Cúrsa san Aistriúchán!

Cúrsa san Aistriúchán!

le | 2024/08/07 | Cúrsaí Teanga, Pearsanta

Cúrsa san Aistriúchán!

 

Chaith mo bhean chéile Sinéad agus mé féin seachtain i nGaeltacht Dhún na nGall le déanaí agus bhí am iontach ag an mbeirt againn. D’fhreastalaíomar ar chúrsaí eagraithe ag Oideas Gael i nGleann Cholm Cille – Sinéad ag cúrsa a raibh an bhéim ar Ghaeilge labhartha agus mise ar chúrsa san aistriúchán. Thaitin an cúrsa ar fhreastal Sinéad air go mór léi, agus chuir sí feabhas ar a cuid Gaeilge labhartha. Ní dhearna mé cúrsa san aistriúchán riamh cheana, agus mar sin ní raibh cliú agam cad leis a raibh mé ag siúl.

Baineadh croitheadh asam

Cheap mé go raibh na bunscileanna aistriúcháin agam cheana féin agus go gcuirfinn snas orthu sa rang seo. Baineadh croitheadh asam gan mhoill. Ar dtús, d’iarr an múinteoir orainn frásaí nó abairtí as Béarla a aistriú go Gaeilge. Rinne mé mar a d’iarr sé agus ansin díreach thosaigh na fadhbanna. Mar shampla, bhí orainn ‘Mixed Doubles’ (sa leadóg) a aistriú go Gaeilge. Chuaigh mé isteach i Foclóir.ie agus is é an t-aistriúchán a fuair mé ná ‘cluiche dúbailte measctha’. Bhí an t-aistriúchán céanna sin againn go léir (cúigear dúinn) sa rang. Cheapamar go mbogfaimis ar aghaidh gan mhoill go dtí an chéad fhrása eile. Cúpla uair a chloig níos déanaí bhíomar fós ag comhrá faoin aistriúchán sin. Máistir-rang a bhí á mhúineadh ag an Dochtúir Micheál Ó Duibh dúinn – níl aon dabht faoi sin. D’úsáid Mícheál an sampla seo agus cúpla ceann eile freisin, chun na deacrachtaí ag baint le haistriúchán a chur in iúl dúinn. Cad a tharla le linn an ama a bhíomar ag plé maidir le ‘Mixed Doubles’?

Máistir-rang

Bíonn muinín againn as na foclóirí a úsáidimid san aistriúchán. Ní rud maith é sin i gcónaí, agus is fiú smaoineamh ar dtús faoi cad atá taobh thiar den leagan Béarla. Is fiú freisin a shamhlú go bhfuil tú ag míniú an Béarla as Gaeilge do dhuine nach bhfuil Béarla acu. Chomh maith leis sin, ní gá don fhoclóir cloí leis an gCaighdeán oifigiúil. B’fhéidir nach cuma leat, ach tá cásanna ina bhfuil sé riachtanach duit cloí leis an gCaighdeán oifigiúil chun téarmaí do chonartha a chomhlíonadh. Faoi dheireadh, bíonn roghanna agat an t-am go léir agus tú ag déanamh aistriúchán.

Thug Micheál tríd an bpróiseas muid, céim ar chéim. Mar réamhrá, dúirt sé go raibh níos mó ná slí amháin aistriúchán a dhéanamh, agus go dtaispeánfadh sé dúinn a shlí féin. Seo leanas a phróiseas.

Roimh ‘mixed doubles’ a aistriú, cad faoi ‘doubles’? Mholamar ‘dúbailte’ dó. Is féidir dúbailte a úsáid a dúirt sé, ach an bhfuil slí níos fearr chun é a aistriú go Gaeilge? Nach gceapfá nach bhfuil ach beirt ag imirt leis an bhfocal ‘dúbailte’? An bhfuil sé ceart dúbailte a úsáid ag déanamh tagartha do dhaoine? Ní raibh na freagraí againn. Mhol sé ‘cluiche beirteanna’ mar aistriú ‘doubles’, agus ‘cluiche beirteanna na bhfear’, ‘cluiche beirteanna na mban’ agus ‘cluiche beirteanna measctha’ mar aistriúcháin do ‘men’s doubles’, ‘women’s doubles’ agus ‘mixed doubles’. Caithfidh mé a rá go bhfuil na haistriúcháin sin i bhfad níos fearr, i mo thuairim, ná a bhfuil san fhoclóir. Rinne Micheál aistriúcháin ar mhínithe na frásaí, in ionad lomaistriúcháin na bhfocal féin. Ardaíonn an cur chuige sin caighdeán an aistriúcháin go suntasach. Sin ach sampla amháin, ach tugann sé blas duit faoi cad atá i gceist nuair a dhéanann tú aistriúchán.

