Cuairt ar Bhaile Átha Cliath!

Cuairt ar Bhaile Átha Cliath!

Níor chaith mé mórán ama i mBaile Átha Cliath (BAC) le blianta fada anuas. Chaith mo bhean chéile níos mó ama ann – is as BAC í ó dhúchas ag tabhairt cuairteanna ar a gaolta atá cónaí orthu ann. Bhí cónaí orm féin i mBAC le níos mó ná fiche bliain in iomlán. Sin an áit ar chas mé le mo bhean chéile den chéad uair. Sin an áit a d’fhreastalaínn ar an Ollscoil. Sin an áit inar thosaigh mé ag obair den chéad uair, tar éis dom post a fháil ag Córas Iompar Éireann (CIE). D‘fhás mé suas agus rinne mé mo chomhairle féin i mBAC. I mbeagán focal, sin an áit inar chaith mé m’óige – go míchiallmhar uaireanta. Is cuid thábhachtach de mo stair í BAC, gan dabht ar bith. Mar sin, bhí sé thar am dom cúpla lá a chaitheamh sa phríomhchathair ársa seo chun ómós a léiriú di agus muid a chur in iúl dá chéile arís.

First Impressions

Fuaireamar seomra dúinn féin in óstán “Herbert Park Hotel” i nDroichead na Dothra (Ballsbridge) le haghaidh trí oíche. Tá an t-óstán lonnaithe in aice le Páirc Hoirbeaird, páirc iontach idir Droichead na Dothra agus Domhnach Broc. Tá cónaí ar dheirfiúr Shinéid in aici leis an bpáirc agus tugann sí a dhá madra amach ag siúl ann cúpla uair gach lá. Thiomáineamar ó Charraig Seabhac i gcontae Chill Chainnigh suas go BAC agus sheiceálamar isteach san óstán. Ansin, thiomáin mé go dtí an Port Thuaidh i lár na cathrach chun an carr a bhí ar cíos againn a thabhairt ar ais. Thug mé faoi deara na hathruithe móra ar Ché an Phoirt Thuaidh, agus comhlachtaí idirnáisiúnta, óstáin agus bialanna lonnaithe ann anois, nach raibh ann uair amháin. Tá an geilleagar faoi bhláth i lár na cathrach, ní amháin ar Ché an Phoirt Thuaidh ach in áiteanna éagsúla eile, freisin. Chonaic mé na crainn tógála agus mé sa tacsaí ag dul go dtí an t-óstán. Gan dabht, ba é mo chéad imprisean don chathair ná cathair rachmasach agus faoi bhláth. Tá a fhios agam go bhfuil fadhbanna móra ann freisin. Mar shampla, chonaic mé na bacainní síos agus aníos dhá thaobh na Canálach Móire – ní bealach buan í sin an easpa tithíochta a réiteach!

Coláiste na Tríonóide

Bhí bricfeasta iontach blasta againn ag an óstán, agus siúlóid i bPáirc Hoirbeaird. Ansin, fuaireamar bus go lár na cathrach, agus mar go rabhamar gar do Choláiste na Tríonóide, chuamar isteach ann agus chláraíomar do thuras na hOllscoile agus cuairt ar an Leabhar Ceanannais. Bhí iarmhac léinn againn mar threoraí – fear darb ainm Finn. Bhí stíl réidh aige agus muid ag súil tríd an champas, ag éisteacht le stair an Choláiste ársa seo. Bunaíodh an Coláiste sa bhliain 1592 faoi ordú na Banríona Eilís 1, mar ollscoil do Chinsealacht Phrotastúnach na tíre. Tógadh an foirgneamh brící dearga darb ainm Rubrics sa 17ú haois, agus is é sin an foirgneamh is sine ar an gcampas. clogtheach (Campanile) i lár cearnóige an Coláiste, agus is foirgneamh íocónach é sin. Tá scafall timpeall an fhoirgnimh faoi láthair agus obair chothabhála ar siúl ann. Bhí stair agus scéalta go leor ag Finn, ach níl spás agam iad a insint anseo – caithfidh tú dul ar an turas chun iad a nochtadh!

An tSean-Leabharlann agus Leabhar Cheanannais

Is é an Seomra Fada príomh-sheomra na Sean-Leabharlainne (tógadh é idir 1712 agus 1732), le 200,000 de na leabhair is sine ann. Ardaíodh an díon sa bhliain 1860 le go bhféadfaí níos mó spáis a fháil. Bhí dealbh soilsithe den Domhan ar taispeáint ann, darb ainm Gaia agus bhí sé go hiontach a fheiceáil ar crochadh suas san aer.

an Leabhar Ceanannais ar taispeántas sa tSean-Leabharlann ó lár an 19ú haois agus meallann sé os cionn 500,000 cuairteoir gach bliain. Tá an leabhar oscailte chun dhá leathanach den script a thaispeáint. Chonaiceamar leathanaigh le liosta ainmneacha ann – saghas ginealais. Bíontach an radharc é – leabhar a scríobhadh timpeall 800 A.D.

