib orm. Ar dtús, ní raibh ach eipeasóid A-Fib orm ach cúpla uair sa bhliain. Ach de réir a chéile, tharla an A-Fib níos minice. Cé go raibh mé in ann stad a chur leis, ní raibh sé go deas a bheith in A-Fib. Bhraith mé míchompordach agus imníoch aon uair a bhíodh A-Fib orm, agus thóg sé trí nó ceithre huaire don chógas stad a chur leis.

Faoi dheireadh, dúirt an cairdeolaí go raibh sé in am dom casadh leis an leictrifiseolaí (Béarla: electrophysiologist). Is speisialtóir é leictrifiseolaí, le saineolas aige nó aici faoin gcóras leictreach sa chroí. Rialaíonn an córas sin ráta bhuille croí chomh maith le crapadh agus ligean matán an croí. Nuair a bhíonn A-Fib ort, bíonn fadhb leis an gciorcad leictreach sa chroí, ionas nach mbuaileann do chroí go rialta mar is gnáth. Mar sin, ní oibríonn an croí chomh maith agus ba cheart dó a dhéanamh, ó thaobh imshruthú na fola de. Bíonn gearranáil agus tuirse ort dá bhrí sin, chomh maith leis an míchompord san ucht.

Chonaic mé an leictrifiseolaí gan mhoill, agus rinne sé athbhreithniú ar thorthaí na tástála a bhí déanta agam leis an gcairdeolaí. Fear macánta, deisbhéalach is é Dochtúir Gibson, agus dúirt sé gur féidir liom leanúint ar aghaidh leis an gcógas, más mian liom. Ach dúirt sé go raibh rogha eile agam freisin, is é sin eisídiú (‘ablation’ as Béarla) a fháil. Mhínigh sé dom ansin cad a bhí i gceist leis an ngnáthamh leighis sin. Bheinn faoi ainéistéiseach ginearálta le linn na hobráide. Chuirfí cataitéar isteach san artaire féimearach, agus ansin suas an artaire agus isteach i mo chroí. D’úsáidfí bíoga fuinnimh leichtrigh (Béarla: pulses of elecrical energy) chun an fíochán galrach (Béarla: diseased tissue) sa chóras leictreach an chroí a mharú. Bheadh seans maith ansin go mbeadh an A-Fib imithe go hiomlán nó ar feadh tamaill mhaith ar a laghad. “Tá an t-eolas agat anois, agus caithfidh tusa an cinneadh a dhéanamh!” arsa an Dochtúir Gibson liom. “Níl aon deifir ort – smaoinigh air, agus tar ar ais dom le do chinneadh ansin.” Ní raibh orm machnamh a dhéanamh. “Má tá seans maith agam fáil réidh leis an ngalar sin, fiú ar feadh tamaill, b’fhiú an tairbhe an trioblóid. Cé chomh luath agus is féidir an obráid a dhéanamh?” arsa mise.

..

Ní duine piseogach mé, ach bhraith sé amhail is gur thit teachtaireacht anuas as na flaithis. Tharla sé go tobann. Bhíomar –mo bhean chéile, mé féin agus beirt chara linn- tar éis cuairt a thabhairt ar ionad cuairteoirí na Mormannach i St. George, Utah, i Meiriceá nuair a tharla sé. Ach roimhe sin…

Cúlra

Tá dlúthbhaint ag Utah leis an reiligiún Mormannachas, ar a dtugtar go hoifigiúil Eaglais Íosa Naoimh na Laethanta Deireanacha (LDS). Bhunaigh Joseph Smith an reiligiún sa bhliain 1830. De réir theagasc LDS, tháinig an t-aingeal Moroni chuige ar 21 Meán Fómhair, 1823, agus dúirt sé leis go raibh sé roghnaithe chun eaglais Dé ar an Domhan a athchóiriú. Dúirt Moroni le Smith freisin go raibh táibléid óir curtha aige in iarthar Nua-Eabhrac, agus go raibh scríbhinní na bhfáithe ársa orthu. Deirtear go ndearna Smith na táibléid a aisghabháil ceithre bliana ina dhiaidh sin agus gur aistrigh sé iad go Béarla ó theanga anaithnid. Ba é toradh a shaothar sin ná scrioptúr naofa na heaglaise LDS – “The Book of Mormon”.

Ceapadh gur reibiliúnaigh iad na Mormannaigh, agus mar sin rinneadh géarleanúint orthu i Missouri agus ansin in Illinois. Sa bhliain 1844, cúisíodh Smith as tréas agus cuireadh i bpríosún é. Mharaigh drong frith-Mhormannach é sa phríosúin. Tháinig Brigham Young i gcomharbas ar Smith mar uachtarán na heaglaise i 1846. Chuaigh Young agus a lucht leanúna ar thuras mór go Utah chun éalú ón ngéarleanúint, agus ba é Utah croílár na heaglaise LDS, ó shin i leith. Tá éagsúlacht creidimh in Utah sa lá atá inniu ann, agus Mormannaigh mar 40% don daonra de 3.5 milliún.