Uaireanta, bíonn frása nach bhfuil sé soiléir conas é a aistriú, agus caithfidh tú na roghanna a lua agus ansin machnamh a dhéanamh chun an ceann is cirte a phiocadh. Mar shampla: ‘Irish Music Month 2024’. Is féidir na haistriúcháin seo a chur air: ‘Mí Cheol na nÉireannach 2024’, ‘Mí Cheol na hÉireann 2024’, ‘Mí Cheol Éireannach 2024’, agus ‘Mí Ceoil Éireannaigh 2024’. Is í an fhadhb is mó ag baint leis sin ná go bhfuil an leagan Béarla débhríoch. Mar shampla, is féidir ‘Irish’ a úsáid ag déanamh tagairt do dhuine as Éirinn nó do rud éigin as Éirinn. Agus is féidir ‘‘Irish Music’ month’, nó ‘Irish ‘Music month’’ a bheith i gceist agus ní mar an gcéanna iad. As Gaeilge, bíonn aistriúchán difriúil ag baint le gach míniú sin. Cheapamar go raibh ‘Mí Cheol na hÉireann 2024’ ar an aistriúchán is fearr agus an rud a bhí i gceist sa bhunleagan Béarla.

Cleachtadh a dhéanann máistreacht

Bhí go leor cleachtaí le déanamh againn sa rang, agus chaitheamar an chuid is mó den am i mbun ceird an aistriúcháin. Bhí gach saghas pasáiste le haistriú againn, ó mhíreanna oifigiúla ó cháipéisí an rialtais go hóráidí neamhfhoirmiúla polaiteoirí, ó chomharthaí bóthair go sleachta as úrscéalta. Roinneamar thart ár n-iarrachtaí go dtí na scoláirí eile sa rang, agus scríobh siad moltaí orthu. Sa tslí sin, fuaireamar aiseolas an-úsáideach agus bhíomar ag foghlaim agus ag feabhsú ár scileanna an t-am go léir.

Tar éis sin, dúirt Micheál go bhfuil sé an-deacair ráitis cháiliúla a aistriú. Thug sé ceann deacair dúinn, scríofa ag George Bernard Shaw: ‘Dancing is a perpendicular expression of a horizontal desire’. Cheap mé faoi, agus thug mé cúpla rud faoi deara. Ar an gcéad dul síos, oibríonn na focail ‘perpendicular’ agus ‘horizontal’ go maith as Béarla, ach bheadh sé sách crochta iad a aistriú go díreach go Gaeilge. Ar an dara dul síos, is leath-thagairt gnéis atá i gceist agus ní bheadh sé ceart an míniú a aistriú go díreach, mar caillfear an leath-thagairt ansin atá lárnach don ráiteas. Ansin, tháinig sé chugam, agus rinne mé m’aistriúchán is fearr sa chúrsa agus b’fhéidir riamh: ‘Scaoileann fonn fonn’. Níl ach trí fhocal ann, ach cuireann siad in iúl bunbhrí ráiteas Shaw. In ionad patrúin gheoiméadracha a úsáid, d’úsáid mé imeartas focal. Ciallaíonn fonn port nó tiúin, ach ciallaíonn sé mian nó dúil freisin. Bheifeá in ann ‘Scaoileann port dúil’ a bhaint amach mar mhíniú an frása ‘Scaoileann fonn fonn’. Bhí mé cinnte leis an aistriúchán sin go raibh an t-uafás foghlamtha agam sa rang iontach seo, agus go bhfuil mé i bhfad Éireann níos muiníní anois chun dul i ngleic le gach saghas aistriúcháin as seo amach!

.

.

.

.

Tuairisc ó Mheiriceá-Casann an Taoide!

Tuairisc ó Mheiriceá-Casann an Taoide!

le | 2024/07/31 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta

Tuairisc ó Mheiriceá-Casann an Taoide!

Fiú cúpla lá ó shin, ní raibh cuma mhaith ar chúrsaí i Stáit Aontaithe Mheiriceá (SAM), más Daonlathaí thú. Roimh an díospóireacht idir Trump agus Biden ar an 27 Meitheamh, bhí Biden chun deiridh sna pobalbhreitheanna píosa maith. Bhain an díospóireacht sin stangadh asam, agus mé ag féachaint ar Biden ag streachailt i ngach slí. Bhí sé ríshoiléir domsa nach raibh sé in ann smacht a choimeád ar a smaointe ar chor ar bith, agus raiméis á rá aige níos mó ná cúpla uair. Is cúis náire é chomh huafásach agus a bhí an díospóireacht, agus na hiarrthóirí ag argóint faoi cé is fearr ag imirt gailf, nuair atá gach saghas faidhbe le réiteach sa tír agus ar domhan. Tar éis an drochthaispeántais sin, chuaigh cúrsaí in olcas do Biden ó thaobh na bpobalbhreitheanna de. Tháinig maolú ar a thacaíocht fiú ina pháirtí féin, agus thosaigh Daonlathaithe mór le rá ag rá go raibh sé in am do Biden machnamh a dhéanamh an mbeadh sé ceart dó leanúint ar aghaidh lena iarracht ar an uachtaránacht. Mhéadaigh an liosta daoine sin lá i ndiaidh lae. Ar dtús, níor éist Biden leo, ag rá gur le Dia amháin a n-éistfeadh sé.