Mholfainn an turas seo do aon duine ar mhaith leis nó léi léargas ginearálta a fháil faoi Choláiste na Tríonóide, agus chun an Leabhar Cheanannais a fheiceáil.

Ard-Mhúsaem na hÉireann

An lá dár gcionn, agus an lá deireanach dúinn i mBAC, thugamar cuairt ar Ard-Mhúsaem na hÉireann. Bhí Sinéad ann go leor uaireanta cheana, mar is seandálaí í. Ach ceapaim, agus náire orm faoi, gurbh é seo mo chéad chuairt ar an Ard-Mhúsaem. Bhuel, is minic a bheireas an mhoill an barr léi, agus bhí sé sin fíor domsa, gan dabht ar bith. Chaitheamar dhá uair ann, agus ní raibh leath a bhí ar taispeáint feicthe againn. Beidh mé ar ais chun níos mó a fheiceáil agus a fhoghlaim. Is institiúid den chéad scoth é, gan dabht ar bith. Chonaiceamar go leor déantáin réamhstairiúil ón gCré-Umhaoistagann an bailiúchán dórshaothar na réamhstaire sin ó réimse de dhátaí idir 2200 BC agus 500 BC. Bhí an taispeántas Ríoghacht agus Íobairt an-suimiúil freisintoradh thaisí Thionscadal Taighde ar Chorpáin Phortaigh Ard-Mhúsaem na hÉireann, a bunaíodh in 2003 i ndiaidh dóibh dhá chorpán ón Iarannaois a fháil i bportaigh i gCruachán, Co. Uíbh Fhailí agus i gCluain Uí Chaomháin, Co. na Mí. Dátaíodh na hiarsmaí don tréimhse idir thart ar 400 BC agus 200 BC agus bhí siad caomhnaithe go han-mhaith ar fad. Bhí sé fíorspéisiúil iarsmaí chomh sean sin a fheiceáil, agus tú in ann corp an duine a fheiceáil ón tréimhse sin. Tá sé saor in aisce cuairt a thabhairt ar an Ard-Mhúsaem sin tairiscint nach féidir diúltú di!

.

.

.

.

Cúrsa san Aistriúchán!

Cúrsa san Aistriúchán!

 

Chaith mo bhean chéile Sinéad agus mé féin seachtain i nGaeltacht Dhún na nGall le déanaí agus bhí am iontach ag an mbeirt againn. D’fhreastalaíomar ar chúrsaí eagraithe ag Oideas Gael i nGleann Cholm Cille Sinéad ag cúrsa a raibh an bhéim ar Ghaeilge labhartha agus mise ar chúrsa san aistriúchán. Thaitin an cúrsa ar fhreastal Sinéad air go mór léi, agus chuir sí feabhas ar a cuid Gaeilge labhartha. Ní dhearna mé cúrsa san aistriúchán riamh cheana, agus mar sin ní raibh cliú agam cad leis a raibh mé ag siúl.

Baineadh croitheadh asam

Cheap mé go raibh na bunscileanna aistriúcháin agam cheana féin agus go gcuirfinn snas orthu sa rang seo. Baineadh croitheadh asam gan mhoill. Ar dtús, d’iarr an múinteoir orainn frásaí nó abairtí as Béarla a aistriú go Gaeilge. Rinne mé mar a d’iarr sé agus ansin díreach thosaigh na fadhbanna. Mar shampla, bhí orainn ‘Mixed Doubles’ (sa leadóg) a aistriú go Gaeilge. Chuaigh mé isteach i Foclóir.ie agus is é an t-aistriúchán a fuair mé ná ‘cluiche dúbailte measctha’. Bhí an t-aistriúchán céanna sin againn go léir (cúigear dúinn) sa rang. Cheapamar go mbogfaimis ar aghaidh gan mhoill go dtí an chéad fhrása eile. Cúpla uair a chloig níos déanaí bhíomar fós ag comhrá faoin aistriúchán sin. Máistir-rang a bhí á mhúineadh ag an Dochtúir Micheál Ó Duibh dúinn – níl aon dabht faoi sin. D’úsáid Mícheál an sampla seo agus cúpla ceann eile freisin, chun na deacrachtaí ag baint le haistriúchán a chur in iúl dúinn. Cad a tharla le linn an ama a bhíomar ag plé maidir le ‘Mixed Doubles’?

Máistir-rang

Bíonn muinín againn as na foclóirí a úsáidimid san aistriúchán. Ní rud maith é sin i gcónaí, agus is fiú smaoineamh ar dtús faoi cad atá taobh thiar den leagan Béarla. Is fiú freisin a shamhlú go bhfuil tú ag míniú an Béarla as Gaeilge do dhuine nach bhfuil Béarla acu. Chomh maith leis sin, ní gá don fhoclóir cloí leis an gCaighdeán oifigiúil. B’fhéidir nach cuma leat, ach tá cásanna ina bhfuil sé riachtanach duit cloí leis an gCaighdeán oifigiúil chun téarmaí do chonartha a chomhlíonadh. Faoi dheireadh, bíonn roghanna agat an t-am go léir agus tú ag déanamh aistriúchán.