Bhí an tSiúr Davis mar threoraí againn san ionad cuairteoirí, agus roinn sí eolas linn faoi na Mormannaigh. Bhí scannán le feiceáil, agus póstaeir le léamh mar pháirt den chuairt. Bhí sé an-suimiúil dúinn foghlaim faoi na Mormannaigh agus a reiligiún. Bean chairdiúil ba í an tSiúr Davis agus d’fhreagair sí ár gceisteanna go foighneach.

Teachtaireacht?

Tar éis ár gcuairt don ionad cuairteoirí, thóg duine dár n-aíonna cúpla grianghraf dínn inár veain. Bhí muid páirceáilte trasna na sráide ón ionad. D’oscail mé m’fhuinneog agus shín mé mo lámh amach tríd an bhfuinneog le haghaidh grianghraif. Ansin bhrúigh mé an lasc chun an fhuinneog a ardú. Thosaigh sé ag obair i gceart ar dtús, ach ansin bhí torann ard cosúil le fuaim lámhaigh agus léim gloine na fuinneoige suas ar luas lasrach agus ansin thit sí anuas arís. Bhí an fhuinneog oscailte go hiomlán ansin, agus níor oibrigh an lasc a thuilleadh. Teachtaireacht as na flaithis b’fhéidir?

Meicneoir?

Bhí sé tar éis 5 p.m. ag an am agus bhí sé deacair meicneoir a fháil toisc go raibh formhór na ngaráistí dúnta faoin am sin. Ach bhí ceann amháin a bheadh ar oscailt go dtí 5:30. Chuir mé glaoch air, agus labhair mé le duine darb ainm Jake. Mhínigh mé go rabhamar páirceáilte taobh amuigh den ionad cuairteoirí na Mormannach agus go rabhamar i bponc de dheasca fuinneog na veain. Thoiligh sé an veain a thabhairt isteach cé gur chiallaigh sé sin go mbeadh ar na meicneoirí ragobair a dhéanamh chun an fhadhb a réiteach.

Thiomáineamar díreach chuig an ngaráiste, agus thug siad an veain isteach láithreach. Thóg an próiseas iomlán thart ar 45 nóiméad agus bhí ar an bhfoireann fanacht ag obair níos mó ná leathuair tar éis am dúnta. Tharla sé go raibh mótar na fuinneoige caite, agus ní raibh ceann eile ar fáil dóibh ar bhonn práinne. Bheidís in ann an fhuinneog a ardú agus a dhaingniú in áit le scriú agus ceangail phlaistigh – rud a chuirfeadh ar ár gcumas leanúint lenár dturas agus mótar nua a fháil tar éis an turas bóthair. D’aontaíomar leis an réiteach sin. A bhuíochas le Jake agus a fhoireann, bhíomar ar ár mbealach arís go luath agus d’fhan an fhuinneog dúnta don chuid eile den turas. Ba é an t-aon fhadhb bheag a bhí againn ná go raibh sé beagáinín torannach agus muid ag tiomáint, mar bhí bearna bheag ag barr na fuinneoige – ach níor chuir sé sin isteach ná amach orainn.

Iompú?

Bhí mé chomh tógtha le sraith na n-imeachtaí aisteacha gur thosaigh an triúr eile ag spochadh asam ar feadh tamaill. “A Mhichíl, an bhfuil sé i gceist agat iompú ar Mormannachas?” a dúirt duine amháin. “‘Sea”, arsa mo bhean chéile, “beidh sé ag iarraidh athlonnú go St. George go luath.” Agus leanadar ar aghaidh mar sin ag magadh fúm. An raibh an ceart acu – an ea?

An bhfuil tusa ag magadh fúm freisin? Bhuel, i ndáiríre, dá mba dhuine piseogach mé, seans go ndéanfainn machnamh, ag iarraidh a fháil amach an d’fhéadfadh imeachtaí aisteacha an lae a bheith ceangailte i slí éigean leis an Mormannachas. Ach ní mar sin atá mé. Bhí mótar na fuinneoige sa veain ar an dé deiridh, gan dabht, agus is comhtharlú é gur bhris sé taobh amuigh den ionad. Agus cad faoin ngaráiste a choimeád Jake ar oscailt dúinn tar éis am dúnta? Bhuel, b’fhéidir gur duine eiseamláireach é Jake, nó b’fhéidir nuair a chuala sé go rabhamar taobh amuigh den ionad cuairteoirí a reiligiúin féin, gur spreagadh é chun gaisce a lae a dhéanamh. Ar aon nós, níl sé i gceist agam athlonnú go Utah inniu ná amárach!

.