Iarraidh Mharfach

Ansin tugadh iarraidh mharfach ar Trump ag slógadh polaitiúil. Rinne piléar gránú ar chluas Trump, roimh mharú an fheallmharfóra teipthe ag naoscaire de chuid na rúnseirbhíse. Thapaigh Trump an deis sin gan mhoill agus go hinstinneach. D’éirigh Trump ina sheasamh arís, suaite gan a bheith buailte, sruth fola ar a aghaidh, a dhorn san aer, bratach SAM ag foluain taobh thiar de. Tharraing grianghrafadóir pictiúr chumhachtach an uafáis, agus leis sin bronnadh stádas an laoich, stádas diaganta ar Trump. Thug eispéireas a neasbháis fuinneamh athnuaite d’fheachtas Trump – ag daingniú dearcadh an phobail gur íospartach na nDaonlathaithe é. Deirtear gur ionann pictiúr agus míle focal, agus is luachmhaire an pictiúr íocónach sin ná na céadta milliún dollar i bhfógraí feachtais. Ar dtús, ceapadh go mbainfeadh an nuacht sin aird an phobail de dheacrachtaí Biden. Ach lean agus mhéadaigh na gearáin ghlóracha ag impí ar Biden éirí as a iarratas ar an uachtaránacht. Ansin, tháinig COVID ar Biden, agus bhí air féinleithlisiú sa bhaile.

Athrú Meoin

Cé go raibh sé tinn, lean an brú ar Biden agus bhí sé i dteagmháil le daoine sa pháirtí a raibh meas mór aige orthu chun cúrsaí a phlé faoina chás. Bhí níos mó ama aige cúrsaí a phlé lena theaghlach féin freisin. Cibé ar siocair leis, chaith Biden isteach an tuáille ar an 21 Iúil, agus mhol sé Leasuachtarán Kamala Harris chun a áit a líonadh. Ba rud an-deacair do Biden éirí as mar sin, ach rinne sé é ar mhaithe a pháirtí agus ar mhaithe na tíre – agus ní ar a leas féin. Nach mór an chodarsnacht idir Biden agus Trump. D’éirigh Biden as a iarratas ar an uachtaránacht nuair nár ghá dó. Rinne Trump gach iarracht fanacht mar uachtarán nuair a bhí an toghchán uachtaránachta caillte aige. Sin an difríocht idir daonlathaí agus uathlathaí.

Kamala Harris

Thug formhór na nDaonlathaithe a dtacaíocht do Harris gan mhoill. Níor chuir aon Daonlathaí eile a (h)ainm sa rith, ach oiread. Bhí go leor síntiúis á dtabhairt d’fheachtais Harris tar éis do Biden tarraingt amach. Is dócha gur bhailigh feachtas Harris níos mó airgid i dtréimhse 24 uair ná aon iarrthóir eile i stair SAM – timpeall 100 milliún dollar! Mar sin, tá sé soiléir go bhfuil tacaíocht an phobail aici. Tá tacaíocht formhór na dtoscairí (2,688 as beagnach 4,000 agus é seo á scríobh) sa pháirtí faighte aici freisin. agus roghnaíonn siadsan cé sa pháirtí a sheasfaidh don uachtaránacht. Mar sin, tá sé beagnach cinnte go roghnóidh na Daonlathaithe Harris chun seasamh don uachtaránacht in aghaidh Trump.

An bhfuil SAM réidh?


Dá mbeadh an bua ag Harris, bheadh ​​sí ar an gcéad bhean, ar an gcéad bhean de Dhath agus ar an gcéad duine de bhunadh na hÁise Theas mar uachtarán SAM. Tá go leor daoine ar an eite dheas sna Stáit Aontaithe atá thar a bheith coimeádach agus a mbeadh deacrachtaí acu le hathruithe mar sin. Ar an lámh eile, tá go leor daoine ar an eite chlé ag iarraidh athruithe mar sin ar a laghad. Tá muintir SAM deighilte go hiomlán ó thaobh na polaitíochta de, agus feictear an deighilt sin go soiléir agus go pearsanta ina roghanna uachtaránachta – Trump agus Harris. Tá Trump agus Harris gob ar ghob sna pobalbhreitheanna faoi láthair. Níl a comhiarrthóir leasuachtaránachta ainmnithe ag Harris fós, agus d’fhéadfadh an cinneadh sin tionchar mór a imirt ar thorthaí an toghcháin. Tá pleananna na bPoblachtach ina gcíor thuathail le tarraingt amach Biden, agus tógfaidh sé tamaill dóibh straitéis nua a chumadh. Mar sin, ní féidir an toradh a thuar ar bhealach ar bith cinnte fós. Ach is féidir é seo a rá go cinnte– beidh seans i bhfad níos fearr anois ag na Daonlathaithe go leor buanna a bhaint amach ag gach leibhéal – Teach na nIonadaithe, an Seanad agus an Uachtaránacht – ná nuair a bhí Biden ag seasamh don uachtaránacht. A bhuí le neamhleithleasachas Biden, seans go mbogfaimid ar aghaidh mar dhaonlathas i Meiriceá, agus bua againn ar an uathlathas go ceann píosa eile!.