Thug Micheál tríd an bpróiseas muid, céim ar chéim. Mar réamhrá, dúirt sé go raibh níos mó ná slí amháin aistriúchán a dhéanamh, agus go dtaispeánfadh sé dúinn a shlí féin. Seo leanas a phróiseas.

Roimh ‘mixed doubles’ a aistriú, cad faoi ‘doubles’? Mholamar ‘dúbailte’ dó. Is féidir dúbailte a úsáid a dúirt sé, ach an bhfuil slí níos fearr chun é a aistriú go Gaeilge? Nach gceapfá nach bhfuil ach beirt ag imirt leis an bhfocal ‘dúbailte? An bhfuil sé ceart dúbailte a úsáid ag déanamh tagartha do dhaoine? Ní raibh na freagraí againn. Mhol sé ‘cluiche beirteanna’ mar aistriú ‘doubles’, agus ‘cluiche beirteanna na bhfear’, ‘cluiche beirteanna na mban’ agus ‘cluiche beirteanna measctha’ mar aistriúcháin do ‘mens doubles’, ‘womens doubles’ agus ‘mixed doubles’. Caithfidh mé a rá go bhfuil na haistriúcháin sin i bhfad níos fearr, i mo thuairim, ná a bhfuil san fhoclóir. Rinne Micheál aistriúcháin ar mhínithe na frásaí, in ionad lomaistriúcháin na bhfocal féin. Ardaíonn an cur chuige sin caighdeán an aistriúcháin go suntasach. Sin ach sampla amháin, ach tugann sé blas duit faoi cad atá i gceist nuair a dhéanann tú aistriúchán.

Uaireanta, bíonn frása nach bhfuil sé soiléir conas é a aistriú, agus caithfidh tú na roghanna a lua agus ansin machnamh a dhéanamh chun an ceann is cirte a phiocadh. Mar shampla: ‘Irish Music Month 2024’. Is féidir na haistriúcháin seo a chur air: ‘Mí Cheol na nÉireannach 2024’, Mí Cheol na hÉireann 2024’, ‘Mí Cheol Éireannach 2024’, agus ‘Mí Ceoil Éireannaigh 2024’. Is í an fhadhb is mó ag baint leis sin ná go bhfuil an leagan Béarla débhríoch. Mar shampla, is féidir ‘Irish’ a úsáid ag déanamh tagairt do dhuine as Éirinn nó do rud éigin as Éirinn. Agus is féidir ‘Irish Music’ month’, nó ‘Irish ‘Music month’’ a bheith i gceist agus ní mar an gcéanna iad. As Gaeilge, bíonn aistriúchán difriúil ag baint le gach míniú sin. Cheapamar go raibh Mí Cheol na hÉireann 2024 ar an aistriúchán is fearr agus an rud a bhí i gceist sa bhunleagan Béarla.

Cleachtadh a dhéanann máistreacht

Bhí go leor cleachtaí le déanamh againn sa rang, agus chaitheamar an chuid is mó den am i mbun ceird an aistriúcháin. Bhí gach saghas pasáiste le haistriú againn, ó mhíreanna oifigiúla ó cháipéisí an rialtais go hóráidí neamhfhoirmiúla polaiteoirí, ó chomharthaí bóthair go sleachta as úrscéalta. Roinneamar thart ár n-iarrachtaí go dtí na scoláirí eile sa rang, agus scríobh siad moltaí orthu. Sa tslí sin, fuaireamar aiseolas an-úsáideach agus bhíomar ag foghlaim agus ag feabhsú ár scileanna an t-am go léir.

Tar éis sin, dúirt Micheál go bhfuil sé an-deacair ráitis cháiliúla a aistriú. Thug sé ceann deacair dúinn, scríofa ag George Bernard Shaw: ‘Dancing is a perpendicular expression of a horizontal desire’. Cheap mé faoi, agus thug mé cúpla rud faoi deara. Ar an gcéad dul síos, oibríonn na focail ‘perpendicular’ agus ‘horizontal’ go maith as Béarla, ach bheadh sé sách crochta iad a aistriú go díreach go Gaeilge. Ar an dara dul síos, is leath-thagairt gnéis atá i gceist agus ní bheadh sé ceart an mína aistriú go díreach, mar caillfear an leath-thagairt ansin atá lárnach don ráiteas. Ansin, tháinig sé chugam, agus rinne mé m’aistriúchán is fearr sa chúrsa agus b’fhéidir riamh:Scaoileann fonn fonn’. Níl ach trí fhocal ann, ach cuireann siad in iúl bunbhrí ráiteas Shaw. In ionad patrúin gheoiméadracha a úsáid, d’úsáid imeartas focal. Ciallaíonn fonn port nó tiúin, ach ciallaíonn sé mian nó dúil freisin. Bheifeá in ann ‘Scaoileann port dúil’ a bhaint amach mar mhíniú an frása ‘Scaoileann fonn fonn’. Bhí mé cinnte leis an aistriúchán sin go raibh an t-uafás foghlamtha agam sa rang iontach seo, agus go bhfuil mé i bhfad Éireann níos muiníní anois chun dul i ngleic le gach saghas aistriúcháin as seo amach!

.

.

.

.

Bainis!

Bainis!

Leaindeálamar in Éirinn cúpla seachtain ó shin chun freastal ar bhainis ár nia i Neidín i gContae Chiarraí. De ghnáth, filleann mo bhean chéile agus mé féin ar ais abhaile ó Mheiriceá gach bliain i mí Iúil agus caithimid cúpla mí in Éirinn ar a laghad. Tá sé an-suimiúil a bheith anseo beagáinín níos luaithe an bhliain seo. Níl an samhradh faoi lán seoil go fóill, mar tá an t-earrach ag fanacht thar fhad na fáilte. Níl sráideanna Chill Chainnigh tiubh le turasóirí fós, seachas cúpla mochóirí, ach beidh siad ag teacht ina sluaite roimh i bhfad. Ach tá sluaite na n-eachtrannach ag méadú i gContae Chiarraí cheana féin, agus Mórchuaird Chiarraí ag cur thar maoil le busanna móra turasóireachta de ló is d’oíche. Chaitheamar trí lá i Neidín, mar sa lá atá inniu ann, sin an méid ama a thógann bainis agus na himeachtaí ag baint leis a cheiliúradh.

An Lá Roimhe

Bhí AirBnb curtha in áirithe do sheisear dúinn don ócáid. Teach ceithre sheomra leapa a bhí againn, le cistin, seomra suí agus cúpla seomra folctha. Bhí sé foirfe dúinn ó thaobh spás de, agus ní raibh na láithreacha ag baint leis an mbainis i bhfad uainn sa charr. Chasamar le chéile ar dtús agus d’itheamar béile i Davitt’s i lár Neidín. Ansin, chuamar go dtí ár dteach chun díphacáil agus ár scíth a ligean. Tar éis tamaillín, fuaireamar cuireadh chun dinnéir ón lánúin a bhí geallta dá chéile mar ní raibh roinnt daoine in ann teacht de dheasca éigeandála. De ghnáth, bíonn béile ag grúpa beag -an lánúin agus a dtuismitheoirí san áireamh- an oíche roimh an mbainis, agus ní rabhamar ag súil leis an gcuireadh sin ar chor ar bith. D’fhreastail beirt ar an mbéile, ach bhí an chuid eile dúinn lán go béal agus tuirseach, agus d’fhanamar sa bhaile.

Lá na Bainise

Tar éis maidin a bheith againn ar ár sáimhín agus lón deas ite againn, bhí turas álainn againn sa charr ó Neidín go dtí Eaglais Naomh Phádraig i dTathuile, in aice le Snaidhm ar leithinis Uíbh Ráthaigh, an leithinis is mó in iardheisceart na hÉireann. Bhíomar ar Shlí an Atlantaigh Fhiáin in aice na farraige agus an-fheiceáil againn ar an bhfarraige agus ar na sléibhte. Bhí ceangail ag teaghlach na mná a bhí le pósadh leis an gceantar agus leis an eaglais féin (bhí ceiliúradh bainis a máthar agus a deirféar ann), agus bhí an lánúin sásta cloí leis an nós teaghlaigh sin. Suíomh álainn tuaithe a bhí ann, agus bhí an eaglais lán go béal le linn shearmanas an phósta. Bhí sagart iontach againn le hacmhainn ghrinn aige, a chothaigh atmaisféar réchúiseach ionainn go léir. D’fhéach an lánúin nuaphósta agus a dteaghlaigh go hiontach agus iad go léir gléasta go hálainn don ócáid, agus tógadh an t-uafás grianghraif le linn agus tar éis an tsearmanais.

Bhí sos beag againn roimh an mbainis, a thosaigh ag a ceathair a chlog ag Mainéar Dromquinna i Neidín. Bhí an ghrian ag lonrú ar an ionad fáiltithe taobh amuigh agus taobh thiar den mhainéar, agus bhí deochanna agus méaróga bia ar fáilcaibhéar ar chraicir san áireamh. Bhí faiche pioctha néata a raibh fána ann ón mainéar síos go dtí an chladaigh, agus radharc álainn ó dheas againn ar leithinis Bhéara. Chuamar (b’fhéidir 120 duine) isteach sa phroinnseomra timpeall a chúig a chlog le haghaidh an dinnéir. Cuireadh trinsiúr greadóg ar gach bord, agus gach saghas bia le fáil ann rogha iontach cáiseanna agus glasraí, prosciutto, ológa agus tapenade, san áireamh. Tugadh na hóráidí ag an am sin, roimh an bpríomhchúírsa, agus bhí siad greannmhar agus dáiríre ag an am céanna. Go háirithe, thug an bhrídeog agus an grúm ardmholadh ó chroí dá dtuismitheoirí, agus chuireadar in iúl an grá a bhí acu dá chéile.

Bhí dhá rogha againn maidir leis an bpríomhchúrsa: haileabó nó stéig. Is aoibhinn liom iasc, agus bhí an haileabó thar barr. Bhí stéig ag mo bhean chéile, agus thug sí beagáinín dom. Leáigh sé i mo bhéal agus bhí sé chomh blasta le haon stéig a bhí agam riamh! Bhí fíon idir dhearg agus gheal ar fáil le linn an bhéile freisin.