Dírbheathaisnéis 9: Wasp!

Dírbheathaisnéis 9: Wasp!

le | 2024/07/24 | Dírbheathaisnéis

Dírbheathaisnéis 9: Wasp!

Bhí múinteoir sa choláiste darb ainm Tomás Ó Murchú, arbh as Corcaigh dó ó dhúchas. Chaitheadh sé feisteas ildaite agus chonaic mé féin é ag caitheamh geansaí a raibh stríoca deargadh agus bána air. Cé gur ‘Spud’ an leasainm a tugadh ar aon duine leis an sloinne Ó Murchú de ghnáth, fuair Tomás leasainm nua a bhuí lena rogha éadaí sin. ‘Wasp’ a baisteadh ar an bhfear mí-ámharach seo. Mhúin sé Gaeilge dúinn sa chéad bhliain agus gan dabht bhí Gaeilge iontach aige. Fuaireamar amach cé chomh cuí is a bhí a leasainm roimh i bhfad. Buíochas le Dia, níor úsáid Wasp an tslat. Ar an drochuair, áfach, níor ghá dó é a úsáid, mar bhí pionós i bhfad níos díobhálaí aige – an ghoineog! Ghearrfadh goineog amháin ón Wasp níos doimhne ná dornán buillí ón tslat. Nach cruálach íorónta an leasainm sin Wasp, agus droch-chealg aige níos goimhiúla ná aon slat ar domhan! Ní raibh Wasp ag iarraidh ach smacht a choimeád ar a rang, agus ní raibh sé ar intinn aige aon duine a ghortú. Thuigeamar é sin, agus bhíomar in ann a cheisteanna a fhreagairt gan aon fhaitíos díoltais. Mar sin, saghas cluiche a bhíodh ann i gcónaí, agus gan dabht, caithfidh intinn ghéar a bheadh agat chun an lámh in uachtar a fháil ar Wasp.

Duine dínn féin

Ba dhuine dínn féin é Wasp, mar ní raibh sé i bhfad níos sine ná na daltaí sa chúigiú rang. Níor úsáid sé an tslat ach an oiread. Agus bhí an-acmhainn grinn aige freisin. Bhíomar ag foghlaim Gaeilge, i ngan fhios dúinn féin, mar bhíodh an chraic againn le Wasp an t-am go léir, agus ní raibh aon fhaitíos orainn go mbuailfí sinn. Dúinne, ní raibh cuma an mhúinteora air, ach cuma carad. Bhí an stíl sin an-chumhachtach, i mo thuairim. Cé go raibh eagla an domhain orainn ceisteanna a chur ar na múinteoirí eile, nó aon saghas dúshláin a thabhairt dóibh, ní raibh sé mar sin le Wasp. Bhíomar in ann a bheith ag cur is ag cúiteamh leis, gan chamadh gan chlaonadh. Thug sé sin muinín dúinn go raibh luach ag baint linn agus lenár smaointe, agus nár ghá dúinn gach rud a ghlacadh gan cheist ar bith. Bhí Wasp ar thaobh s’againne! Bhí sé in ann muid a thuiscint! Mar sin, bhí nasc speisialta againn leis an múinteoir neamhchoinbhinsiúnach seo. Agus bhí meas mór againn air, agus d’éisteamar leis agus d’fhoghlaimíomar uaidh! Bhí cuma chúláilte ar pé rud a bhí le rá aige. Ag breathnú siar, feictear dom go raibh bua speisialta aige, mar ba shaghas idirghabhálaí é, idir muid agus na húdaráis, idir muid agus an domhan!

Persona non Grata

Bhraith mé gur ‘persona non grata’ nó duine dofheicthe a bhí ionam. Cé gur thaitin an iománaíocht go mór liom agus go háirithe na scileanna ag baint le smacht a choimeád ar an liathróid, ag an am céanna ba lagrachán mé. Dóbair gur cailleadh mé nuair a chniog niúmóine mé agus mé ach cúig bliana d’aois, agus níor tháinig mé chugam féin arís go dtí go raibh mé fásta aníos. Ní raibh sé éasca imeascadh le daltaí na scoile sin ach go háirithe, nuair nach raibh scileanna iománaíochta agat. Ba iad do scileanna iománaíochta d’airgeadra sóisialta i gColáiste Chiaráin, agus ní raibh fiú pingin rua agamsa. Bhí sé deacair féinmhuinín a bheith agat i gcás mar sin.