Ansin bhí milseoga sómasacha againn – babhla mór ar gach tábla agus milseoga difriúla iad go léir. Bhíomar ag dul ó bhord go bord chun blas dóibh go léir a fháil agus chun dreas cainte a dhéanamh leis na daoine a bhí suite ag na boird eile sa phroinnseomra.

Thosaigh an ceol timpeall a naoi a chlog agus chuir an banna féasta ceoil ar fáil. Sheinneadar gach saghas snra ceoil agus bhíomar ag damhsa gan srian go dtí go rabhamar spíonta – rud a tharla dúinn a bhí beagáinín níos sine níos luaithe. Mar sin féin, bhí sé tar éis a dó a chlog ar maidin nuair a chuamar a chodladh. Maidir leis an lánúin nuaphósta agus daoine eile ar chomhaois leo, bhí sé ag druidim ar a chúig a chlog ar maidin nuair a d’éirigh siad as!

An Tríú Lá

Bhí gairdín beorach curtha in áirithe dúinn ar an tríú lá, ag tosú ag a ceathair a chlog agus ag críochnú ag a naoi. Bhí beárbaiciú iontach eagraithe dúinn le béilí beaga, burgair, sicín agus sceallóga ar fáil.

Bhí amhránaí den chéad scoth ag canadh amhrán tar éis dúinn cluiche ceannais iomána na Mumhan idir Luimneach agus An Clár a fheiceáil ar an teilifís. Cluiche iontach a bhí ann – sa chéad leath ar aon nós, agus bhí na foirne ar comhscór ag tús na dara leithe. Ach mar is gnách i gcás Luimnigh, chuaigh siad chun cinn sa dara leath agus ní raibh mórán seans ag An gClár teacht suas leo arís.

Bhíomar go léir tuirseach traochta faoi 9 pm. Biontach an t-eispéireas dúinn a bheith mar aíonna ag freastal ar an ócáid chinniúnach seo leis na daoine tábhachtacha inár saolta.

.

Cúpla Ceist orm!

Cúpla Ceist orm!

Tá togra a bhí idir lámha agam curtha i gcrích faoi dheireadh, agus tá mo shuíomh www.mickgb.com beo anois. Ar dtús, chuir mé an suíomh le chéile chun mo cholúin sheachtainiúla don ‘Kilkenny People’ a chur ar líne, ionas go mbeadh siad go léir ar fáil go héasca ar líne.

Suíomh dátheangach atá ann, agus leagan Gaeilge agus Béarla ar fáil le gach alt scríofa agam le cúpla bliain anuas. Tá fuaimrian ar fáil, ag úsáid intleacht shaorga (AI) chun an téacs Gaeilge a léamh amach. Agus tá teanglann.ie ar fáil freisin, ionas gur féidir leat brú ar fhocal chun a bhrí a fháil amach, díreach ar an leathanach atá á léamh agat. Chuir mé mo cholúin go léir i gcartlann ar an suíomh, mar tá beagnach trí chéad dóibh scríofa agam suas go dtí seo. Rith sé liom go mbeinn in ann scríbhinní m’athar a uaslódáil freisin, agus líon mé cartlann eile le 805 colún uaidh.

Is léiriú é seo ar cad is féidir le duine amháin a dhéanamh as a stuaim féin chun cabhrú le hathbheochan na teanga.

Bhí mé i dteagmháil le www.peig.ie maidir le mo shuíomh, agus chuir siad cúpla ceist orm. D’fhoilsigh siad na ceisteanna agus mo fhreagraí i gcolún ar a suíomh, agus seo a leanas an colún céanna.

.

A person wearing a hat Description automatically generated

Cúpla Ceist le Micheál Bairéad

Is scríbhneoir agus colúnaí é Mícheál Bairéad a bhunaigh suíomh gréasáin dhátheangach mar chartlann dá scríbhinní, mickgb.com. Chuireamar cúpla cheist air faoina shuíomh gréasáin agus a chúlra mar scríbhneoir.

Inis dúinn píosa fút féin.

Micheál Bairéad is ainm dom agus is Éireannach mé atá i mo chónaí sna Stáit Aontaithe le blianta fada. Cé gur rugadh i gContae Mhaigh Eo mé, d’fhás mé aníos i mBaile Átha Cliath agus i gCill Chainnigh. Caithim cuid mhaith ama in Éirinn, agus is aoibhinn liom freastal ar thumchúrsaí Gaeilge gach seans a bhíonn agam. Tar éis dom éirí as mo phost mar innealtóir leictreonach agus ríomhaireachta, bhí mé in ann mo chuid Gaeilge a athbheochan.

Cathain ar thosaigh tú ag scríobh?