Slánaitheoir

D’aithin Wasp go raibh méid mhaith dúinn nár mhaith nó nárbh fhéidir linn a bheith páirteach san iománaíocht, agus chinn sé rud a dhéanamh faoi. D’úsáid sé a am saor chun ficheall a mhúineadh, agus grúpa a chur le chéile chun cluichí fichille a imirt. Tháinig an fhicheall isteach orainn go héasca, agus thug sé cuspóir seach-churaclaim dúinn nach raibh a leithéid againn roimh ré. Bhí Wasp ina Shlánaitheoir dúinn nárbh iománaithe muid. Agus bhíomar thar a bheith iomaíoch, caithfidh mé a admháil. Cur chuige ceannródaíoch a bhí ann, gan cheist, mar ní raibh gníomhaíochtaí seach-churaclaim mar sin ar fáil de ghnáth sna meánscoileanna in Éirinn ag an am. Thug an club fichille sin an-mhuinín dom féin, agus cé go raibh mé go hainnis ag imirt iománaíochta, níorbh fhéidir an rud céanna a rá fúm maidir leis an bhficheall.

Ar Shlí na Fírinne

Bhí brón orm nuair a léigh mé sa bhliain 2021 tuairisc a bháis, scríofa ag iarmhúinteoir Ghaeilge eile, Micheál Ó Diarmada. D’aithin Micheál go leor gnéithe eisceachtúla ag baint le Tomás Ó Murchú, agus d’fhoghlaim mé nár stad Tomás féin ag foghlaim an t-am go léir. Fuair sé dioplóma sa Ghearmáinis sna hochtóidí. Tar éis sin, chaith sé samhradh sa Ghearmáin lena theaghlach ag taistil agus ag cleachtadh na teanga. Faoi dheireach, thosaigh sé ag múineadh Gearmáinise sa scoil. Bhí an treallús ó dhúchas ann, gan dabht ar bith. Ní dhéanfaidh mé dearmad ar Wasp go brách na breithe, agus beidh mé faoi chomaoin ag an múinteoir ceannródaíoch sin go deo, agus go háirithe as ucht an méid a rinne sé domsa maidir le forbairt m’fhéinmhuinín.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Athbheochan na hÚcráinise!

Athbheochan na hÚcráinise!

le | 2024/07/17 | Cúrsaí Reatha, Cúrsaí Teanga, Nuacht Idirnáisiúnta, Polaitíocht, Stair

Athbheochan na hÚcráinise!

 

Fuair an Úcráin a neamhspleáchas sa bhliain 1991 tar éis thobchliseadh an Aontais Shóivéadaigh. Ag an am, gealladh athbheochan na hÚcráinise, teanga dhúchais na tíre. Is míorúilt go raibh sé fós beo, mar rinne Impireacht na Rúise agus níos déanaí an tAontas Sóivéadach an méid sin damáiste do mhuintir, do chultúr agus do theanga na hÚcráine leis na céadta bliain. Tá míorúilt eile faoi lánseol san Úcráin faoi láthair, maidir le hathbheochan na hÚcráinise. Roimh dom an mhíorúilt sin a nochtadh, is fiú cúpla focal a scríobh faoi cé chomh deacair is a bhí sé do na hÚcráinigh a gcultúr agus a dteanga a thabhairt slán trí na géarchéimeanna eisiacha a tharla dóibh in imeacht na mblianta. Leis an eolas sin, beidh tuiscint níos doimhne againn faoin míorúilt féin.

Go gairid i ndiaidh di teacht i gcumhacht i 1762, chuir an Banimpire Rúiseach Catherine II cosc ​​ar theagasc na hÚcráine ag an Acadamh Kyiv-Mohyla, an t-ionad cultúrtha ba thábhachtaí san Úcráin ag an am. Ní ba dhéanaí, thug sí orduithe do na heaglaisí seirbhísí eaglasta a dhéanamh i Rúisis amháin agus do na scoileanna Rúisís a bheith mar ábhar éigeantach acu.

Sa 19ú haois, rinne Impireacht na Rúise géarleanúint arís agus arís eile ar chultúr na hÚcráine agus go háirithe ar Úcráinis, ar eagla gur bhagairt mhór a bheadh ann d’aontacht na hImpireachta. Sa bhliain 1804 cuireadh cosc ​​ar an Úcráinis mar ábhar agus mar theanga theagaisc sna scoileanna.

Ach lean bearta fiú níos déine i 1863 nuair a rinne an tAire Impiriúil Gnóthaí Baile Pyotr Valuev forógra chun deireadh a chur le foilsiú leabhar as Úcráinis. Dar leis an bhforógra, “ní raibh ‘Rúisis Bheag’ (a chiallaíonn Úcráinis) ann riamh agus ní bheidh sí ann.”

Sa bhliain 1922, gan mhoill i ndiaidh Réabhlóid na Rúise, slogadh an Úcráin isteach san Aontas Sóivéadach, agus ansin cuireadh polasaithe nua i bhfeidhm ann, ar tugadh ‘Ukrainization’ orthu. Athrú iomlán a bhí i gceist agus ní raibh aon chosc ar úsáid na hÚcráinise níos mó.

Ba ghearr a mhair an ‘Ukrainization’, áfach, mar chuir an deachtóir Joseph Stalin ar ceal é sa bhliain 1933. Níos measa ná sin, maraíodh roinnt mhaith de lucht intleachta na hÚcráine, scríbhneoirí agus ealaíontóirí cáiliúla san áireamh, sa ‘Purgú Mór’ i 1937. Tar éis báis Stalin i 1953, bhláthaigh athbheochan cultúrtha agus ina theannta sin, tháinig glúin úr scríbhneoirí agus ealaíontóirí.

Nuair a fuair an Úcráin a neamhspleáchas i 1991, thug an rialtas gealltanas tacaíocht a thabhairt don chultúr agus don teanga. Ach bhí drochthionchar na Rúise ar an Úcráinis fós le feiceáil sa tír nua agus fada ina dhiaidh sin, bhí teilifís na hÚcráine, a nuachtáin, agus fiú ainmneacha a sráideanna fós as Rúisis den chuid is mó. Ní raibh sé in am fós.

Leis an Réabhlóid EuroMaidan i 2013-2014, cuireadh amach réimeas a bhí ar son an Kremlin, agus cuireadh isteach réimeas ar son na hÚcráine ina áit. Níor ghlac Vladimir Putin leis sin, agus ghabh an Rúis seilbh ar an gCrimé i 2014. Go luath ina dhiaidh sin rinne an Rúis ionradh ar oirthear na hÚcráine, ag gabháil codanna de na réigiúin fhéinrialaitheacha de Donetsk agus Luhansk. Cuireadh srianta géara ar úsáid na hÚcráinise sna críocha gafa sin mar pháirt den ghabháil.

Faoi dheireadh i 2019, ritheadh Acht na Teanga san Úcráin, a bhunaigh an Úcráinis mar theanga oifigiúil na tíre, agus leis sin cuireadh iallach ar na meáin, ar an gcóras oideachais agus ar chomhlachtaí poiblí an teanga a úsáid go poiblí.

Ansin, sa bhliain 2022 d’ionsaigh fórsaí Putin an Úcráin go brúidiúil, agus cé gur cheap Putin go mbeadh an bua aige laistigh de chúpla lá, tá an cogadh fós ar siúl dhá bhliain go leith ina dhiaidh na hionsaithe. Agus impiriúlachas na Rúise le feiceáil faoi lánseol, tháinig borradh mór ar athbheochan na hÚcráinise. Bhí muintir na tíre tiomanta d’aon ghnó a dteanga dhúchais a labhairt, beag beann ar a gcumas sa teanga. Is ansin a tharla an mhíorúilt agus insíonn na fíricí an scéal. Ocht mí tar éis an ionsaithe, dúirt 71% do phobal na tíre go raibh siad ag labhairt Úcráinise níos mó, agus d’athraigh 33% mhuintir Kyiv ó Rúisís go hÚcráinis mar a dteanga labhartha.

Ó mhí Aibreáin 2023 amach, is gá d’aon duine ag iarraidh a bheith ina shaoránach pas a fháil i scrúduithe Úcráinise (scrúdú scríofa agus scrúdú béil). “Tá muid ag dul faoi athbhreith na teanga. Nílimid ach ag fáil amach cad a bhí againn i gcónaí,” a dúirt Volodymyr Dibrova, scríbhneoir agus aistritheoir a mhúineann Úcráinis ag Harvard. Ní reiligiún ná críoch, ach teanga, a dúirt Dibrova, an fachtóir a dhéanann an t-idirdhealú is suntasaí idir iad agus a namhaid. “Tá sé amhail is go bhfuil muintir na tíre tar éis dúiseacht agus ag fiafraí díobh féin: Cé muidne? Cad í ár bhfíor-stair? Cad í ár bhfíor-theanga? Más í an Úcráinis ár bhfíor-theanga, cén fáth nach labhraímid í an t-am ar fad? Cén fáth nach labhraímid Úcráinis mar theanga ár gcaidrimh agus ag gach ócáid –idir fhoirmiúil agus neamhfhoirmiúil?” Bhí na freagraí an-soiléir do mhuintir na tíre, agus thuig siad go maith gur phríomhpháirt dá bhféiniúlacht mar phobal agus mar náisiún í a dteanga. Sin an fáth gur thosaigh siad í á foghlaim nó á athfhoghlaim agus á labhairt an oiread agus ab fhéidir leo. Thuig siad go raibh a gcultúr agus go háirithe a dteanga fite fuaite lena bhféiniúlacht náisiúnta. Agus chuaigh siad sa bhearna bhaoil agus sheas siad an fód ar son na féiniúlachta céanna sin!