Colúnaí seachtainiúil ab ea m’athair ar feadh 40 bliain, ag scríobh don pháipéar áitiúil darb ainm ‘Kilkenny People’. De réir mar a d’éirigh m’athair níos sine thosaigh mé ag cabhrú leis. Roimh i bhfad bhí sé mar m’eagarthóir, agus mé féin mar an scríbhneoir. Chuaigh m’athair ar shlí na fírinne ag deireadh 2019, ach lean mé ar aghaidh leis an gcolún, atá á scríobh agam fós.

Cad a spreag thú chun an suíomh mickgb.com a bhunú?

Cé go bhfuil suíomh ag an bpáipéar ar an idirlíon, ní raibh mo cholún ar fáil ann. D’iarr mé ar fhoireann an pháipéir mo cholún a chur ar fáil, ach ní raibh ach cúpla ceann le feiceáil ar an suíomh, agus ní raibh sé éasca iad a aimsiú. Chomh maith leis sin, bhí suim ag Gaeilgeoirí i gCill Chainnigh a bheith in ann mo cholúin a fháil ar líne.

Is chuige na cúiseanna sin go díreach a chinn mé mo shuíomh féin a chur le chéile. Rith sé liom go mbeadh buntáistí eile ag baint leis sin freisin. Bheinn in ann bailiúchán mo scríbhinní a stóráil ar líne. Agus bheinn in ann bailiúchán scríbhinní m’athair a stóráil ar an suíomh freisin, mar bhí go leor scríofa aige a bhí agam ar mo ríomhaire. Dhear agus d’fhorbair mé suíomh idirlín d’eagraíocht neamhbhrabúis nuair a chuaigh mé ar scor ar dtús, agus mar sin bhí an teicneolaíocht ag baint le suíomh gréasáin ar eolas agam. Thug mé faoin obair agus roimh i bhfad bhí mo shuíomh faoi lán seoil. Rinne mé leasuithe agus athruithe tar éis sin.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              

Cad é an dúshlán ba mhó a bhí romhat agus an tionscadal faoi bhun agat?

Is é an dúshlán is mó atá agam anois ná mo shuíomh a fhógairt go poiblí, chun úsáid na teanga a chur chun cinn, agus chun cabhrú le daoine atá ag foghlaim ná ag feabhsú a gcuid Gaeilge.

Dúirt tú go raibh d’athair, Peadar Bairéad, ina scríbhneoir freisin. Inis dúinn píosa faoi agus faoina scríbhneoireacht.

Rugadh Peadar Bairéad in Iorras in iarthuaisceart Chontae Maigh Eo agus bhí cónaí air i gCill Chainnigh sula bhfuair sé bás sa bhliain 2019.

Múinteoir Ghaeilge, agus scríbhneoir prós agus filíochta ab ea Peadar Bairéad. Foilsíodh ceithre chnuasach filíochta (Duilleoga Fómhair, Cleití na hAislinge, Fataí Rómhair agus An Fómhar Deireanach) leis, chomh maith lena dhírbheathaisnéis (Doirse Dé). Bhí sciar maith dá chuid filíochta ar chúrsaí scoile agus léinn. Foilsíodh scríbhinní Pheadair i go leor irisí: Feasta, Comhar, An Sagart, An Timire, Anois, agus Scéala Éireann san áireamh. Colúnaí seachtainiúil ab ea é sa Kilkenny People freisin, ó 1979 – 2018. Tá 805 dá cholúin ar fáil ar mo shuíomh.

Chun scríbhinní Micheál agus Peadar a léamh, breathnaigh ar mickgb.com.

Tá súil agam go mbainfidh tú féin sult as mo shuíomh, agus go gcuirfidh tú daoine eile ar an eolas faoi!

.

.

Nicholas Winton!

Nicholas Winton!

Tá dlúthchara againn darb ainm Debbie. Sa bhliain 1939, ba máthair Marianne Schorsch ach cúig bliana déag d’aois nuair a cuireadh ar bord traenach speisialta (kindertransport) í agus í i mbaol báis ó na Naitsithe. Ba é Sasanach darb ainm Nicholas Winton a d’eagraigh an turas éalaithe do Marianne agus na céadta páistí eile, chun iad a shábháil ó na Naitsithe. Cé go bhfuil Marianne ar shlí na fírinne anois, bhí aithne ag mo bhean chéile agus mé féin ar an mbean shéimh sin le blianta anuas.

Cuireadh speisialta

An tseachtain seo caite, thug Debbie cuireadh dúinn dul chuig an bpictiúrlann agus an scannán ‘One Life’ a fheiceáil le chéile, scannán faoi Nicholas Winton agus an ‘kindertransport’. Ghlacamar leis an gcuireadh gan smaoineamh, agus chuaigh an scannán i bhfeidhm go mór orainn.

One Life

Baincéir agus daonchara ba é an Nicholas Winton, a rugadh i Londain i 1909. Ba de shliocht Giúdach é, agus tháinig a thuismitheoirí féin ar imirce go Sasana ón nGearmáin ag tús an fichiú haois.

Ag tús an scannáin, feiceann tú Winton (Anthony Hopkins) sa bhliain 1987, mar sheanfhear. Tá sé ag iarraidh fáil réidh leis an tranglam ina oifig bhaile. Tá cás leathair sa chófra ach l aon fhonn air é a oscailt. Táimid fiosrach ina thaobh, nuair a scuabtar siar muid go tobann go Prág i 1939. Feicimid Winton óg ann (Johnny Flynn) agus anchaoi na bpáistí sa chathair ag bogadh a chroí, ionas go ndéanann sé cinneadh cuidiú leo. Tá dream beag Sasanach i bPrág cheana féin, ag iarraidh cabhair a thabhairt do theifigh pholaitiúla éalú go Sasana. Cuireann Winton ina luí orthu cabhair a thabhairt dó, agus síorthroid in éadan an mhaorlathais a ann. onn orthu páipéarachas le cur i gcríoch agus víosaí a fháil do na páistí. Ansin, bíonn taistil le heagrú, agus teaghlaigh óstacha a fháil dóibh. Agus ar ndóigh, bíonn orthu airgead a bhailiú chun íoc as gach rud. Déanann Winton agus an fhoireann i bPrág gaisce. Ach ní hamháin iadsan! onn máthair Winton (Helena Bonham Carter) gníomhach freisin agus ní thógannníl mar fhreagra ó na hoifigigh a bhfuil an chumhacht acu na próisis a ghiorrú! Tá béim láidir ar Winton agus na páistí, agus mar sin níl léiriú mór ar chruálacht an réimis Naitsíoch, ach go hindíreach, nuair a fheiceann tú na Naitsithe ag fáil réidh leis an naoú traein a d’eagraigh Winton. Níor éirigh leis an traein imeacht, mar chuir na Naitsithe deireadh leis sin. Mhothaigh Winton ciontach as sin an chuid is mó dá shaol, mar bhí a fhios aige gur cailleadh formhór na bpáistí.

Ag léim ar aghaidh caoga bliain, feiceann tú Winton mar sheanfhear arís. Go dtí sin, níor labhair Winton faoina pháirt i dtarrtháil na leanaí.l a fhios ag a bhean chéile Grete faoi, go dtí go bhfeiceann an seanleabhar sa chás leathair. sé líonta le grianghraif, litreacha ó na teaghlaigh agus ainmneacha na bpáistí. Tógann sí an leabhar do Elisabeth Maxwell, taighdeoir Uileloscadh, agus bean chéile Robert Maxwell. Nuair a chloiseann Robert faoi Winton, foilsíonn sé alt ina nuachtán Sunday People, a bhfuil an clár speisialta That’s Life mar thoradh air. Tógann na meáin “Britain’s Schindler” ar Winton, ag tagairt don fhear gnó Gearmánach Oskar Schindler, a shábháil 1,200 Giúdach ón Uileloscadh.

In eagrán suntasach de 1988 de chlár teilifíse an BBC That’s Life, suíonn Winton sa lucht féachana nuair a thosaíonn an t-óstach teilifíse, Esther Rantzen, ag caint faoina tharrtháil ar leanaí Seiceacha i 1939. Agus an ceamara ag brú os cionn an lucht féachana, tosaíonn aíonna ag seasamh suas – is iad seo cuid de na leanaí (aosta anois) ar tharrtháil Winton iad. Is é seo an chéad uair a fheiceann siad Winton le caoga bliain anuas. Faoi dheireadh, tuigeann Winton an tábhacht ag baint leis a déanta aige. Faoi dheireadh freisin, bíonn sé in ann déileáil leis an gciontacht agus leis an mbrón a d’iompair sé le caoga bliain anuas faoin naoú traein.

Onóracha

Fuair Nicholas Winton litir bhuíochais ó Ezer Weizman, nach maireann, iar-uachtarán Stát Iosrael. Rinneadh saoránach oinigh de Phrág de freisin. Sa bhliain 2002, rinne an Bhanríon Eilís II ridire de Winton as a chuid seirbhísí don chine daonna. D’ainmnigh Rialtas na Breataine é mar Laoch Uileloscadh na Breataine i 2010. Tá dealbh tiomnaithe dó taobh amuigh de phríomhstáisiún traenach Phrág a nochtadh i 2009. Ar deireadh, bhronn Poblacht na Seice Ord an Leoin Bháin ar Winton i 2014 as a tharrtháil ar na leanaí Seiceacha.  

An Traein Winton

Ar 1 Meán Fómhair 2009 thóg traein speisialta an bhunbhealaigh kindertransport. Chuaigh Winton, in éineacht le marthanóirí agus a dteaghlaigh ar an turas céanna agus a rinne siad seachtó bliain roimhe seo i 1939. Bhí Marianne agus Debbie ar an traein seo agus bócáid an-speisialta dóibh í. Is cuimhin le Debbie an ócáid sin, a thug tuiscint nua di faoi cad a tharla. Thuig sí rud eile freisin: Fiú i nduibheagán an éadóchais, níl deireadh caillte fós. Is í féin cruthúnas beo beathach ar sin!

.

.

Athbhliain faoi mhaise daoibh!

Athbhliain faoi mhaise daoibh!