Molaim go hard gach rud atá á dhéanamh ag muintir na hÚcráine maidir lena dteanga, in ainneoin an chogaidh fhíochmhair atá ar siúl. Ardaíonn sé cúpla ceist dúinn féin freisin, maidir leis ár gcultúr agus ár dteanga. Cé muidne? Cad í ár bhfíor-stair? Cad í ár bhfíor-theanga? Más í an Ghaeilge ár bhfíor-theanga, cén fáth nach labhraímid í an t-am ar fad? Cén fáth nach labhraímid Gaeilge mar theanga ár gcaidrimh agus ag gach ócáid –idir fhoirmiúil agus neamhfhoirmiúil? Agus faoi dheireadh an cheist is tábhachtaí dúinn a fhreagairt – cad is gá tarlú dúinn ionas go ndúiseoimid as ár stipéar sula mbeidh sé ródhéanach agus ár dteanga a shábháil – gann ar chogadh?

Tuairisc ó Mheiriceá – tír gafa idir dhá thine Bhealtaine!

Tuairisc ó Mheiriceá – tír gafa idir dhá thine Bhealtaine!

le | 2024/07/10 | Cúrsaí Reatha, Nuacht Idirnáisiúnta, Polaitíocht, Tuairim

Tuairisc ó Mheiriceá – tír gafa idir dhá thine Bhealtaine!

 

Más Daonlathaí tú, tromluí amach is amach a bhí sa díospóireacht uachtaránachta a tharla ar an 27 Meitheamh. Bhí Biden míshocair ar a chosa agus é ag siúl amach ar an stáitse roimh an díospóireacht, i gcodarsnacht le Trump. Ba dhrochthuar é sin maidir lena raibh i ndán dúinn. Labhair Biden i nglór lag, leamh agus aontonach. Tháinig mearbhall air ó am go ham agus é ag iarraidh sonraí a thabhairt chun cuimhne. Uaireanta, tháinig focal amháin amach nuair a bhí focal eile i gceist. Mar shampla, dúirt sé trilliúnaithe nuair ba cheart dó billiúnaithe a rá. Uaireanta eile, chaill sé snáithe a smaointe go hiomlán, agus ag an am céanna bhí cuma air go raibh sé trí chéile. Mar shampla, nuair a bhí sé ag cáineadh Trump mar gheall ar an méid a chuir sé leis an bhfiachas náisiúnta, seo a dúirt Biden:“Táimid in ann gach duine aonair … a dhéanamh incháilithe do gach rud a d’éirigh liom a dhéanamh leis an, uh, leis — leis an Covid, uh gabh mo leithscéal, le, ag déileáil le, gach rud atá le déanamh againn, uh … féach … más rud é … bhuaigh muid Medicare faoi dheireadh.”

D’fhreagair Trump gan mhoill agus straois ó chluas go cluas air: “Bhuel, tá an ceart aige, bhuail sé Medicare. Bhuail sé chun báis é.”

D’inis Trump a mhála bréag dúinn le linn na díospóireachta, agus ní raibh Biden in ann na miotais a bhréagnú go háititheach ar chor ar bith. Mar shampla, chuir Trump an milleán ar Nancy Pelosi faoin ionsaí ar an gCaipeatól ar Eanáir 6, 2021. Dúirt sé go n-ardódh Biden cánacha faoi cheathair, go maródh sé páistí tar éis dóibh teacht chun an tsaoil, agus go raibh an geilleagar ba láidre riamh ann i réimeas Trump. Dúirt sé go raibh 18,19 nó fiú 20 milliún inimirceach ag tógáil “Black jobs” agus “Hispanic jobs” agus go mbeidh na cúrsaí ba mheasa riamh le feiceáil faoi uachtaránacht Biden.

Bhí Biden ar a chosaint an chuid is mó den am, agus níor ionsaigh sé Trump ach cúpla uair. Mar shampla, dúirt sé gur ciontaíodh Trump ar chúisimh a bhain leis a dhlúthchaidreamh leis an réalta phornagrafaíochta Stormy Daniels, agus go raibh ‘moráltacht chait strae’ ag Trump.

Dá dhonacht a bhí an díospóireacht ar dtús, chuaigh cúrsaí in olcas le gach nóiméad dá ndeachaigh thart. Agus é ag druidim le deireadh na díospóireachta, is ag argóint faoi cé acu is fearr mar ghalfaire, in ionad a bheith ag plé na bhfadhbanna móra maidir leis a bpleananna sa bhaile agus thar sáile. Agus faoi dheireadh chonaiceamar iad ag tabhairt ainmneacha ar a chéile: “Ná hiompraímis muid féin ar nós páistí,” a dúirt Trump le Biden. “Is páiste tusa,” a d’fhreagair Biden. Is léiriú beacht é sin ar an díospóireacht, ar an drochuair.