Tá sé de nós againn sa cholún seo slán a fhágáil ar an mbliain atá ar tí báis agus fáilte a chur roimh an Athbhliain atá le tíocht! Chomhlíon m’athair an dualgas sollúnta sin le blianta fada nuair a bhí sé beo, agus cheap mé mar sin go mbeadh sé oiriúnach colún dá chuid a athfhoilsiú ina chuimhne ag an am machnaimh speisialta seo.  Seo mar a scríobh sé.   

Nollaig eile imithe uainn isteach trí shúil dhroichead an ama. Agus bíodh gur tráth ceiliúrtha agus spraoi é, tá súil agam, ag an am gcéanna, gur chaith sibh súil uaibh siar thar na blianta atá caite againn, go nuige seo, ag taisteal linn ar oilithreacht mhór achrannach na beatha. Is tráth freisin é le cuimhneamh ar na cairde a cailleadh, fan na slí. Ach, ní chuige sin amháin atá mé, an babhta seo, ach mo shúil romham agam ar an mbliain atá ag síneadh romhainn amach anois, agus í ag fanacht ar thairseach an tí, réidh le bualadh isteach chugainn, agus guím an tseanghuí arís oraibh, uair amháin eile. “Athbhliain faoi shéan is faoi mhaise dhaoibh uilig, agus gura seacht fearr a bheas chuile dhuine againn, bliain ó inniu.” Anois, agus muid ag seasamh ar bhruach na hathbhliana, nár chóir dúinn, i dtosach báire, slán a fhágáil leis an tseanbhliain agus í anois ag saothrú an bháis, lei fhéin, agus í ag snámhaíl lei, ar a ceithre bhonn, isteach i leabhair na staire. Céard is féidir linn a rá fúithi, sul a n-imí sí uainn? Ní féidir linn dul thar fóir á moladh, ach bíodh nárbh í an bhliain ab fhearr a casadh inár líon, ag an am gcéanna, níorbh í ba mheasa! Is fíor nach raibh cúrsaí polaitíochta anseo agus thar lear thar mholadh beirte le linn saolré na bliana atá ar leaba a báis anois, ach ag an am gcéanna nár chóir dúinn a bheith buíoch, beannachach, go bhfuil muid beo fós, agus muid ag treabhadh linn go rábach i ngort guaireach na beatha.

in Athbhliana

Bhíodh sé de nós agamsa, thar na blianta atá caite, rúin athbhliana a dhéanamh, thart ar an am seo, chuile bhliain, agus mé ag ligint orm, go raibh fúm bheith im naomh ar thalamh san athbhliain! Ar éirigh liom beart de réir mo bhriathair a dhéanamh? Ag rámhaillí atá tú! Níor éirigh muis! Nó bhíodh na rúin chéanna briste basctha agam gan mórán achair. Nílim ag moladh anois go gcuirfí deireadh le déanamh na rún céanna sin, nó is maith ann iad, do dhaoine áirithe, sé sin, do dhaoine a dteastaíonn uathu siúl feasta i dtreo eile ar fad, agus sa chás sin, go hiondúil, éiríonn le fear déanta na rún sin a leas a dhéanamh. Agus arís, nílimse ag maíomh nach bhfuil fúm fhéin cúrsaí ar bith a athrú, teacht na hathbhliana seo. Níl, muis! Mar, déanta na fírinne, tá socraithe agam in intinn leanúint liom ag scríobh na bpíosaí seo, don Kilkenny People, chomh fada is atá Eagarthóir oilte an tsárnuachtáin seo sásta spás a chur ar fáil dom, agus cuir le sin, go bhfuil mé meáite anois ar labhairt amach níos dána agus níos fórsúla ná mar a dhein mé, go nuige seo. Tá socraithe agam freisin, súil ghéar a choinneáil ar chúrsaí na teanga, agus ar chúrsaí polaitíochta, frí chéile, sa bhliain atá romhainn amach.

Cuimhní ar fán

Ní call dom a rá, go dtéann mo chuimhní ag fánaíocht leo, siar thar na blianta atá imithe uainn isteach trí shúil dhroichead an ama, an tráth seo bliana, siar freisin, ar na nósanna a bhíodh againn le linn domsa bheith ag éirí aníos in Iorras na nIontas, sea agus cuimhním freisin, ar na daoine a raibh aithne agam orthu agus atá anois imithe leo ar Shlí na Fírinne. Leaba i measc na Naomh go raibh acu go léir. Agus ó tharla gur chaith mo Dhaid agus a chompánaigh seal ag sclábhaíocht leo in Albain, thugadar leo abhaile go hÉirinn nósanna Albanacha ar nós na “First Footers”, faoi mar a thugtaí ar an gcéad duine a thiocfadh thar do thairseach isteach, Lá Coille. Sea, agus scéalta an “Haggis” freisin. Minic a shiúl mé leo, ina scéalta, trí shráideanna na “Gorabals” faoi mar a thugaidís ar an dúthaigh cathrach sin i gcathair Ghlascú. Ach leor sin don turas seo. Níl le déanamh agamsa anois ach, Athbhliain faoi shéan is faoi mhaise a ghuí oraibh uilig, agus go mbeirimid beo ar an am seo arís.

.

.

.

gaGaeilge