Anailís

Níl mé in ann rud dearfach a rá faoin díospóireacht féin, bhí sé chomh dona sin. Ní raibh aon rud substaintiúil le foghlaim ó na hiarrthóirí uachtaránachta maidir leis a bpolasaithe, nach raibh ar eolas againn cheana féin. Ach d’fhoghlaim mé cúpla rud spéisiúil, mar sin féin, maidir le Biden agus Trump.

Biden

Ba é an cinneadh ba mheasa ar fad é do Biden a bheith páirteach sa díospóireacht. Níl aon dabht faoi sin. Ní raibh sé sa riocht gur chóir dó a bheith ar an stáitse sin ar chor ar bith. B’fhéidir nár aithin Biden é sin, mar ní raibh sé ag smaoineamh go soiléir. Ach nach bhfaca a lucht láimhseála nó fiú a bhean chéile go raibh rud éigin cearr leis – rud níos measa ná slaghdán, i ndáiríre? Tá gach cuma ar an scéal freisin go raibh fadhb éigin ag an Uachtarán Biden le tamall anuas; b’fhéidir fadhb atá ag éirí níos measa le himeacht ama.

Tá go leor déanta ag Biden ina chéad téarma, agus geilleagar láidir sa tír faoi láthair. Ach ní raibh sé in ann liosta a bpríomhéachtaí a chur in iúl dúinn go láidir. Níor chuir sé in iúl dúinn ach oiread cad atá ar intinn aige a dhéanamh má thoghtar é arís.

Trump

Bhí Trump ag scilligeadh éiligh mar is gnáth dó – ag insint bréag go mion is go minic. Bhí ardán mór aige chun a chacamas a scaipeadh, agus níor chaill sé deis é a dhéanamh. Thug sé sonc nó dhó do Biden freisin, ach rinne Biden an jab sin dó féin, i ndáiríre. D’imir Trump cluiche cliste, agus bhí bua mór aige in aghaidh Biden, ar an lá.

Conclúid agus Moladh

Bhí cúpla rud ríshoiléir dom tar éis na díospóireachta. Níl sna hiarrthóirí uachtaránachta ach ceannairí, mar dhea, nach bhfuil ar bun acu ach buaileam sciath. Ach taobh thiar dóibh, tá meaisíní polaitiúla cumhachtacha scanrúla (Poblachtaigh agus Daonlathaithe) ag feidhmiú in aghaidh a chéile, agus clár oibre acu atá an-difriúil le chéile. Creideann na Poblachtaigh gurb í an bealach amháin dóibh a gcumhacht a choimeád sa todhchaí ná na rialacha a athrú ar mhaithe leo féin. Ní bheadh an lámh uachtar acu i gcóras polaitiúil daonlathach, agus mar sin d’athróidís go córas forlámhach, le deachtóir i gceannas agus cumhacht aige/aici ar chomhionann le rí/banríon. Déan dearmad ar scaradh na heaglaise agus an Stáit, mar bheadh fealsúnacht agus moráltacht Bunúsaíochais Críostaí mar threoirphrionsabail an rialtais. Chomh maith leis sin, bheadh fealsúnacht sheicteach, urchóideach, forchiníoch ag cur leis. Go hachomair, bheadh Stáit Aontaithe Mheiriceá cosúil le ‘Republic of Gilead’, an tír dhiostóipeach a chum Margaret Atwood ina húrscéal ‘The Handmaid’s Tale’.

Bheadh na Daonlathaithe ag iarraidh an córas polaitiúil daonlathach a choimeád agus saoirse agus cearta na saoránach a chaomhnú agus a leathnú, beag beann ar dhath an chraicinn, inscne, creideamh nó eitneacht. Bheadh ar dhaoine agus ar chomhlachtaí saibhre a gcion féin a íocadh maidir le cánacha. Bheadh dualgas ar an rialtas seirbhísí slándála sóisialaí agus seirbhísí sláinte phoiblí a sholáthar.

Ní dhearna na Daonlathaithe aon mhaith dúinn nuair a thugadar a dtacaíocht iomlán do Joe Biden. Bhí a fhios acu go raibh fadhbanna móra leis an gcinneadh sin, agus in ionad iarrthóir eile a ullmhú don phost, lean siad ar aghaidh d’ainneoin a mbarúla ar an gceist. Chuir siad i bponc lucht leanúna a bpáirtí, mise san áireamh. I mo thuairim, an rud is fearr a d’fhéadfadh Joe Biden a dhéanamh anois ná tarraingt amach as an rás gan mhoill – ach beag an baol.

Mo mholadh do vótálaithe sa toghchán uachtaránachta? Ná bac le haon rud eile ach caith do vóta ar son Biden más fearr leat tír dhaonlathach a bheith ann, nó ar son Trump más fearr leat tír cosúil le ‘Republic of Gilead’ a bheith ann. Tá sé chomh simplí sin!

.

gaGaeilge
gaGaeilge en_USEnglish